Ons Erfdeel. Jaargang 39

[p. 448]

Woningen voor het verbeeldingsrijke kijken van Mieke van den Hoeven

Een oefening in kijken, dat is het werk van Mieke van den Hoeven. Haar ruimtelijke werken, die ze maar schaars bedeelt met titels, hebben een architectonisch karakter. Zo construeerde ze van 1991 tot 1995 van multiplex beelden waarbij gesloten vlakken afwisselen met ruimtes waarin de blik toegang krijgt. In de driedimensionale structuur die ze in de zomer van 1991 exposeerde in het park van kasteel Groeneveld in Baarn wordt één grote opening gesecondeerd door een aantal hoge, smalle openingen. De grote heeft een gesloten achterwand, de secondanten verlenen de blik vrije doorgang naar de open ruimte, in dit geval naar de met madeliefjes bezaaide wei. De grote opening is wat convex begrensd, de vier smalle rijen zich concaaf aaneen, streng architectonisch uitwaaierend. Aan de linkerkant heeft de grote ruimte een smalle secondant waarvan de ruimtelijke verdeling omgekeerd is aan die van de reeks van vier rechts. En deze half-open reeks vormt dé tegenspeler van de grote open ruimte waar de blik in maar niet doorheen kan. Op deze wijze ontstaan er verschillende visuele krachten en hiërarchieën. Ook aan de onder-, de zij- en de achterkant wisselen open ruimten en gesloten vlakken elkaar af. De diagonale opstelling brengt een sterke verlevendiging en geeft deze uiterst doordachte woning voor het verbeeldingsrijke kijken de schijn mee van terloopsheid en informeelheid.

Echo's

De driedimensionale objecten van Mieke van den Hoeven kennen doorgaans een schetsje vooraf. Een belangrijk stadium is het bouwen met stevig karton als met een niet-voorgeprogrammeerde bouwplaat. Het is het actieve zoeken dat tot vinden leidt: de mogelijkheden ontstaan onder de handen van de maker. Mieke van den Hoeven herkent haar idealen onder meer in de heldere uitgangspunten van architect Gerrit Rietveld, die in zijn ontwerpen de ruimte op andere wijze integreerde dan een beeldhouwer gewoonlijk doet; ook zijn ontwerpen begonnen soms met het vouwen van een uitgeknipt stuk karton.

In 1993 en 1994 werkt Mieke van den Hoeven langdurig aan een reeks Echo's, die nog in 1994 in de absis van de Geertekerk in Utrecht werden geëxposeerd. De zeven elementen van Echo's zijn uitsneden uit een imaginair onbegrensd geheel. Doordat er voor alle zeven gekozen werd voor een maximale diepte van 24 cm, ontstonden er plans, schaduwwerking en suggestie van verdubbeling.

Mieke van den Hoeven, zonder titel, 1991, multiplex, lak 240 × 360 × 220 cm, collectie kunstenaar.

[p. 449]

De elementen suggereren dat ze verbindingen met elkaar aangaan. De rondingen aan de boven- en de onderkant brengen vooral horizontaal verbindingen tot stand: welvende bewegingen lopen door van het ene in het andere element, verwijzen naar elkaar, nemen het voortouw of zetten het ritme van de beweging voort. Ook lijken de gebogen vormen zich naar de kijker toe of van hem weg te bewegen.

Er zijn elementen met een laag, meer horizontaal karakter maar ook omhoogstrevers. Samen lijken ze een ruimtelijk spel op te voeren waarbij de suggestie gewekt wordt dat ze elkaar aanraken, bewegingen overdragen en een elan aan elkaar doorgeven. In dit ruimtelijk spel gaat het tegenspel van de negatieve vormen een belangrijke rol spelen.

Echo's biedt het kijken nog een ander perspectief: op het hout is met potlood een lijntekening uitgezet die voortgezet wordt op het element ongeacht of dit vooruitspringt of terugwijkt. De architectonische lijnen van de tekening geven op hun beurt antwoord aan de gebogen of rechtlijnige vormen van het multiplex. Enerzijds respecteren ze de modulus van de zeven elementen, anderzijds voegen ze aan Echo's een kijkplezier toe.

De constituerende delen van dit grote werk kunnen naar de mogelijkheden van de ruimte worden uitgebreid. Ook kunnen de bestaande zeven elementen op verschillende wijzen worden gegroepeerd; met elke herschikking ontstaat een nieuwe potloodtekening. En elke herschikking is een resultaat van een ander denkproces. - Wie het werk uit 1991 vergelijkt met Echo's van twee, drie jaar later, merkt hoeveel het jongste werk van Mieke van den Hoeven heeft gewonnen aan vrijheid, speelsheid en dynamiek.

Een visuele echoput

De beeldhouwster voltooide in 1995 haar vier Oriëntatiespiegels (aluminium en perspex, 35 × 240 × 110 cm), die, net als de Echo's in principe eindeloos kunnen worden uitgebreid. Er valt een tegenstelling te constateren tussen het

Mieke van den Hoeven, ‘Echo's’, 1993-1994, multiplex, potlood, transparante lak, 150 × 15.000 × 5.000 cm, colletie kunstenaar.

perfectionisme van hun uitvoering en de schots en scheve manier waarop ze in de ruimte staan. De grote constructie in Baarn liet in zijn diagonale stand dezelfde tegenstelling zien. Deze informele opstelling vormt een tegenwicht voor de zeer doordachte constructie. Bovendien geeft de diagonale stand beide werken een meer dynamisch karakter. Wie van bovenaf op het gekleurd perspex van de Oriëntatiespiegels kijkt, ziet sobere architectonische lijnen weerspiegeld. In deze visuele echoput worden de lijnen vervormd en weerkaatst. Het is vooral dit lijnenspel dat Oriëntatiespiegels verbindt met Echo's.

In 1996 is Mieke van den Hoeven bezig met het realiseren van een camera obscura waarin de bezoeker kijkervaringen kan verzamelen. Met de ronde ruimte beschermend om hem heen kan hij naast elkaar de empirische werkelijkheid waarnemen en die welke gemanipuleerd wordt door middel van een transparante tekening, een plattegrond van een landschap. Zo moet het denkbeeldig landschap concurreren met het werkelijke.

De architectuur is voor Mieke van den Hoeven steeds een middel om visuele ervaringen gestalte te geven. Als zij bezig is met dit proces moet zij voortdurend kiezen tussen haar neiging om alle gegevens rationeel te bepalen en anderzijds haar voorkeur voor een snelle, intuïtieve beslissing. Zo blijft zij woningen bouwen voor het verbeeldingsrijke kijken.

José Boyens

Biografische gegevens:

1955	Geboren in Jutphaas, nu Nieuwegein.
1978-1981	Pedagogische academie (na middelbare school).

[p. 450]

1981-1986

Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving, Den Bosch, met als docenten Marius van Beek en Jan Vaes voor modelboetseren en Johan Claassen, Ruud Dijkers, Pjotr Müller en Cornelius Rogge voor beeldhouwen en plastische vormgeving.

Verspreiding werk

Gemeente Utrecht; Kunstuitleen Zeeland, Tilburg en Utrecht; Den Haag, twee opdrachten voor twee scholen via Stroom, Haags Centrum voor Beeldende Kunst in 1992 en 1993.

Tentoonstellingen

Nam van 1987 tot en met 1995 deel aan eenentwintig tentoonstellingen, waaronder in 1991 aan ‘Beelden rond Groeneveld’ in het park van kasteel Groeneveld te Baarn met de Nederlandse Kring van Beeldhouwers. In 1994 aan ‘Ruimte voor Beelden’ in de Geertekerk in Utrecht door dezelfde organisatie.

Copyricht foto's: Leo van de Kleij en Mieke van den Hoeven.

Adres atelier: Mariaplaats 18a, NL-3511 LJ Utrecht.