Ons Erfdeel. Jaargang 39

Film

Vijfentwintig jaar Internationaal Filmfestival Rotterdam

De vijfentwintigste editie van het Internationaal Film Festival Rotterdam laveerde met elan tussen verleden en toekomst. Het jubileum werd gevierd met een reprise van het allereerste festivalprogramma uit 1972 en een biografie van de befaamde, in 1988 overleden stichter en eerste directeur Huub Bals. Tegelijkertijd werd afscheid genomen van Emile Fallaux, die de laatste vijf jaar het festival leidde en tot grote hoogte opstootte. In zijn opvolging is nog niet voorzien, hetgeen tot druk gespeculeer leidde.

De reconstructie van het eerste festival, dat met de openingsfilm The Postman van de Iraanse regisseur Darius Mehrjui welgeteld zeventien bezoekers trok, demonstreerde de enorme groei. Het programma uit 1972, groot 41 films van indertijd nog onbekend jong talent, paste met gemak als bijprogramma in het huidige festival. Het totaal van die met moeite teruggevonden eerste films, waaronder werk van Wim Wenders, Peter Bogdanovich, Rainer Werner Fassbinder, Philippe Garrel en Paul Morrissey, werkte bovendien als een tijdcapsule waaruit de aspecten van het filmleven uit de vroege jaren zeventig tevoorschijn kwamen: het activisme en politiek engagement, de eigenzinnige ‘auteurs’, de ontdekking van onbekende cinema uit verre werelddelen.

Het zijn deze elementen die Huub Bals destijds bewogen tot het initiëren van een internationaal film festival dat zijn raison d'être moest ontlenen aan eigenzinnige, onafhankelijke films die uitstaken boven de mainstream-productie. ‘Een soort cinema’, in de woorden van cinefiel Bals, ‘waar de bioscoop nog niet aan toe is’. Als wegbereider voor deze films leidde hij zeventien jaar lang zijn gestaag groeiend festival. Daarnaast richtte hij als aankoper en distributeur in Nederland een fijnmazig net van filmhuizen op waar zijn festivalfilms voor een breed publiek vertoond konden worden.

Zoals Bals vooruit keek en zich richtte op de avant-garde van de cinematografie, zo gaf ook zijn opvolger Emile Fallaux bij zijn afscheid van het inmiddels wereldwijd gerespecteerde festival blijk van een vooruitziende blik. Onder de titel Exploding Cinema bood hij een programma-onderdeel waar de bioscoop niet alleen nog niet aan toe is, maar waarbij ze totaal overbodig is. Het Rotterdamse uitgaanscentrum Nighttown was omgetoverd in een digitale speelplaats waar bezoekers naar hartelust konden experimenteren met computer- en arcade games, met Internet en virtual reality en andere interactieve media. De allernieuwste CD-roms en games werden gepresenteerd, alsmede een aantal films waarin de nieuwe digitale ontwikkelingen centraal staan.

Maar ook het heden met zijn vertrouwde bioscoopgenoegens kwam aan bod. Opnieuw waren er in de Nederlandse havenstad in tien dagen meer vernieuwende films uit de hele wereld te zien, dan in één jaar in de rest van Europa. In Rotterdam gaven wederom de persoonlijke, vaak kleinschalige fims van zoekende, experimenterende filmmakers de toon aan en niet het box office-geweld van de Hollywood-productie die wereldwijd de filmtheaters in zijn greep houdt. Ofschoon er ook ruimte was gemaakt voor gevestigde Amerikanen als Sydney Pollack, die zijn remake Sabrina kwam presenteren, of Martin Scorsese wiens Casino in voorvertoning ging.

Maar het festival - inmiddels het grootste culturele evenement van Nederland - deed zijn reputatie van eigenzinnig en non-commercieel filmfeest toch vooral eer aan met tweeënvijftig internationale premières van zowel oudgedienden als nieuwkomers. Om er enkelen te noemen: naast O Convento van een in Rotterdam goede bekende als de Portugese Manoel de Oliveira was A Comedia de Deus te zien van zijn landgenoot Joao César Monteiro; naast Muriel van Raymond Depardieu en Le Garçu van Maurice Pialat was er N'oublie pas que tu vas mourir van de jonge Fransman Xavier Beauvois; naast Flirt van Mal Hartley en Dead Man van Jim Jarmusch de Amerikaanse debuten Leaving Las Vegas van Mike Figgis, Heavy

[p. 296]

van James Mangold en het controversiële portret van Amerikaanse jongeren Kids van Larry Clark.

Uiteraard was traditiegetrouw de Aziatische cinema ruim vertegenwoordigd. Niet alleen door het nieuwste werk van inmiddels befaamde cineasten als de Chinees Zhang Yimou (Shangai Triad) en de Taiwanees Hou Hsiao-hsien (Good Men, Good Women) maar ook van jongere collega's als de in China op een zwarte lijst geplaatste Zhang Yuan, die zijn illegaal gedraaide Sons net op tijd voor het festival afkreeg. Veel bezoek trok ook het curieuze retrospectief van de Japanner Kumashiro Tatsumi, een regisseur van buiten Japan onbekende pornofilms in een stijl die Nikkatsy Porno wordt genoemd. In Rotterdam werd zijn gewaagde, soms gewelddadige werk voor het eerst op zijn artistieke merites beoordeeld.

En dan was er de Tiger Awards Competitie, een programma van films van jong veelbelovend talent (waaronder de Nederlanders Irma Achten en Nathalie Alonso Casale) waarvan er drie beloond werden met een aanmoedigingsprijs van tienduizend dollar: Zhang Yuan voor Sons, Hashiguchi Ryosuke uit Japan voor Like Grains of Sand en Gillies MacKinnon uit Schotland voor Small Faces. De Prijs van de Internationale Filmkritiek ging eveneens naar Sons van Zhang Yuan, de Nederlandse critici kozen voor From the Journals of Jean Seberg van de Amerikaan Mark Rappaport. De Citroën Publieksprijs, groot vijftienduizend gulden, werd gewonnen

De Russische actrice Katerina Golubeva in Rotterdam te zien in de Litouwse film ‘The Corridor’ van haar vriend Sharunas Bartas en in de Nederlandse film ‘Sur Place’ van Paul Ruven.

door de Australiër Michael Rymer met Angel Baby. Let op de namen, eens zijn ze wellicht net zo vertrouwd als die van Wim Wenders nu.

Welke passie nodig is om zowel nieuwe filmmakers als het Rotterdamse festival onder ieders aandacht te brengen, valt te lezen in de met anekdotes, getuigenissen en filmtitels gevulde biografie van de gedreven filmliefhebber Bals, dat als motto meekreeg: ‘In honour of the past, with a crave for the future’. Met instemming zou de eerste directeur de afscheidswoorden van zijn opvolger Fallaux aangehoord hebben: ‘Al dit talent hier bewijst dat de cinema niet dood is zoals sommigen beweren. De cinema leeft en is jong. En Rotterdam is pas vijfentwintig jaar’.

Gerdin Linthorst
jan heijs en frans westra, Que le Tigre Danse - Huub Bals a biography, Uitgever Otto Cramwinckel, Amsterdam, 1995.