Ons Erfdeel. Jaargang 39

Lieven Tavernier en de melancholie

Vroeg of laat moest het er dan toch van komen: een cd van Lieven Tavernier. Hoewel bekend bij een vrij beperkt publiek prijkte zijn naam jaren geleden al op affiches van enkele kleinkunstmanifestaties. Zijn liedjes waren een soort eigen leven gaan leiden, mede door het feit dat Jan de Wilde er enkele van op de plaat had gezet en in zijn programma had opgenomen. Van Eerste sneeuw, De verdwenen karavaan en De fanfare van honger en dorst is genoegzaam bekend dat het fijnzinnige liedjes zijn, passend bij het profiel van een dromerige, melancholische en droevig ogende chansonnier. Dus ook bij Lieven Tavernier.

Tavernier (º1947), germanist en leraar aan het Gentse Sint-Lukasinstituut, schreef recensies voor De Morgen en kronieken in het studentenblad Campus en in de tijdschriften Tliedboek en Wijze. Hij leverde ook columns aan enkele radioprogramma's (Het Genootschap en Het Vermoeden). Tavernier publiceerde de novelle Over Water (1986), een mythisch verhaal dat zich afspeelt in Gent, met enkele kunstenaars als de voornaamste personages, en de bundel Een bijzonder kind (1992), een poëtiserende vertelling van wisselende feiten en gemoedsstemmingen, met enkele archetypisch aandoende figuren erin die het moeten hebben van (artistieke) zekerheden: Bob Dylan, om er een te noemen. Dus autobiografisch. Want ook in Taverniers liederen keren de figuren en het werk van Dylan steeds weer terug, als een weerbarstig motief.

Op De fanfare na staan ze alle op deze debuut-cd: van de door De Wilde vertolkte nummers tot doordringende Tavernier-songs zoals Johnny & Alice, Molenstraat of De gouden schaar.

Telkens weet Lieven Tavernier verschillende lagen in zijn tekst op elkaar te betrekken. Als melancholicus zijn bij hem het onbereikbare en de gevisualiseerde voorstelling ervan (de droom) meer dan eens expliciet in zijn woorden aanwezig. De herinnering en het verleden krijgen gestalte in hun relatie tot het hier en nu. In het lied De gouden schaar bijvoorbeeld - het enige lied waarvoor Tavernier geen eigenhandig gecomponeerde melodie gebruikte - is het rondkuieren in een bepaalde Gentse straat de concrete aanleiding voor opnieuw opkomende beelden uit de kindertijd. De actuele waarneming maakt als het ware een zo goed als verdrongen herinnering los, en dat is voor Tavernier steeds weer de aanleiding voor weemoed en emotionele pijnscheuten, vooral door het besef dat alles voorbij is gegaan en dat

[p. 294]

Lieven Tavernier (º1947) - Foto Johan de Meester.

van het in de teksten geëvoceerde verleden nog weinig rest: Ik wou niet langer blijven, / ik ging terug naar het station, / in de taxi keek ik niet eens meer achterom, / kocht een ticket voor de trein, / nam al mijn dromen mee, / de trein kwam in beweging, / maar mijn hart wou nog niet mee (Johnny & Alice).

Tavernier sluit in muziektechnisch opzicht nauw aan bij de traditie van folk- en countrysongs. Het begeleidend instrumentarium ligt dan voor de hand. Vaak wordt het gegeven ook in zijn teksten onderstreept met een of ander detail: de juke-box die niet eens een plaat heeft van Bob Dylan, of bij het begin van de titelsong Doe het licht is er wat country op de radio, en in De gouden schaar speelt hij folkgitaar: en het mooiste van dat alles was mijn oude folkgitaar / die ik jaren laten liggen had, ik was vergeten waar, / maar ik neem ze vanavond, met mijn oude repertoire, ik ben niet bang meer zoals vroeger, ik ben niet bang/ voor ‘de gouden schaar’. De ironiserende behandeling van het gegeven verhaal en de vaak eraan gekoppelde maatschappijkritiek worden geaccentueerd door een partituur die balanceert op muzikale reminiscenties aan Bob Dylan, John Prine of - vooral ook - Woody Guthry. Liederen zoals Fanny en Voor de vreemde (een aanklacht tegen racisme) releveren hun invloed op Tavernier, De liedjes durven te ontroeren; niettemin wordt emotionaliteit bedwongen door een aandoenlijk sarcasme en een ietwat droeve vrolijkheid. De muzikale vormgeving van het tekstmateriaal impliceert een haast organisch heimwee: het onherroepelijke wordt in woorden gesteld en met een eigengereide, romantische ironie geladen. De artiest zoekt poëtische gestalten en vormen voor een verbaal gesublimeerd verleden. Meteen is dit ook het krachtigste motief in Taverniers teksten: het keert terug Johnny & Alice, Fanny, Eerste sneeuw, De gouden schaar, Mooiste ogen en De verdwenen karavaan. Juist dat verleden wordt door de zanger-tekstschrijver gerelateerd aan begrippen en gesteldheid, zoals gezelligheid, authenticiteit, (voorbije) liefdes en de ermee gepaard gaande melancholie en droefenis.

Aan een alledaagse zintuigelijke indruk weet Lieven Tavernier dikwijls een uitgewerkt verhaal te koppelen. Hij beperkt de anekdotische inslag ervan en is veeleer uit op suggestie, rake en poëtiserende typeringen of melancholische spanningen. Ook in zijn metaforen kan de kleinkunstenaar een autonome laag creëren, een eigen, wat etherische werkelijkheid, waaruit overstapjes naar de geobjectiveerde realiteit worden gemaakt. In het voortreffelijke Johnny & Alice vergelijkt de artiest de tijdruimtelijkheid (en de ermee gepaard gaande herinneringen) met de in dit geval ideële contouren van een kerkhof. Een beeld dat wellicht eigen is aan de geaardheid van de romantische melancholicus: 't Was net een kerkhof, vol met graven / en ik stond er middenin, / elk graf was het gezicht / van een vriend van een vriendin. De stemming die de ik-figuur in de liederen grotendeels karakteriseert, is verwant aan het decadente: weemoed, verlatenheid, de esthetiek van het isolement en de vertwijfeling.

De grote kracht van Lieven Tavernier ligt erin dat hij in een toegankelijke en toch poëtische taal, én in een vertrouwde context, enkele dingen en ontroeringen kan poneren die iedereen ook zo aanvoelt en onderkent, maar waar men echter totnogtoe de woorden niet voor vond. In deze teksten vinden de woorden een subtiele samenhang.

Op deze uitnemende cd wordt Lieven Tavernier begeleid door muzikanten van de folk-rockbands The Pink Flowers en Milk The Bishop: Nils de Caster (viool en mandoline), Bruno Deneckere (akoestische giraar, dobro en mandoline), Armand Bourgoigne (basgi-

[p. 295]

taar), Ivo Tops (drums) en Patrick Riguelle (steel, elektrische gitaar, harmonica en mandoline). Tavernier bespeelt zelf akoestische gitaar en harmonica. Doe het licht is ook de titel van het avondvullende programma.

Stefan van den Bossche
cd lieven tavernier, Doe het licht, Dino DNCD 1447 (verd. BMG-Ariola).