Ons Erfdeel. Jaargang 39

Jo Gisekin / Liev Beuten: ‘Alja’

Alja wordt op de titelpagina voorgesteld als ‘gedichten van Jo Gisekin bij textielwerken van Liev Beuten’. De fraai uitgevoerde bundel is de tweede in de reeks publicaties van De Loze Vink te Antwerpen en is verschenen naar aanleiding van de overzichtstentoonstelling van Liev Beuten in 't Elzenveld te Antwerpen in december 1994 - januari 1995.

Jo Gisekin (º1942).

In het colofon vernemen we ook dat Alja ‘de tweede, sterk vermeerderde druk [is] van Annabel, verschenen bij Contramine te Antwerpen in 1986’. Dit is een nogal minimalistische voorstellingswijze. In Alja worden de 14 gedichten en portretten van Annabel als geheel opnieuw opgenomen en de reeks blijkt uitgebreid te zijn met nog eens 17 gedichten en portretten: meer dan het dubbele aantal dus, alles samen 31 gedichten.

In het oeuvre van Jo Gisekin nemen deze gedichten een aparte plaats in. Het gaat om poëzie die niet rechtstreeks geïnspireerd is door de dagelijkse omgeving en levensomstandigheden van de dichteres, maar wel ontstaan is in directe samenhang met de portretten van vrouwenfiguren, geborduurd op stukken textiel door Liev Beuten.

Beide kunstvormen zijn een niet zo vaak voorkomende, maar wel geslaagde osmose aangegaan. De gedichten interpreteren als het ware de vrouwenkoppen, ze evoceren wat in ze omgaat, peilen naar hun diepte, hun verlangens, hun verleden vooral.

Het geheel is sterk homogeen. De portretten van Liev Beuten hebben op zich al een eigen stijl, met prominent aanwezige ogen: meestal een doordringende blik, met lange wimpers en ook wel, zij het in mindere mate, een scherp aangezette mond. Soms is er een ‘bevreemdend’ of suggestief kapsel, soms is er een voile, nu en dan zijn er ook handen die iets

[p. 281]

lijken te verbergen of iets lijken af te sluiten. In de afzonderlijke gedichten wordt dan ook telkens geprobeerd achter die blik te komen. Jo Gisekin blijkt over een bijzonder inlevingsvermogen te beschikken en peilt telkens weer, met zeer sobere, suggestieve middelen, naar het innerlijke, het verleden van de vrouwenfiguren.

De sporen van het verleden, aanwezig op die - steeds jonge - vrouwengezichten, reveleren in de interpretatie van de dichteres meestal gehavende figuren - hoewel hun aanblik steeds koel en verleidelijk, ‘wuft’ en ‘wulps’ én mooi is: het gaat om gebroken illusies, om onvoltooidheid, om droefheid, roerloosheid, loomheid, het ‘bevroren’ zijn. Over de gedichten en de doeken hangt een nogal melancholieke sfeer: leven is soms niets meer dan wachten op de dood, leven is soms al de dood, is puin dat achterblijft als teken van de vluchtigheid van het bestaan.

Het vaak zeer eenzame bestaan van die vele vrouwentypes cirkelt rond één punt: vluchtigheid, vergankelijkheid. Zo wordt het lichaam van ‘Laila’ - m.i. een van de sterkste gedichten van de bundel - omschreven als puin dat achterblijft:

wellicht voor niemand iets meer
dan een rimpel
in het zand.

De samenhang van gedichten en portretten komt ook tot stand door een wisselend gebruik van persoonlijke voornaamwoorden: in de eerste reeks gedichten werd de geportretteerde vrouwenfiguur vaak sprekend in de ik-vorm opgevoerd, waarbij de dichteres kijkend en toehorend interpreteert. Maar enkele keren werd ook een je-vorm gebruikt, waarbij het lyrisch subject of de dichteres de vrouwenfiguren observeert en toespreekt.

Die vorm komt uitgebreider terug in de tweede reeks (de voor deze bundel toegevoegde 17 gedichten), maar dan zonder expliciet aanwezige, interpreterende ik-figuur. Nog een andere variant is de zij-vorm, waarbij de figuur in de derde persoon wordt opgeroepen met commentaar van de zich inlevende dichteres, al of niet in de ik-vorm. Zo ontstaat een subtiel spel in een dialoogsituatie waarin inleving en afstandelijk oproepen elkaar variërend afwisselen. Een staaltje ook van technisch kunnen, van evocerend vermogen dat als geheel vooral het vergeefse, het vergankelijke van aardse schoonheid oproept.

Anne Marie Musschoot
Alja. Gedichten van Jo Gisekin bij textielwerken van Liev Beuten, De Loze Vink, Antwerpen, 70 p.