Ons Erfdeel. Jaargang 39

Klapstuk verruimt. Leuvens dansfestival flirt met klassieke danstraditie

Klapstuk 1995 had een heel eigen gezicht. Het Leuvense festival zette een nieuwe koers uit door de deuren open te gooien naar de klassieke danstraditie. Een nieuwe generatie choreografen die zweert bij uitgepuurde, abstracte vormen werd daarmee in een historische con-

[p. 122]

text geplaatst. Als referentiepunten voor hedendaags-klassieke dans fungeren de Nederlandse choreograaf Hans van Manen en de Amerikaan Steve Paxton, die op basis van improvisatie werkt. Hun optreden met kleinschalig werk was de blikvanger van het festival, maar had grotendeels een symbolische functie. Klapstuk had dit jaar geen typische affiche met spectaculaire namen. Het festival meed de groepen uit de supercategorie - geen Fabre, De Keersmaeker of Vandekeybus te bespeuren - maar legde het accent op de subtop. Johan Reyniers, de nieuwe artistieke directeur, betrok video, muziek en theater explicieter bij het dansprogramma en zocht naar verbanden. De zevende editie van Klapstuk kreeg daardoor een sterk thematische inkleuring.

Reyniers, voormalig danscriticus en bij een vorige editie van Klapstuk verantwoordelijk voor de publicaties, is een man van de reflectie. Onder zijn leiding maakt het festival enkele kanttekeningen bij de beeldvorming over hedendaagse dans in Vlaanderen, zoals die in de jaren tachtig gegroeid was. Een scheefgetrokken zaak, oordeelt Reyniers. Beleid, organisatoren en publiek plaatsen op een artificiële manier twee polen tegenover elkaar: het klassieke ballet (Béjart, Ballet van Vlaanderen) tegenover de moderne dans, die het parcours volgde van het Amerikaanse postmodernisme en het Franse danstheater. Klapstuk was vanaf de start in het tweede kamp terechtgekomen, meegezogen door het enthousiasme om de grote stromingen uit de internationale avant-garde te tonen. Tijd voor een correctie en een verruimingsoperatie, vond Reyniers. Klapstuk '95 zette de aantrekkingskracht van klassieke dansvormen centraal in het programma en toonde hoe die inwerken op het oeuvre van onder meer Alexander Baervoets, Annamirl van der Pluym en Lynda Gaudreau. Niet toevallig zijn dit choreografen die onder de hoede van Klapstuk, als dansorganisatie met een permanente werkwijze, hun nieuwe producties in Leuven konden voorbereiden. Klapstuk vist minder dan vroeger in de kweekvijver van nieuw talent, maar geeft een nieuwe generatie kansen en een context om door te groeien.

Baervoets (B) exploreert de zuivere dans in Cunningham-traditie, Van der Pluym (NL) vertrekt in haar solo's van een letterlijke verwijzing naar dansmomenten als Martha Graham en Anna Pavlova, de Canadese Lynda Gaudreau maakt virtuoze dansstukken met een rigide opbouw.

In een van zijn duetten zette Hans van Manen ballet en dans tegenover elkaar als ‘Different Partners’, in een slap verhaaltje. Het kan ook anders. Klapstuk bracht vooral moeiteloze cross-overs aan de orde tussen klassiek en modern, traditioneel en hedendaags. De verstrengeling van stijlen én het ironiseren ervan is op de spits gedreven bij Amanda Miller, die met haar Pretty Ugly Dance Company in België geïntroduceerd werd en meteen voor het hoogtepunt van dit festival zorgde. Miller komt uit de stal van William Forsythe. Ze zet op een vergelijkbaar-verbluffende manier deconstructietechnieken in die voor een extreme visuele verwarring zorgen. Alleen is haar werk etherischer, vrouwelijker, fragieler ook.

Het type danser dat bij Forsythe of Miller aan de slag is, heeft een grote inbreng in het ontstaan van een choreografie. Klapstuk trok die lijn door in een hoofdstuk over improvisatie. Daarin werd het procesmatige, het onvoorspelbare, het zoeken in plaats van het vinden,

Amanda Miller, Pretty Ugly Dance Company ‘Two Pears’ - Foto T. Ruisinger.

[p. 123]

uitvergroot. Meteen was ook de link gelegd met het muziekgedeelte, waarin ‘fusion’ troef was. Klapstuk blijkt zich beter te kunnen vinden in rock en jazz dan in klassiek, ondanks de organisatorische band met het Festival van Vlaanderen, dat er vanaf 1995 in Leuven een ankerpunt bijkreeg met een autonome afdeling Vlaams-Brabant.

Videasten, muzikanten, theatermakers, schrijvers of choreografen zijn vaak vanuit verschillende invalshoeken met hetzelfde bezig. Onder de noemer ‘Outbreak’ bracht Klapstuk twee theatermakers en een choreograaf samen die op een vergelijkbare manier ziekte en dood - of beter: hun eigen ziekte en dood - in hun werk etaleren. Raimund Hoghe, Michael Matthews en Mehmet Sander zou men bij ‘victim art’ kunnen onderbrengen, een oneerbiedige categorie die door de Amerikaanse criteca Arlene Croce werd bedacht naar aanleiding van ‘Still/Here’ van Bill T. Jones. De choreograaf, die seropositief is, baseert zich in deze voorstelling op bewegingsmateriaal dat in workshops werd aangebracht door terminale patiënten, die ook in videobeelden opgevoerd worden. Wat Bill T. Jones op een omfloerste, serene manier aan de orde brengt, krijgt bij Hoghe en Matthews de allure van een schokkend ritueel. Het werk van Meg Stuart - een ‘nomade’ uit vorige festivaledities, die intussen een vaste stek vond in Vlaanderen - is minder morbide maar sluit door zijn compromisloosheid in zekere zin bij deze groep aan. Meg Stuart voert het wanstaltige, verwrongen lichaam op, in moeilijk verteerbaar werk dat de toeschouwer confronteert met het onvertrouwd-vertrouwde.

Het aanbrengen van netwerken en thematische clusters in het programma van Klapstuk had ook een minpunt: het bepaalde de kijkrichting en beïnvloedde de appreciatie. In één geval fungeerde het als afleidingsmanoeuver, namelijk om de geringe artistieke kwaliteiten van grote bek Mehmet Sander te verdoezelen.

Klapstuk '95 was niet over de hele lijn een succes: de video van Walter Verdin had beter in de kast kunnen blijven, het Internet-experiment was te weinig voorbereid en werd afgeblazen. De verruimingsoperatie zoals Reyniers die opzette om de hedendaagse dans in een ruimere context te plaatsen, had ook gerust een stuk verder kunnen gaan, zo bewees het Holland Dance Festival. Daarin werd het grote podium bespeeld, stond Amanda Miller naast het Nederlands Dans Theater en schitterde Baryshnikov met de White Oak Project: modern dance op klassieke leest, met de sterdanser als medium. Voor Klapstuk is zo'n affiche een droom, maar de hervorming is met deze editie wel definitief ingezet.

Geert van der Speeten