Ons Erfdeel. Jaargang 37

Het eenenveertigste Algemeen-Nederlands Congres

Op 7 mei 1994 vond in het Provinciehuis te 's-Hertogenbosch het eenenveertigste Algemeen-Nederlands congres plaats. De Stichting Algemeen-Nederlands Congres fungeert als overlegplatform voor ongeveer 200 Nederlandse en Vlaamse organisaties die belangstelling hebben voor concrete grensoverschrijdende samenwerking. De stichting telt een groot aantal werkgroepen, die om de vijf jaar samen hun conclusies bekend maken tijdens een algemeen congres.

De openingstoespraak van Mevrouw J.L.M. Baartmans, voorzitter van de Stichting Algemeen-Nederlands Congres, werd gevolgd door een lezing van Tweede-Kamerlid Eric Jurgens over grensregio's in Europa. Het centrale deel van het programma bestond uit de verslagen van de veertien werkgroepen. De namen van deze werkgroepen zijn illustratief voor de brede culturele en maatschappelijke belangstelling van de Stichting. In willekeurige volgorde noemen we enkele onderwerpen: grensverkeer, boek, cultureel erfgoed, Franse Nederlanden, media, onderwijs, universiteit en wetenschap, toerisme, volksontwikkeling, volkscultuur, migrantenbeleid, leefmilieu, geneeskunde en buitenlands beleid.

De woordvoerders van de werkgroepen werden geïnterviewd door Geert van Istendael en Michaël Zeeman. Hun kritische vraagstelling zorgde ervoor dat de aandacht niet alleen uitging naar concrete resultaten, maar ook naar lacunes en fouten in het huidige beleid. Enkele woordvoerders betreurden het dat hun voorstellen stuiten op onverschilligheid of manifeste onwil in de politieke en ambtelijke wereld. Uit de ‘Discussieteksten’ en de ‘Proeve van inventaris 1990-1994’ die alle congressisten ontvingen, blijkt dat er nog tal van problemen onopgelost zijn. Het loonverlies waarmee de Vlaamse grensarbeiders in Nederland te maken hebben door een unilaterale aanpassing van de sociale zekerheid en het belastingsstelsel is maar een van de vele voorbeelden van een eng, nationaal beleid. In het voorjaar van 1994 leverde een onderzoek naar de bankkosten aangerekend bij een overschrijving naar het buitenland eveneens onthutsende resultaten op.

Toch waren er ook positieve geluiden te horen. Mede onder invloed van de Europese ‘Euregiopolitiek’ werken de grensprovincies over het algemeen meer samen dan voorheen. Dit geldt niet alleen voor de provincies aan de Nederlands-Vlaamse grens, ook de samenwerking tussen de provincie West-Vlaanderen en de Franse departementen Nord-Pas-de-Calais is duidelijk verbeterd. Concrete positieve ontwikkelingen werden onder meer gemeld door de werkgroep ‘geneeskunde’. Zo wordt de MUG-helicopter van het AZ Sint-Jan in Brug-

[p. 777]

ge sinds kort ook ingezet in Zeeland, en wie het slachtoffer wordt van een ongeval in het Vlaamse Essen hoeft niet meer naar het 23 kilometer verder gelegen Kapellen te worden vervoerd. Voortaan kan men terecht in Roosendaal, dat maar 8 kilometer van Essen verwijderd is. De werkgroepen ‘onderwijs’ en ‘universiteit en wetenschap’ meldden een aanzienlijke toename van het aantal samenwerkingsprojecten en uitwisselingsprogramma's, en ook de Nederlandse en Vlaamse toeristische diensten beginnen hun initiatieven op elkaar af te stemmen.

De vragen uit de zaal gaven duidelijk blijk van bezorgdheid wat betreft de recente ontwikkelingen in de Vlaams-Nederlandse samenwerking. Blijkbaar geïnspireerd door de aanwezigheid van de Vlaamse minister-president Luc van den Brande en P.H. Kooijmans, toenmalig Nederlands minister van Buitenlandse Zaken, brachten enkele congresdeelnemers netelige kwesties ter sprake, zoals de waterkwaliteitsverdragen, de uitdieping van de Westerschelde en de keuze van het HST-tracé. Minister-president Luc van den Brande oordeelde terecht dat de congreszitting niet mocht worden herschapen in een politiek debat. In zijn toespraak over ‘De rol van Nederland en Vlaanderen in het Europa der regio's’ kwamen deze problemen dan ook nauwelijks aan bod. Van den Brande toonde zich weliswaar tevreden over de Nederlands-Vlaamse eensgezindheid in het Europese Comité der regio's, maar hij betreurde het gebrek aan samenwerking in de Europese Raad of het Europese Parlement. Minister Kooijmans had oog voor de ‘nieuwe bestuurlijke verhoudingen’ na de Belgische federalisering. Hij bepleitte een pragmatische samenwerking, vrij van allerlei vormen van romantiek en berustend op gemeenschappelijke belangen. Minister Kooijmans beklemtoonde ook het belang van een gezamenlijke Nederlands-Vlaamse aanwezigheid op grote culturele evenementen buiten het Nederlandse taalgebied. In haar slottoespraak, ‘klemtonen voor beleid en actie in de toekomst’, sloot mevrouw Baartmans zich daar enigszins bij aan.

Ondanks het positieve eindresultaat van het congres kunnen vragen worden gesteld bij de concrete activiteiten van sommige werkgroepen. Een futloze samenwerking en een nietszeggend verslag vormden geen uitzondering. Dat doet echter weinig af aan de vele verdiensten van de Stichting Algemeen-Nederlands Congres. Met een indrukwekkend aantal persconferenties en publikaties, o.a. het tijdschrift Buren, slaagt men er ook buiten de congresperiode in de aandacht te vestigen op de Nederlands-Vlaamse integratie. Het is bepaald geen sinecure om voor veertien uiteenlopende thema's deskundigen aan te trekken en om regelmatig vergaderingen te organiseren. Dat dit wel mogelijk blijkt, is voornamelijk te danken aan de enthousiaste inzet van de algemeen-secretaris Wilfried Vandaele en zijn medewerkers.

Hans Vanacker