Ons Erfdeel. Jaargang 37

Julien Weverberghs 149 voorwerpen

Van Julien Weverbergh (^o1930), die zich ooit graag het ‘enfant terrible’ van de Vlaamse literatuur liet noemen, is een ietwat vreemd gestructureerd boek verschenen, dat - als aanloop tot een inventaris van zijn moeizame leven- het midden houdt tussen een biografie, een autobiografie en een verhaal. De voorwerpen - zo afstandelijk genoemd - bestaat uit een proloog (naast een verantwoording en een motto), een epiloog met een grotesk défilé van 111 dolende doden (schimmen van 67 zwijmelende schrijvers en 44 verwanten en bekenden), een register met honderden namen van mensen en dingen, grotendeels titels van boeken en tijdschriften, én drie eigenlijke hoofdstukken: ‘Huizen’, ‘Luchian’ en ‘Stervend element’.

Weverberghs memoires vangen in 1972 aan: hij is begin veertig en sinds kort directeur van de uitgeverij Manteau. Toch kampt hij met ‘Grote Verscheurdheid’ en, medias in res, weet hij zich niet rijp voor een ‘Tweede Nieuw Leven’ (sic). Hij likt zijn vele wonden: ‘Ik tobde, naast het verlies van de witte schuilplaats (d.i. zijn eerste eigen woning, een in 1959 harmonieus op een helling van de Dendervallei ingeplante, modernistische bungalow - L.D.), over mijn stukgesprongen huwelijk, de vervreemding van mijn twee dochters (Ingrid en Veerle - L.D.), de zin van de literaire windhoos die ik in de BOKaal van het literaire Vlaamse leventje had doen ontstaan, de als door zoutzuur ingebeten breuk met het schoolmilieu, de volkomen andere beroepssfeer, (...) de kater van de enthousiasmerende sixties, de eerste scheurtjes in de banden met mijn beste vriend Jeroen (Brouwers - L.D.)’. Kortom, in het midden van zijn levensweg bevindt Weverbergh zich in een donker woud.

In hoofdstuk 1 wordt voorts verteld hoe Petrina Stoianovici, zijn nieuwe Roemeense vrouw, op zoek gaat, gebiologeerd door het bezit van een huis, naar zo een eigen oord (een ‘voorwerp’ waar menig sterveling, ook J.W., met vlees en bloed aan verankerd raakt), wat het echtpaar in een volstrekt uitgesleten en ziek pand in een Schaarbeekse straat, genoemd naar de vergeten schrijver Emmanuel Hiel (nomen sit omen), meent te vinden.

Het boek biedt evenwel niet alleen het verhaal van huizen, van schilderijtjes (van F. Masereel, St. Luchian), van een ets (J. de Bruycker), een foto-album van Serrurier-Bovy, een boedelbeschrijving van voorvader Judocus uit 1784, drie schriftjes met herinneringen aan zijn vader en andere ‘hebbedingetjes’, curiosa, prullaria - 149 gecatalogiseerde kavels, met grote sentimentele betekenis maar klein qua sociale ruilwaarde: ‘financieel heb ik slecht geboerd - ik heb daar nu, met de realiteit van de armoede voor ogen, soms slapeloze nachten van. (...) Ik zal van de aardbodem worden weggewist zoals ik er opdoemde: straatarm’.

[p. 748]

Julien Weverbergh (^o1930).

In De voorwerpen lees je over een tijd, een geestelijk klimaat in Vlaanderen, toen jongeren een doorbraak naar de moderne tijd wilden forceren en, soms, hun idealen verraadden, als zij daar beter van werden. Ook vriendschappen krijgen gestalte, die met Brouwers b.v. en Vital Robben, in 1976 de coördinator van het Ruisbroekcomité (cf. De ramp) en vanaf 1989 spilfiguur in de pressiegroep ‘Actie Dorpen Roemenië’, wat een navrante geschiedenis van eigengereidheid, moed en vindingrijkheid oplevert.

In het tweede hoofdstuk brengt Weverbergh bijeen wat hij, met de hulp van de genealoge Vif van Rompaey over zijn voorgeslacht kon achterhalen (veel is het niet, ‘Waarom springen de mensen zo onachtzaam met hun eigen familieverleden om?’: van de 16deeeuwse, in Temse wonende, Johannes Weverbergh, via Petrus, Judocus, Benedictus, Augustus, Alfons, tot de antiklerikaal en overtuigde socialist Jozef Weverbergh, vader van Julien. Bijna 400 jaar lang waren de Weverberghen werkzaam in de scheepsbouw op de boorden van de Schelde; ze trouwden laat en op hun oude dag hadden zij jonge kinderen.

Tenslotte is er hoofdstuk 3, ‘Stervend element’, dat mij het meest heeft geboeid en heeft aangegrepen: het onwaarschijnlijke verhaal van de moord (op Digne van Cappellen) en zelfmoord - Valentijnsdag 1978 - van Jan Emiel Daele (^o1942), door Jeroen Brouwers al direct onnavolgbaar opgetekend in Tirade, juni 1978. Ook Weverberghs versie is ongemeen sterk, doordat hij als eerste, vijftien jaar na de weerzinwekkende affaire, kan putten uit ruim 2000 jachtig neergeschreven dagboekbladen van de getourmenteerde en geheel verbitterde Daele, ‘een klein ventje, un pauvre con met een schizofrene inslag, die zijn ware problemen zo zorgvuldig verstopte, opkropte en koesterde dat hij er uiteindelijk in gestikt is’.

Omdat Weverbergh de lezer niet alleen bijzonder goed informeert over de teloorgang van een kleine schrijver in de merkwaardige jaren na '68, maar omdat hij ook van zijn eigen groei een menselijk portret schetst, zichzelf daarbij niet spaart (‘mijn brutale bek’, ‘mijn onrustige natuur’, ‘ik heb te veel neergeschreven zonder wikken en wegen (...) zonder doordachte overwegingen’), noem ik De voorwerpen, ofschoon geen stilistisch meesterwerk, toch een bijzonder boek, dat mij naar een volgend deel van zijn memoires doet uitkijken.

Luc Decorte

julien weverbergh, De voorwerpen, Houtekiet, Antwerpen / De Prom, Baarn, 1994, 387 p.