Ons Erfdeel. Jaargang 37

Rendez-vous met de toekomst

De Vlaamse historicus Chris Vandenbroeke heeft al enkele belangrijke studies gepubliceerd, vooral over de sociale aspecten van de geschiedenis van Vlaanderen. Uit zijn historisch onderzoek trekt Vandenbroeke ook conclusies voor de toekomst. Zijn boek Rendez-vous met de toekomst is helemaal een futurologische studie. Met futurologie bedoelt hij, dat men door het samenvoegen van inzichten uit heden en verleden peilt wat de toekomst ons te bieden heeft. Hij neemt hiervoor de demografie als leidraad. Hij kent haar een motorfunctie toe. De demografische revolutie fungeerde als aanvoerder voor belangrijke maatschappelijke veranderingen.

Voor de komende jaren is één demografisch gegeven dominant, namelijk de onafwendbare vergrijzing van de bevolking. In de Belgische context betekent dit, dat het huidige aantal van 10 miljoen inwoners zal worden teruggebracht tot 8,5 miljoen in 2025 en tot 6 miljoen in 2050. Een belangrijke vraag is uiteraard wie de verhoging van de kosten van deze ontwikkeling zal betalen. De uitgaven in de sociale zekerheid zullen sterk stijgen. Daartegenover staat dan weer dat steeds kleiner wordende inkomsten door steeds ouder wordende actieven opgebracht moeten worden. Samen met de ziekteen invaliditeitsverzekering zullen de uitgaven van het pensioenstelsel zorgen voor zo ongeveer tweederde van de uitgaven in de sociale zekerheid.

Ook de arbeidsmarkt krijgt met een dreigend tekort te maken. De Vlaamse bevolking is niet meer in staat op eigen kracht alle vacatures in te vullen. Er zal dan ook noodgedwongen een soepeler migrantenbeleid gevoerd moeten worden. Ook de vrouw zal nog meer aan het arbeidsproces gaan deelnemen. Om in de toekomst eenzelfde verhouding actieven versus non-actieven te bereiken, zal de pensioenleeftijd drastisch verhoogd moeten worden.

Een essentiële betekenis geeft Vandenbroeke aan het onderwijs. De behoefte aan een degelijke scholing en opleiding neemt toe. Daarom zal het onderwijsbeleid dringend bijgestuurd moeten worden. Het is ook erg nodig om het schoolpact te evalueren. Vandenbroeke ontkent de verdiensten van dit pact niet, maar hij vindt de prijs die er voor betaald wordt onredelijk hoog. Het is volgens de auteur zeer nodig om het aantal instellingen aanzienlijk te

[p. 465]

verminderen en te komen tot een goed doordachte samenwerking. Hij pleit ook voor betere onderwijs- en opleidingskansen voor migranten, want ‘vlugger dan door stemrecht zullen ze door een degelijke opleiding of vorming uitzicht krijgen op een gelijkwaardig bestaan’.

Het is ook zeer belangrijk het overheidsbudget flink te saneren. De gigantische overheidsschuld is voor een belangrijk deel te wijten aan een overmatige subsidiëring van de sociale sector. In de komende jaren zal men de sociale voorzieningen dan ook goed moeten aanpakken. Maar ook het bedrijfsleven moet tot redelijkheid gemaand worden. Het is volgens Vandenbroeke irreëel een aantal compensaties en subsidies te handhaven die tijdens de crisis van de jaren zeventig aan het bedrijfsleven werden toegekend. Hij wijst ook op de gevaren van het passief georiënteerde financieel kapitalisme, dat nu welig tiert. Er wordt een renteniersmentaliteit gecultiveerd. Het inkomen uit arbeid moet duidelijk onderdoen voor het inkomen uit vermogen. Het financieel kapitalisme interesseert zich alleen nog maar voor de vruchten van zijn financiële beleggingen. Van een directe betrokkenheid bij het economische gebeuren is geen sprake meer. De overheid moet zich goed bewust zijn van de gevolgen van het financieel kapitalisme. Dit wordt volgens de auteur op termijn de grootste uitdaging voor het voeren van een sociaal beleid. ‘De overheid zou er goed aan doen het aloude solidariteitsbeginsel opnieuw te garanderen of minstens te stimuleren’.

Vandenbroeke schetst een vrij somber toekomstbeeld, ook al geeft hij vaak lichtpunten aan en wijst hij op de mogelijke remedies. De overheid heeft volgens hem nog minstens twintig jaar de tijd om een aangepast beleid uit te stippelen. Ons lijken de problemen belangrijk genoeg om daar nu al mee te beginnen. Dit boek is daar alvast een eerste aanzet toe.

Dirk van Assche

chris vandenbroeke, Rendez-vous met de toekomst. De vergrijzing van Vlaanderen, Kritak, Leuven, 94 p.