Ons Erfdeel. Jaargang 37

Een feestboek voor Gerhard Worgt

In 1989 bestond het Nederlands instituut te Leipzig zeventig jaar en in 1990 vierde de ordinarius voor neerlandistiek en scandinavistiek aldaar, prof. dr. Gerhard Worgt, zijn 65ste verjaardag. Reden te over dus om de neerlandistiek er eens speciaal onder de aandacht te brengen. Dat gebeurde in november 1990 in het kader van een colloquium met als titel ‘Niederlandistik und Germanistik’. Deze titel was al eens eerder gebruikt, nl. in 1969 toen er een soortgelijk colloquium werd gehouden ter gelegenheid van het vijftigjarig jubileum van het instituut. Voor deze gelegenheid werd de zinsnede ‘Tangenten und Schnittpunkte’ eraan toegevoegd. Deelnemers uit Nederland, Vlaanderen, Duitsland en uit Oost- en Noord-Europa kwamen naar Leipzig. Twee jaar later verschenen de lezingen van dit colloquium in de vorm van een feestbundel voor G. Worgt.

Het voorwoord van de uitgeefster, het welkomstwoord van de prorector van de universiteit en van de directeur van de sectie Germaanse Filologie en Literatuurwetenschap staan nog helemaal in het teken van de kort tevoren voltrokken ‘Wende’. Veel aandacht wordt besteed aan de moeilijke situatie van de universiteit en van de neerlandistiek onder het DDR-regime en kort na de val ervan. In een eigen bijdrage schetst de uitgeefster de zeventigjarige geschiedenis van het instituut; daarin staan namen als A. Jolles, Th. Frings, L.E. Schmitt en G. Worgt centraal. R. Grosse geeft blijk van warme sympathie in de biografie van de jubilaris.

Naast deze gebruikelijke ingrediënten bevat het boek op de resterende 233 bladzijden niet minder dan 24 lezingen over thema's uit de neerlandistiek, germanistiek en scandinavistiek. Dat betekent dat elke tekst gemiddeld nauwelijks tien bladzijden lang is, wat een spreektijd van ca. twintig minuten inhoudt. Het is geen sinecure binnen zo'n kort bestek een gefundeerde wetenschappelijke bijdrage te leveren; de meeste auteurs hebben er dan ook de voorkeur aan gegeven niet al te diep te graven. In het algemeen wordt lichte kost aangeboden, die in de meeste gevallen op een aantrekkelijke manier wordt opgediend.

Het is onbegonnen werk om hier een overzicht van alle 24 nogal heterogene bijdragen te geven. We lichten er een paar uit. Dat de jubilaris zelf auteur is van een aantal woordenboeken

[p. 458]

verklaart waarom in de eerste helft van het boek de lexicologie en lexicografie bijzondere aandacht krijgen. Het tweetalige woordenboek, de talrijke ontleningen uit het Duits in de Nederlandse jagerstaal, de idiomatiek en fraseologie en de mogelijkheden van de presentatie ervan in een woordenboek zijn enkele van de behandelde thema's. Ook grammatica, spelling en didactiek komen aan bod. Het concept werkwoordvalentie, de jongste veranderingen in het Nederlands, de spelling van de werkwoordsvormen, het probleem van het genus en het partikelonderzoek in het Nederlands en het Duits zijn de belangrijkste onderwerpen. Een hecht hoofdstukje contrastieve grammatica wordt gedemonstreerd aan de hand van het bezittelijk voornaamwoord in het Nederlands en het Duits. De vertegenwoordigers uit Leipzig brengen thema's ter sprake die onmiskenbaar het stempel van Th. Frings verraden: het Nederlands als uitdaging voor de geschiedschrijving van het Duits en de sporen van Nederlandse en Vlaamse kolonisatie in Thüringen, Sachsen en in Siebenbürgen.

Na de taalkunde is een tweede blok aan letterkundige thema's gewijd. De middeleeuwse literatuur in het gebied tussen Maas en Rijn, de emblematabundels van R. Visscher en J. Luyken, Heijermans' Op hoop van Zegen, en het werk van A. Meulenbelt en M. van Paemel krijgen de aandacht. Omdat de jubilaris ook scandinavistiek doceerde, hoeft het niet te verwonderen dat het boek afgerond wordt met bijdragen over het IJslands, over het Nederlandbeeld in Finland en de verhouding van de gebroeders Grimm met Noord-Europa.

Ondanks de Duitse titel is de bundel afwisselend in het Nederlands en in het Duits geschreven. De meeste auteurs maken gebruik van hun moedertaal, die uit Noord- en Oost-Europa in de regel van het Duits. Het is verheugend te constateren dat een van de medewerksters uit Oost-Europa haar lezing in voortreffelijk Nederlands heeft geschreven. Een Nederlandstalige auteur daarentegen die de voorkeur aan het Duits gaf, had daar blijkbaar aanzienlijk meer moeite mee. Dat zal dan ook wel de reden zijn waarom hij uit ‘Bruxelles’ en niet gewoon uit ‘Brussel’ of desnoods ‘Brüssel’ afkomstig is.

Amand Berteloot

h. hipp (ed.), Niederlandistik und Germanistik. Tangenten und Schnittpunkte. Festschrift für Gerhard Worgt zum 65. Geburtstag, Verlag Peter Lang GmbH, Frankfurt/Main, 1992.