Ons Erfdeel. Jaargang 37

[p. 454]

Het seminarium Nederlandse taal & cultuur in Piran (Slovenië)

Zomercursussen Nederlands schieten de laatste jaren als paddestoelen uit de grond. Studenten Nederlands extra muros hebben tegenwoordig een ruime keuze waar ze in de zonniger maanden van het jaar naartoe gaan: naar de degelijke en beproefde cursussen van Breukelen, Hasselt/Diepenbeek of Gent, naar een particuliere taalstage in België zoals die ook voor Franstalige jongeren wordt opgezet, naar een meer commerciële cursus als van de Amsterdam Summer University of naar een van die nieuwe studieweken die Universiteiten als Antwerpen, Leuven, Utrecht en Amsterdam in het kader van Europese uitwisselingen aanbieden. Het plezierige pakket studiereisjes bevat sinds enkele jaren ook een Seminarium Nederlandse Taal & Cultuur voor Zuid-Oost Europa. In 1990 en 1991 werd speciaal voor dit deel van Europa een studieweek gehouden te Herceg Novi (Montenegro), op initiatief van Jelica Novakovic, docente Nederlands te Belgrado. Aanvankelijk leek het seminarium te zijn opgezet als een zinvolle vakantiebesteding: een aantal collega's werd in de vakantie uitgenodigd en met een pittige groep studentes in een riant hotel aan zee geplaatst. Het programma bood niet alleen taallessen, lezingen en workshops maar ook feestelijke maaltijden, vrolijke zwempartijen en geanimeerde zang- en danssessies tot diep in de nacht, waarin de belangstelling voor de Nederlandse en Vlaamse cultuur op velerlei wijze tot uitdrukking kon komen. Deze sfeervolle formule bleek uitstekend te werken voor de taalverwerving zelf, terwijl de aandacht voor de ‘officiële’ cursus er niet door verminderde. Dankzij de organisatorische capaciteiten van Jelica Novakovic kon het Seminarium in korte tijd uitgroeien tot een volwaardig onderwijsprogramma rondom de Nederlandse taal en cultuur, totdat de oorlog het land verscheurde en voortzetting van een dergelijk programma onmogelijk maakte.

Van 24 tot 30 april 1993, beleefde het Seminarium toch een nieuwe editie in het noorden van het oude Joegoslavië, het lieflijke Piran (30 km ten zuiden van Trieste). De collega en de studenten uit Servië moesten helaas, vanwege de aanhoudende oorlog, verstek laten gaan en ook de deelnemers uit Bulgarije en Turkije vielen op het laatste moment af, maar met een dertigtal studenten uit Slovenië, Italië, Griekenland, Roemenië, Hongarije en Tsjechië had de week toch nog een goede internationale bezetting. Het Seminarium wordt bewust niet in de zomermaanden georganiseerd maar tegen het einde van april, als het collegejaar afloopt en de examens voor de deur staan. De meeste studenten uit deze landen kunnen eind april gemakkelijk een weekje vrij krijgen: ze zijn, zo vlak voor de examens, bijzonder gemotiveerd om hun Nederlands op peil te krijgen. Bovendien kunnen ze op deze manier het examen voor het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal goed voorbereiden, waarvoor velen zich gewoonte getrouw aan hun eigen universiteit laten inschrijven. De hotelaccomodaties zijn in deze periode ook gemakkelijk voor grote groepen af te huren en voor prijzen waar je elders nog geen jeugdherberg voor binnenkomt: de studenten betaalden in 1993 - met de nodige subsidie - 160 DM voor acht dagen half pension. Voor de studenten uit minder draagkrachtige landen werden bovendien beurzen ter beschikking gesteld (in totaal 8) om ook hún deelname zeker te stellen. De reiskosten van de studenten hoeven niet zo hoog op te lopen, daar de studieweek immers in hun land of nabije buurland wordt georganiseerd en niet in het verre Nederland of België.

In het dagprogramma en de opzet van de cursussen herinnert de Sloveense editie van het Seminarium aan de Servische: de accenten en lestijden van de taallessen en het cultuuronderwijs zijn aangepast aan het zuidelijke temperament. 's Ochtends (van 9.30 tot 12.30 uur) worden er taallessen gegeven in vier groepen: één groep met ‘absolute beginners’ en verder drie groepen met min of meer het niveau van de examens voor het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal. Na een lange lunch- en huiswerkpauze begint het middagprogramma met twee keer een lezing, één keer een excursie en twee keer een workshop die twee dagen duurt (van 16.00 tot 18.00 uur). Behalve de feestelijke openings- en slotavond zijn er ook nog enkele avonden met Nederlandse en Vlaamse films geprogrammeerd. Het feit dat de cursus zich niet in een Nederlandstalige omgeving afspeelt wordt ruimschoots gecompenseerd door het gevulde programma en de omstandigheid dat de aanwezige Nederlanders en Vlamingen zich minder gemakkelijk dan bij andere cursussen kunnen onttrekken aan het sociale gebeuren: bij het ontbijt, aan de lunch, tijdens het avond-

[p. 455]

eten en vaak tot diep in de nacht worden levendige conversaties gevoerd, vanzelfsprekend allemaal in het Nederlands, de enige taal die de Balkan nog lijkt te binden. Een van de studenten heeft de sfeer van de cursus in een treffend limerickje (een huiswerkopdracht) weergegeven:

Een heel mooie vakantie, die heb je in Piran,
De zon overdag en 's nachts schijnt er de maan.
En na de les van Paul, Philip en Charles
Is het lachen en zingen in de barles:
Je spreekt het Nederlands nu o zo spontaan...

(Giorgia)

Het stimuleren van cursisten in workshops en ‘hotelwerk’

De meeste zomercursussen zijn zo volgeprogrammeerd dat het voor een docent moeilijk is, zo niet onmogelijk, om huiswerk op te geven: want wanneer zouden de studenten dat moeten maken? En wanneer zou de docent dat moeten nakijken? Maar juist tijdens een intensieve cursus is het belangrijk dat de studenten zelf productief kunnen worden en van de aanwezige intensieve begeleiding profiteren. In dit Seminarium is er dan ook bewust tijd voor vrijgemaakt, een uurtje tussen ontbijt en les en een lange lunchpauze. De studenten blijken het vooral prettig te vinden om dagelijks een korte en concrete schrijfopdracht te krijgen die ze lekker op een terrasje of balkonnetje kunnen uitwerken: ook voor de docent is het nakijken onder een parasolletje niet echt onplezierig. Het ‘hotelwerk’ wordt in de les gecorrigeerd en besproken en kan daarna ook nog gebundeld worden in een grotendeels door de studenten volgeschreven muurkrant, de Piranha, die tien afleveringen en verscheidene literaire en commerciële supplementen heeft gekend, naast natuurlijk een uitgebreide dagelijkse kroniek.

De workshops doen evenzeer een beroep op de creativiteit en de produktieve vaardigheden van de deelnemers. Twee middagen mogen ze werken aan een reisfolder (in het Nederlands) met zoveel mogelijk clichés over Nederland en België: vantevoren wordt de vaardigheid om clichés te bedenken even geprikkeld en tijdens het schrijven, knippen en plakken is er ruimschoots assistentie aanwezig. Of ze kunnen meedoen aan een vertaalworkshop, waarin twee teksten (van Paul van Ostaijen en Herman de Coninck) worden vertaald in alle aanwezige talen: na afloop worden de problemen waar de deelnemers op gestoten zijn, de plaatsen met veel alternatieven en de leukste oplossingen samen besproken, waarbij het feit dat ze elkaars talen niet kennen niet echt een obstakel blijkt te vormen. Voor de serieuze deelnemers is er een workshop over toetsen (o.l.v. Philippe Hiligsmann, Luik): wat zijn goede en wat zijn slechte toetsen, hoe kun je als student je eigen talenkennis toetsen en hoe doe je de nodige toetstechniek op om te slagen voor, bijvoorbeeld, het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal? In weer een andere workshop worden Nederlandse liedjes ingestudeerd en met behulp van een docent-dichter (Paul van den Heuvel, Ljubljana) van andere teksten voorzien. En in een laatste workshop kan er onder begeleiding van een docent-regisseur (Emanuel Schuier, Utrecht) een klein toneelstukje worden ingestudeerd, dat tijdens de slotavond voor een dankbaar publiek wordt opgevoerd. De opzet van de meeste workshops is zo dat er in principe gevorderde en minder gevorderde studenten aan deel kunnen nemen, wat een plezierige variatie in de groepssamenstelling oplevert: de studenten kunnen zich inschrijven voor het onderwerp dat ze het meest boeit. Natuurlijk zijn er ook rustiger middagen met een lezing en discussie, over ‘Enkele facetten van de Nederlandse literatuur na de Tweede Wereldoorlog’ (Herbert van Uffelen, Wenen) en ‘Nederland en Vlaanderen en de zee’ (Annet Wind, Utrecht), maar bewust wordt niet de hele week zo geprogrammeerd. Want voor beginnende studenten is zo'n programma - ondanks een speciaal uurtje voorbereiding met samenvatting en woordenschat - al gauw te moeilijk en voor de hele groep al gauw te passief en te monotoon. De afwisseling van lezingen en workshops blijkt goed te werken: het is onvoorstelbaar wat studenten allemaal in het Nederlands kunnen doen als ze maar de ruimte krijgen, worden begeleid en gestimuleerd. Ter illustratie daarvan nog drie ‘limerickjes’ uit het hotelwerk van beginnende en gevorderde studenten:

Ik zie de olifanten,
Ze eten heel veel planten.
Minder vegetarisch is mijn tante.

(Nina)

[p. 456]

 

Een jong studentje uit Athene

 

ging polyglotten met Slovenen:

 

wat woordjes hier en daar,

 

een glimlach onvertaalbaar

 

en veel platonische morfemen.

(Konstantinos)

Ik heb helemaal geen inspiratie
Maar de Nederlandse diplomatie
Is een heel goede relatie
Die geeft je meteen inspiratie.

(Carmen)

Dankzeggingen

De laatste Sloveense dichteres doelt ongetwijfeld op de welwillende medewerking van een aantal Nederlandse, Belgische en Sloveense instanties. Het seminarium is mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Nederlandse Taalunie en steun van de Nederlandse en Belgische ambassades in Wenen, waar ook de consulaire afdelingen voor Slovenië zijn gevestigd. Maar ook van Sloveense kant is er gul bijgedragen met de bedoeling om het imago van dit jonge land, dat in het Westen misschien nog te veel met oorlog wordt geassocieerd, te verbeteren. Dankzij het Sloveens Ministerie van Onderwijs en Sport, de Kamer van Koophandel en de Universiteit van Ljubljana, de gemeente, het hotelwezen, de Italiaanse gemeenschap en de toeristische organisatie van Piran/Portoroz en verschillende studentenorganisaties is deze week weer een groot succes geworden. De docent Nederlands in Ljubljana en hoofdorganisator van deze editie, Paul van den Heuvel, heeft het met de voortreffelijke organisatie bijzonder druk gehad. Aan hem is dan ook de laatste limerick opgedragen:

Een roomse jongen uit Brabant
ontvluchtte na jaren de zelfkant.
Hij trok naar de Zuid
en sloofde zich uit
voor zijn kalvinistische kaasland.

Charles van Leeuwen