Ons Erfdeel. Jaargang 37

Film

Internationaal Filmfestival van Brussel

In 1972 werd het Internationaal Filmfestival van Brussel voor het eerst georganiseerd. Vanaf het begin tot jaren daarna bleek het een overwegend Franstalig mondain evenement, waarop Brusselse distributeurs via voorpremières hun produkten onder de aandacht brachten. Echt cinefiele belangstelling genoot

[p. 449]

het festival dan ook nauwelijks. Vier jaar geleden redde een reorganisatie het festival echter van een wisse dood.

Hoewel de publicitaire teksten nogal wat Franse taalingrediënten bevatten, is de Vlaamse inbreng vandaag de dag een feit. Zo stond tegenover de dag, gewijd aan de filmproduktie van de Communauté française, die van de Vlaamse Gemeenschap. Kortom, het Brusselse filmfestival is uitgegroeid tot een waar filmgebeuren, waarvoor de belangstelling van zowel Franstalige als Nederlandstalige cinefielen elk jaar toeneemt. Dat heeft uiteraard alles te maken met het uitgekiende programma. Naast de officiële selectie, veertig films geselecteerd door Guy Braucourt, de gerenommeerde Franse criticus en co-programmateur van het Filmfestival van Cannes, schonk Brussel dit jaar, van 12 tot 22 januari 1994, uitgebreid aandacht aan de Noordeuropese film met werk uit Denemarken, Noorwegen, Zweden, Finland en IJsland.

Bijzonder te waarderen valt, dat het festival ruimte biedt voor de korte film, met o.a. de jaarlijkse Nationale Competitie. Klaartje Schrijvers met de animatiefilm Chiomo d'Oro, Vincent Brigode met Décadrages en de dansfilm Elba en Frederico van de Vlaamse toneelregisseur en choreograaf Wim Vandekeybus werden dit jaar bekroond.

Dag van de Vlaamse Gemeenschap

De Dag van de Vlaamse Gemeenschap op 18 januari 1994 bevatte naast een reeks korte films van jong talent uit de Nederlandstalige Brusselse filmscholen, de projectie van de zelden vertoonde klassieke film Het Kwade Oog. Ook ging de meest recente film van Frans Buyens, Tango Tango, in première.

De Keukeleire (1905-1971) behoort als documentarist samen met Henri Storck (1907) tot de pioniers van de filmkunst in België. Het Kwade Oog is een ‘documentaire romancée’, gebaseerd op het toneelstuk De vertraagde film (1922) van Herman Teirlinck (1879-1967), die trouwens aan de film meewerkte.

De cineast, tevens filmtheoreticus, had als opzet het Vlaanderen van zijn tijd zo authentiek mogelijk in beeld te brengen: de eigenheid van het landschap, de geest en het karakter van de bevolking in al haar al dan niet folkloristische aspecten. Het door mensen uit de streek vertolkte verhaal van de jonge zwerver in wie de dorpelingen ‘het kwade oog’ zien, is voor de hedendaagse kijker slechts bijzaak. De kracht van de opnames, de beeldtaal en de montage overheersen het speelfilmkarakter in die mate dat de zwakke dramatische structuur, de pathetische muziek van Marcel Poot en de al te literaire dialogen achteraf ingelezen nauwelijks afbreuk doen aan de waarde van de film als document.

Frans Buyens (^o1924) realiseerde tot op heden veertig documentaires en zes speelfilms. Vorig jaar presenteerde hij op het Brusselse festival de aangrijpende film Minder dood dan de anderen. (1) Dit jaar was hij er weer met Tango Tango zijn laatste produktie. Het is een filmische bewerking van Tango, een toneelproduktie van het gezelschap STAP, dat uitsluitend uit mentaal gehandicapte acteurs en actrices bestaat. Buyens' audiovisueel spektakel roept zonder woorden de ‘onvervulbare verlangens’ op, niet alleen van mentaal gehandicapten maar van de mens tout court. In sterk suggestieve, symbolisch geladen scènes, die alle aspecten van de menselijke existentie en de samenleving bevatten, brengt de cineast ‘een ode aan de beschaving’. Zij alleen is immers in staat zowel de sterkeren als de zwakkeren kans op ontplooiing te bieden. De schitterende fotografie van

‘Tango Tango’ een film van Frans Buyens - Foto Massimo Marzari.

[p. 450]

André Goeffers, de dito muziek van Flor Verschueren en de knappe regie maken Tango Tango tot een unieke film van een cineast, die terecht het ‘zinnige geweten’ van de Vlaamse cinema wordt genoemd.

Onafhankelijke cinema

Dat de Belgische documentaire school nog nawerkt, toonde de jonge talentvolle Rudolf Mestdagh aan met John Cassavetes, een film van 52 minuten rond de geniale onafhankelijke Amerikaanse filmmaker, die enkele jaren geleden overleed. De intelligente montage van filmfragmenten en de interviews met de acteurs Gena Rowlands, Ben Gazzara, Peter Falk en Seymour Cassel, met wie Cassavetes jarenlang samenwerkte, belichten deze cineast indringend en tonen aan hoe interessant de anti-Hollywoodfilm kan zijn.

Evenmin als Rudolf Mestdagh ontving de Vlaams-Brusselse anarchist en provocateur Jan Bucquoy voor zijn debuutfilm La vie sexuelle des Belges enige overheidssteun. In tegenstelling tot wat de titel laat vermoeden, is deze leuke low budget-produktie een terugblik van de cineast op zijn eerste levensperiode en wel die van 1950 tot 1978. Op een ironische manier vertelt Bucquoy hoe hij opgroeit in de Vlaamse gemeente Harelbeke (in de buurt van Kortrijk) en hoe hij in het artistieke milieu van Brussel in de jaren zestig zichzelf ontdekt. Vooral het eerste deel is interessant, omdat het een reëel beeld geeft van het arbeidersmilieu van Vlaanderen toen. De film is echter Franstalig en volgens de cineast bestemd voor Frankrijk: ‘De Belgen zijn niet geïnteresseerd in België. Ze zijn daar eigenlijk een beetje beschaamd over’. Toch wou Bucquoy voor een Nederlandstalige versie zorgen maar hij kreeg daarvoor ook niet de nodige financiële middelen.

Vlaams-Britse co-produktie: Anchoress

De eerste Vlaams-Britse co-produktie, een Engelstalige zwart-wit-film, is een debuutfilm van de Britse cineast Chris Newby. Zijn eerste lange speelfilm speelt zich af in het Vlaanderen van de veertiende eeuw: een jonge vrouw weigert te trouwen met de rijke baljuw en laat zich op aanraden van de dorpspastoor als kluizenares inmetselen in de kerk. Al vlug wordt ze het centrum van primitieve devotie, wat heel wat pelgrims naar het dorp lokt. Uiteindelijk twijfelt ze aan haar roeping en weet ze te ontsnappen. De schitterende fotografie en de picturale effecten kunnen de film die dramatische spanning mist, echter niet redden. Vlaanderen leverde de lokaties en een aantal van de beste acteurs als Gene Bervoets, Jan Decleir en Michael Pas voor wat uiteindelijk niet meer is dan achterhaalde schönfilmerei. Van de boodschap, ‘een aanklacht tegen wellust en onverdraagzaamheid’, komt dan ook weinig terecht.

Met de mislukking van Anchoress is meteen weer het probleem van de co-produktie aan de orde gesteld. Over deze problematiek en die van de toekomst van de Europese cinema, o.m. in het kader van de G.A.T.T.-akkoorden, werd op het festival in diverse colloquia en debatten van gedachten gewisseld. Ook daardoor onderscheidt het festival van Brussel zich van andere commerciële festivals, waar de cinefielen moeten wijken voor de glitter en de glamour van sponsors en hun genodigden.

Wim de Poorter