Ons Erfdeel. Jaargang 37

Bij wijze van tegengas

De zesde dichtbundel van Rob Schouten is getiteld Huiselijk verkeer. Schouten-lezers kenden die titel al uit de vorige bundel: een van de afdelingen van Te voorschijn stommelt het heelal (1988) heette immers ook zo. Schouten borduurt in Huiselijk verkeer dan ook voort op het succes van de vorige bundel, in de kritieken bewonderd als lelijke, banale poëzie waaruit ‘een niet altijd even frisse beddenlucht’ opsteeg. Het voortborduren blijkt ook uit de titel van het eerste gedicht uit de bundel: ‘Huis van ervaring’. Dat huis-hoorbaar is ook het veel gebruikelijkere ‘huis van bewaring’, dat wil zeggen: de gevangenis - dat huis is onmiddellijk herkenbaar dat van Schouten:

Rob Schouten (^o1954).

Het huis boert of het koffie zet
warmbloedig door zijn aderen.
De avond een aquarium
waarin een dode vulpen lekt.

De weinig frisse lucht spreekt al uit het eerste werkwoord, ‘boert’, dat vervolgens niet meer blijkt dan een oprisping van de centrale verwarming, of van het koffiezet-apparaat. Even verderop in het gedicht kucht ook de geliefde ‘vroeg in bed’; de sfeer, of nee beter: het intieme aroma van de familie Schouten waait ons alweer tegemoet.

Natuurlijk, er is tussen 1988 en 1992 wel het een en ander veranderd in het huiselijk verkeer: er is een nakomeling geboren die de dienstregeling dicteert als een ‘verwenste oliebarones’. Dat ‘verwenste’ is opnieuw een typische ontregeling: want in eerste instantie klinkt het veel meer voor de hand liggende ‘verwende’ er dwars doorheen, pas daarna lees je wat er staat en realiseer je je de betekenis. Schouten is in Huiselijk verkeer voortdurend bezig om bij wijze van tegengas al de clichés en voorspelbaarheden die bij de gezinsuitbreiding horen, zoals de ‘behouwen doses kraamvisite’, of ‘Het Trotse Vader’, om te buigen naar zijn eigen morsige beleving:

Pilaarheilig ontwaak ik 's morgens vroeg
in trance en zie de streng verboden borsten
van Moeder Gods lokken. Wanneer doe jij
het voor het eerst, kreunend alsof je baart?

Het is allemaal Schouten ten voeten uit, inclusief dat flauwe, dubbelzinnige ‘pilaarheilig’; je moet er van houden. De dichter zelf is echter, zoals hij in het openingsgedicht schrijft, ‘met het

[p. 436]

plafond tevreden.’ Er verandert weinig of niets. Gelukkig maar, want dat mokkende, monomane, solipsistische trekje is juist een van de aantrekkelijke kanten van Schoutens poëzie. Maar ook dat uitzichtloze solipsisme weet Schouten te ontregelen. Kijk nog maar eens naar de hierboven geciteerde eerste strofe van de bundel: ‘De avond een aquarium waarin een dode vulpen’. Het lijkt, nee, het is een vreselijk cliché: opgesloten en machteloos zit de dichter des avonds aan zijn bureau. Toch is die vulpen weer niet zo heel erg dood, want hij ‘lekt’ nog, er komt inkt uit. Maar helaas de vulpen lekt in een aquarium, de inkt zal dus in het alomtegenwoordige water verloren gaan. Hoewel, hoewel, misschien met een knipoog naar Leopold, van inkt een druppel...

Zo kun je natuurlijk bezig blijven. Zo blijft Schouten bezig. Dat is niet niks, want ook dit soort poëzie stelt hoge eisen. Helaas blijkt ook dat uit Huiselijk verkeer. Want na de eerste twee afdelingen zakt de bundel behoorlijk in elkaar. De volgende delen bevatten gedichten waarin Schoutens tegengas nog niet ver genoeg is doorgevoerd, bij voorbeeld in ‘Windowshopping’ of ‘De Pijp’, waarvan de slotregels: ‘In de natuur moet het bijzonder boeiend wezen / en men herkent er de karakteristieke vogels; / buiten de dampkring houdt het weer op. // Maar van een holle, rammelende stad / smaakt het humeur even voortreffelijk.’ Deze regels zijn mij voor Schouten te braaf, te ongecompliceerd blijmoedig misschien. Of het zijn melige vondsten, zoals ‘De rederukker’, die verspreid door een bundel nog wel te verteren zijn, maar bij elkaar enkel melige vondsten blijven. Ik heb het gevoel dat Schouten deze gedichten inderhaast bij elkaar heeft geschraapt om de bundel te voltooien. Pas in de laatste afdeling, die ‘zeven vertalingen naar John Berryman’ bevat, komt Schouten met de anti-held Henry weer een beetje tot zichzelf:

Die pummel naast haar smult... wat voor mirakelen
broedt ze eigenlijk op, daarzo?
Het restaurant gonst of ze op Mars zit.
Waar ging het mis? Er moest een wet zijn tegen Henry.
- Die is er, meneer Bones.

Koen Vergeer

rob schouten, Huiselijk verkeer, De Arbeiderspers, Amsterdam, 49 p.