Ons Erfdeel. Jaargang 36

Film

Nederlandse film

Twee ‘jonge honden’ van de Nederlandse literatuur zagen onlangs hun werk verfilmd. Vals licht, gebaseerd op de met een AKO-nominatie bekroonde roman van Joost Zwagerman, werd geregisseerd door Theo van Gogh. Een kleine blonde dood, een autobiografisch werk van Boudewijn Büch, werd geregisseerd door Jean van de Velde en, zo meldt de aftiteling met nadruk, gesuperviseerd door producent Rob Houwer.

Vals licht is de zesde film van Theo van Gogh, de omstreden filmmaker en columnist die de felle polemiek met collega-scribenten niet schuwt en die voor zijn provocerende waarschuwingen tegen het ‘nieuwe fascisme’ werd beloond met een proces. Recentelijk oordeelde de rechter na jarenlang touwtrekken dat Van Gogh niet als anti-semiet gekenschetst kan worden. Eindelijk een verstandig woord en rehabilitatie voor de misschien niet altijd even diplomatiek optredende maar oprechte en helaas vaak verkeerd begrepen kunstenaar. Het zou mooi geweest zijn als zijn rehabilitatie gepaard ging met een groot succes van zijn nieuwste film, maar mooi is er in dit tranendal maar weinig. Vals licht van Theo van Gogh werd eensgezind door de Nederlandse pers ingemaakt en door het publiek maar flauwtjes bezocht. Dat is ten dele te wijten aan Van Goghs verteltrant waarin verschillende genres tegen elkaar opbotsen, ten dele aan de acteerprestaties van hoofdrolspelers Amanda Ooms en Ellik Bargai, maar voor het grootste deel aan Joost Zwagermans roman zelf. Het AKO-genomineerde verhaal behelst de geobsedeerde liefde van student Simon Prins (Ellik Bargai) voor de hoer Lizzie (Amanda Ooms). Gefascineerd betreedt hij haar wereld, waarin intimidatie, geweld en misdaad schering en inslag zijn. Is dat boeiend? Nauwelijks naar mijn mening. Noch de personages, noch de sfeerbeschrijvingen, noch de gebeurtenissen in Zwagermans roman hielden mij in de ban.

Theo van Goghs versie viel mij dan ook - na verbazing over zijn keuze voor deze roman - nauwelijks tegen. Maar het is niet de sardonische, genadeloze afrekening met gevestigde ideeën over fatsoen en onfatsoen waarop ik gehoopt had. Een groot probleem van deze als ‘erotische thriller’ geafficheerde film, is de afwezigheid van elke erotiek. De Zweedse (van Nederlandse afkomst) Amanda Ooms mag dan regelmatig in lingerie

Amanda Ooms in ‘Vals Licht’.

gehuld haar verleidingskunsten vertonen, maar uiteindelijk heeft zij de uitstraling van een vis op het droge. Een flinke belemmering voor hevige betrokkenheid van de kijker.

Een ander probleem vormt de vermengeling van genres. Aanvankelijk lijkt Vals licht regelmatig af te stevenen op een film noir-achtig verslag van een ‘onmogelijke’ liefde. Gaandeweg blijkt het vooral te gaan om een ‘whodunnit’ rond chanterende onderwereldfiguren, drugs en geld. Thom Hoffman als Lizzie's ex-minnaar, Tom Jansen als haar gewelddadige exklant en Cas Enklaar als Simons vader leveren nog een markante bijdrage aan de film die, hoewel Van Gogh enkele uitstekende scènes realiseerde, nauwelijks een emotionele snaar weet te beroeren.

Met De kleine blonde dood is het tegenovergestelde het geval. Deze film tracht zoveel emotionele snaren tegelijk te beroeren dat de toeschouwer halverwege ver-

[p. 614]

moeid afhaakt. Het autobiografische verhaal van Boudewijn Büch, in Nederland beroemd en berucht geworden door enkele boeken, talloze columns en artikelen en een lange serie televisieprogramma's, behelst het ontluiken van vaderlijke gevoelens van de jonge schrijver Valentijn Boecke. Deze zich in sex, drugs en rock 'n roll wentelende bohémièn maakt onverhoeds een door hem geobsedeerde vrouw (zijn vroegere kleuterjuf) zwanger en ziet vervolgens met angst en beven het vaderschap tegemoet. In Büchs boek is de voornaamste reden van Valentijns afschuw te herleiden tot een jeugdtrauma. Zijn eigen vader (een heftig geëmotioneerde rol van Gees Linnebank) was een door oorlogservaringen onherstelbaar beschadigde, onberekenbare, agressieve man met een onvermogen tot het tonen van affectie. Met beelden uit deze jeugd wordt al in het begin van de film Een kleine blonde dood krachtig elk misverstand omtrent

Olivier Tuinman en Antonie Kamerling in ‘Een kleine blonde dood’.

Valentijns huiver voor het vaderschap uit de weg geruimd. Te krachtig wellicht. Het tweede belangrijk aspect, dat van Valentijns homo-sexualiteit, is echter in de film nergens terug te vinden.

In de loop van de vaardig geënsceneerde gebeurtenissen blijkt hoe Valentijn zich tenslotte hecht aan zijn kleine blonde zoon, die na een ongeluk in een coma geraakt waarna zijn vader na rijp beraad besluit zijn levenloze leven te beëindigen. Aan ontroering geen gebrek in deze breed uitgesponnen scènes, maar dat is niet verboden.

De grootste kracht van Een kleine blonde dood ligt verrassend genoeg in het optreden van de soapster (Goede tijden slechte tijden) Antonie Kamerling als Valentijn. Samen met de bijdehante Olivier Tuinman, die eerder te zien was in de jeugdfilm Het zakmes, blijkt hij in staat op losse, natuurlijke wijze de hele film te dragen en te sturen. Hierbij vergeleken steekt Loes Wouterson als de moeder bleekjes af. Op een bepaalde manier doet Kamerlings filmdebuut denken aan dat van Rutger Hauer in Turks Fruit, de eerste film waarmee producent Rob Houwer een groot publiek wist te winnen. Het lijkt erop dat deze producent met zijn come back Een kleine blonde dood probeert de jaren van weleer te laten terugkeren. In dit opzicht is het begin van deze film één groot déja vu, compleet met het vertrouwde mondharmonica-geluid van Toots Tielemans, de energieke montage en de licht megalomane Houwer-aanpak, gesymboliseerd in een titellijst waarop de naam van de producent veelvuldig voorkomt. Wat uiteindelijk het aandeel van de feitelijke regisseur, Jean van de Velde, dan ook geweest mag zijn, er is een fatsoenlijke publieksfilm afgeleverd. De potentiële bioscoopbezoeker zij gewaarschuwd: een aantal schone zakdoeken in de handbagage zijn geboden bij deze met een hoog snik-gehalte gezegende tearjerker.

Gerdin Linthorst