Ons Erfdeel. Jaargang 36

[p. 600]

Beeldende kunst

Retrospectieve Vic Gentils

De retrospectieve tentoonstellingen van het oeuvre van Vic Gentils, eerst in Antwerpen en daarna in Venlo, hebben vrijwel voor iedereen duidelijk gemaakt dat Gentils een kunstenaar is die ten onrechte in de schaduw van een assertieve jonge generatie collega's werd gedrongen. Op deze exposities is gebleken hoe organisch zijn artistieke evolutie is verlopen en wat een som van poëzie, zeggingskracht en ironie dit oeuvre omvat. Gentils (^o1919) is begonnen als schilder, aanvankelijk in het spoor van de expressionisten en later zoekend naar een eigen plastische taal via de wegen van het informele, het neosurrealisme en het non-figuratieve. De kleine selectie schilderijen uit de beginperiode waarmee de tentoonstellingen openden, gaf een duidelijk beeld van dat - haast wanhopig - zoeken

Vic Gentils, ‘Muzikaal reliëf, 1963.

naar een eigen stijl. Dat Gentils zich daarvan bewust was, blijkt uit het feit dat hij, parallel met het schilderen, experimenteerde met allerlei extra-picturale materialen zoals metaal, papiermaché, plexi en oude grammofoonplaten die gesmolten werden. Achteraf gezien was het, los van deze experimenten, toen al te merken dat hij zocht naar een driedimensionale uitdrukkingsmogelijkheid. Opvallend is dat zijn laatste schilderij uit die periode, ‘Christus op de berg Tabor’, een reliëfachtige opbouw vertoont, waardoor het als een scharnierwerk voor zijn latere evolutie beschouwd kan worden. Na dit, voorlopig laatste schilderij begint dan ook een nieuwe periode, waarin hij haast definitief voor afvalmaterialen kiest. Die keuze moet gezien worden in het kader van materiële omstandigheden alsook vanuit de tijdsgeest. Op het einde van de jaren vijftig stelt men vast dat haast overal kunstenaars op zoek zijn naar materialen die niet meer tot het klassieke arsenaal behoren, en dat zij daarmee een uitdrukkingskracht willen oproepen die niet binnen het traditionele patroon bereikt kan worden. Het avontuur dat Gentils aangaat, kadert binnen die optiek en vanaf het begin - wanneer hij houten latten samenbrengt tot composities - verwijdert hij zich voorzichtig en stelselmatig van het platte vlak. Na de eenvoudige en verweerde latten volgt een reeks werken die opgebouwd worden met fragmenten van oude, vergulde schilderijenlijsten. Een essentieel verschil met de vorige periode is dat deze lijsten niet meer op een drager worden bevestigd maar dat zij zelfstandig functioneren als een entiteit. Door hun verticale constructie roepen zij vaak het beeld op van kathedralen en zij vertonen er ook de monumentaliteit van. Een nieuw materiaal dat zich daarna aandient, zijn oude piano's die uiteen gehaald worden en waarvan zowel de toetsen, de vilten, de hamertjes als de pedalen gebruikt worden. Deze periode, die een van de meest vruchtbare

[p. 601]

van Gentils is geweest, lijkt onuitputtelijk. Op een magistrale manier verwerkt hij alle onderdelen van het instrument tot reliëfs, die afwisselend uiterst sober en dan weer uitbundig kleurrijk een heel gamma van gevoelens veruiterlijken. Door een toeval - de opdracht van een Zwitserse galerie om voor een gezamenlijke tentoonstelling een meubelsculptuur te ontwerpen - denkt hij aan een mensstoel, waarbij mens en stoel tot een osmose worden. Het werd een koningin op een troon. Dit ene beeld vormde de aanzet tot een eerste groep beelden: het indrukwekkende schaakspel met 32 figuren. Dit monumentale werk is een nieuw scharnierpunt in zijn oeuvre omdat hier de grens tussen het niet-figuratieve en de figuratie benaderd werd, een grens die hij kort daarop zal overschrijden. Het is haast hallucinant om zien hoe hij daarna portretten en groepen zal uitwerken die levensecht lijken, al zijn ze gerealiseerd met afvalmaterialen, zoals spijlen, pianoonderdelen, houten schoen- en hoedenvormen en wat nog meer in afbraken te vinden valt. Langzamerhand gaat hij die elementen ook polychromeren, vaak met verrassende resultaten, zoals het beeld van de blinde jazzpianist Ray Charles. Gentil heeft steeds beweerd dat hij in feite altijd schilder gebleven is, al was het maar door de keuze van zijn materialen, maar de echte schilder duikt plots weer op wanneer hij, in het Rubensjaar, grote olieverfdoeken opzet. Daarvoor was hij al tot het schildersdoek teruggekeerd, zij het in zijn originele toestand, door het onbewerkte linnen te gebruiken om er monochrome reliëfs mee te vervaardigen. Na de zuivere figuratie komt dan weer een periode waarin losse elementen samengevoegd worden tot futuristische assemblages, zoals het in 1982 ontstane ‘Surmundane Egregious Eirenicon’, 130 stukken die een surreële, buitenaardse situatie suggereren. Ondanks zijn gevorderde leeftijd werkt Gentils nog steeds hardnekkig verder aan half abstracte vormen die bespoten

Vic Gentils, ‘Schaakspel’, (De Zwarte Koningin) 1965-1967.

worden met gemetaliseerde kleuren.

Uit deze tentoonstellingen is gebleken dat Gentils een uitzonderlijk kunstenaar is, die op een volstrekt persoonlijke manier en met waardeloze materialen een oeuvre heeft opgebouwd dat kenmerkend is door zijn fantastiek, ironie, schalkse humor en poëzie.

Ludo Bekkers