Ons Erfdeel. Jaargang 36

De Franse Nederlanden 1992

Tot dusver bevatte het Jaarboek De Franse Nederlanden grotendeels historische artikelen; de aflevering 1992 echter geeft een heel ander beeld: nu primeert de belangstelling voor actuele problemen. De realisatie van de interne markt in Europa zal daar niet vreemd aan zijn. Een van de auteurs formuleert het heel kras: ‘1992, c'est un peu l'an mil’ (p. 204). Toch zou het overdreven zijn de consequenties van de ééngemaakte Europese markt de rode draad van dit jaarboek te noemen. Daarvoor bekijken de auteurs hun onderwerp nog te weinig vanuit een grensoverschrijdende invalshoek.

Wie dat wèl doet, is Filip Boury. Hij behandelt de ecologische problemen in de Frans-Belgische grenszone. Door het praktisch totaal ontbreken van op elkaar afgestemde informatie is dit geen sinecure. Toch geeft Boury een duidelijk overzicht van de ruimtelijke ordening, de aanpak van de waterverontreiniging, de afvalverwerking en de strijd tegen de luchtverontreiniging aan beide zijden van de grens. Het ijverig wroeten van de mens blijkt de ecologie aanzienlijk te hebben geschaad. De auteur toont aan hoe alleen een grensoverschrijdende aanpak hier wat aan kan doen. Helaas bemoeilijken nog te veel factoren zo'n interactie tussen Noord-Frankrijk en Vlaanderen. Boury geeft niettemin suggesties voor een daadwerkelijke samenwerking.

Fundamenteel is de bijdrage van Claude Wagnon. Hij gaat na hoe een administratieve creatie van het centrale gezag (de oprichting van de regio Nord-Pas-de-Calais in 1972) in vrij korte tijd geleid heeft tot een proces van lokale bewustwording.

Economische aspecten komen aan bod in de bijdragen van Jean-Louis Hotte en Vincent Piédanna over de arbeidsmarkt in de regio Nord-Pas-de-Calais, van Jo Libeer over de economische samenwerking tussen Noord-Frankrijk en West-Vlaanderen, en van André Delattre over de problemen van de landbouw in het Noorden van Frankrijk. Paul Vermeulen presenteert het visionaire plan dat de Rotterdammer Rem Koolhaas ontwierp voor het Centre International d'Affaires in Rijsel. Dit nieuwe stuk stad integreert de TGV in het stedelijke leven. Over deze TGV en de Eurotunnel rapporteert Jan van Etten. Straks ligt Rijsel nog een half uur van Brussel, een uur van Parijs en een kleine twee uur van Londen!

Enkele bijdragen zijn gewijd

[p. 149]

aan de opbloei van het culturele leven in Rijsel in de laatste jaren. Claude Fabre wijst op de verdiensten op operagebied van het in 1980 opgerichte Atelier Lyrique de Tourcoing. Annie Scottez-De Wambrechies toont aan hoe het Rijselse Musée des Beaux-Arts ons ruimschoots de gelegenheid biedt kennis te maken met de 19deeeuwse schilderkunst in Frankrijk. Joost de Geest schetst de oprichting in 1974 en vervolgens de activiteiten van de ook in Vlaanderen om haar tentoonstellingen gereputeerde stichting Septentrion in Marcq-en-Baroeul. Hedwig van Hemel en Ruud Halink hebben het over het onderwijs van het Nederlands in de Noordfranse stad Belle. Zij verwachten dat de nu reeds behoorlijke belangstelling voor de Nederlandse cursussen mede om economische motieven nog zal toenemen.

Wat de bijdragen van historische aard betreft, is er op de eerste plaats het artikel van Walter Simons, die ons erop wijst dat, tenminste tot het einde van de 14de eeuw, in Dowaai de begijnen zowel in grote hoven (de begijnhoven) als in kleinere over de stad verspreide concentraties leefden (de conventen). Karel Bostoen confronteert ons met het literaire oeuvre van de 16de-eeuwse Artesische koopman Guillaume de Poetou. Diens werk is niet alleen belangrijk omdat Poetou in onze streken de Pléiadepoëzie heeft gepropageerd, maar ook vanuit algemeen historisch standpunt, vooral dan met betrekking tot de aanwezigheid van Italianen in het 16de-eeuwse Antwerpen. Michel Lancelin tenslotte behandelt de in 1793 in Sint-Omaars opgerichte jacobijnse Société Populaire Montagnarde. Terloops vermeldt hij het bestaan van een ander gezelschap dat m.i. nadere bestudering verdient: dat van de in 1787 uit de Republiek gevluchte Hollanders, patriotten dus, die in dezelfde stad de Société des Sans Culottes Hollandais vormden.

Naar vaste gewoonte wordt het jaarboek afgesloten met een bijdrage van Cyriel Moeyaert tot de lexicografie van het Nederlands in Noord-Frankrijk (deze keer is de 18de-eeuwse toneelschrijver Pieter Tandt aan de beurt) en met een becommentarieerde bibliografie van de sinds jaarboek 1991 verschenen publikaties met betrekking tot de Franse Nederlanden.

Meer nog dan vorige afleveringen is dit jaarboek onmisbaar voor eenieder die geïnteresseerd is in de maatschappelijke en/of economische situatie in dat deel van Frankrijk waar Zuid-West-Vlaanderen zo bijzonder op betrokken is. De ontwikkelingen die daar o.a. met de aanleg van de TGV aan de gang zijn, zullen de Beneluxlanden trouwens in hun geheel niet onberoerd laten. Daarom is het goed dat het jaarboek expliciet en met vaste regelmaat onze aandacht vraagt voor deze naaste zuiderbuur.

Paul Soetaert

Jaarboek De Franse Nederlanden / Les Pays-Bas Français, 17 (1992), Stichting Ons Erfdeel vzw, Rekkem, 1992, 256 p.