Ons Erfdeel. Jaargang 35

deSingel: ongewoon en gevarieerd muziekaanbod

Er zijn in Vlaanderen weinig steden waar het muziekleven zo floreert als in Antwerpen. Het hele jaar gonst het er van de muziekactiviteiten en krijgt de muziekliefhebber er een gamma van genres en stijlen voorgeschoteld. Alle periodes en richtingen van de late middeleeuwen tot de actuele muziek komen er overvloedig aanbod. Van dat copieuze aanbod neemt het Internationaal Kunstcentrum deSingel het grootste deel voor zijn rekening.

Vanaf het ontstaan, tien jaar geleden, heeft deSingel, onder impuls van de directrice Frie Leysen, zich onverdroten ingezet voor de eigentijdse muziekliteratuur en het minder bekende repertoire. De nieuwe directeur, Jerry Aerts - daarvoor al verantwoordelijk voor de muziek - zet die trend met evenveel overtuiging voort. Eén van zijn lievelingsprojecten is de programmatie van hedendaagse kameropera's. Tijdens het voorbije seizoen werd Leçon d'enfer (1991) van Henri Pousseur voorgesteld. In dit poëtisch-muzikaal spektakel volgt de librettist Michel Butor de laatste periode uit het leven van de dichter Arthur Rimbaud. Als handelaar-avonturier doorkruist Rimbaud een groot gedeelte van Ethiopië, loopt er een ongeneeslijke kniekwaal op en laat zich over een afstand van 400 km in een zelfgemaakte kist transporteren naar de havenstad Zeilah. Na een beenamputatie overlijdt hij te Marseille in 1891. Met eigen teksten en fragmenten uit het werk van de dichter evoceert M. Butor niet alleen die helse tocht, maar ook de hallucinaties die de poëet tijdens de fatale aftakeling belagen. De muziek van H. Pousseur is uiterst gedifferentieerd en geeft de indruk van een sonoor continuum, waarin zowel lyrische passages als gezongen declamatie, folkloristische ingrediënten als elektro-akoestische geluiden op een expressieve wijze door elkaar geweven zijn. Leçon d'enfer is een knap staaltje van eigentijds muziektheater, waarbij gesproken toneel, gezongen opera en reciterende poëzievoordracht op een originele wijze vermengd worden. Zowel scènisch als muzikaal werd dit werk in een uiterst verzorgde vertolking voorgesteld door solisten, acteurs en ‘L, ensemble instrumental Musique Nouvelle de Liège’ o.l.v. Jean-Pierre Peuvion.

Op alle mogelijke manieren probeert deSingel de actuele muziek te promoten en jonge compo-

[p. 774]

nisten en musici van hedendaagse muziek een kans te geven. Een van de groepen die geregeld op het podium van deSingel verschijnen is ‘Champ d' action’. Dit Belgische ensemble werd in 1988 opgericht door Serge Verstockt, een klankingenieur. De concerten van deze jonge professionele musici zijn altijd boeiend, vooral omdat ze een interessant spectrum bieden van diverse tendensen in de nieuwe muziek. Naast vertrouwde namen programmeren ze ook minder bekende figuren die het ontdekken waard zijn. Een van hun concerten begon met Dérive van Pierre Boulez, een streng geconstrueerde bladzijde met een dicht klankenweefsel, en eindigde met Morsima, een aforistisch werk, en Thalleïn, een vitalistisch nummer van lannis Xenakis. Daartussen brachten ze Contratänze van de Brit Michael Finnisy (^o1946) en Lichtbogen van de Zweedse Kaija Saariaho (^o1952). Finnisy transformeert fuga's uit Bachs Wohltemperiertes Klavier en schrijft in een streng lineaire structuur en agressieve taal. Saariaho werkt met wisselende klankspectra, die vaak uit één lang aangehouden

Jan Caeyers (links) dirigent van het Nieuw Belgisch Kamerorkest en Jerry Aerts, directeur van deSingel.

toon opwellen en in een meer poëtische stijl uitvloeien.

Ook de pianist Walter Hus (^o1959) treedt herhaaldelijk op in de concerten van deSingel. Hij verwierf bekendheid als solovertolker van het klassiek-romantische pianorepertoire; daarnaast ontpopte hij zich ook als een volbloed improvisator van zijn eigen muziek en niet op de laatste plaats als een vruchtbaar componist met een eigen stijl. Zowel in Hic et nunc als in Pour la petite culotte de Marie geeft Hus de indruk sterk intuïtief te componeren, tegelijk vanuit een forse zielsbelevenis en een zintuiglijke klankervaring. Meestal werkt hij met kleine cellen, die met subtiele wijzigingen herhaald worden, of met scherpe contrasten b.v. tussen het hoog en laag register op de piano, explosieve klankuitbarstingen naast bijna impressionistische sfeerscheppingen. Zijn muziek klinkt eigenlijk niet verrassend nieuw, evenmin traditioneel; niet afstotend revolutionair, maar ook niet alledaags voorspelbaar. Ze boeit door haar directe en indringende zeggingskracht en haar wisselende emotionele inhoud. Ook in de prestigieuze reeks ‘Uit de Munt’ komt minder gespeelde of hedendaagse muziek voor. O.l.v. Maurizio Barbacini vertolkten koor en orkest van de Munt La Donna del lago, een melodrama van Gioachino Rossini. In dit uitgesproken lyrische werk duiken de idiomatische schrijfwijze en de ‘trucjes’ van de Italiaanse componist al verrassend op. Onder alle uitvoerders schitterde de Franse mezzosopraan Martine Dupuy door haar virtuoze, soepele en gave interpretatie. Samen met het BBC-koor verklankte het Muntorkest o.l.v. Luca Pfaff La Melancholia van de Franse componist Pascal Dusapin (^o1955). Bij dit ‘operatorio’, zoals de componist zijn werk noemt, schreef Danielle Cohen-Levinas een uitvoerige toelichting in het programma. Of de luisteraar met die pseudo-wijsgerige en zwaarwichtige tekst, doorspekt met ‘geleerde’ woorden, de partituur van Dusapin be

[p. 775]

ter zal begrijpen en waarderen, kunnen we sterk betwijfelen. busapin verwerkt een reeks gedichten en teksten, overwegend uit Middeleeuwen en Renaissance, die betrekking hebben op de melancholie, een van de vier temperamenten, en op Saturnus, de god die aan de basis ligt van enkele onhebbelijkheden van de melancholicus. La Melancholia is een eclectisch werk. Het is een caleidoscoop van diverse klankmogelijkheden en klankstructuren, die gaan van atonale schrijfwijze en Klangfarbenmelodie tot en met sonoor geweld en clustertechniek. Er komen prachtige momenten in voor van verinnerlijkte expressie (o.a. op de tekst van Hildegard von Bingen), suggestieve klankeffecten (tekst van M. Scott), stereofonische vondsten en etherische ‘space music’ (slot), maar het geheel is te lang uitgesponnen om onafgebroken te boeien.

Het gehele muziekpakket van deSingel bevat elk jaar ongeveer zestig concerten, gespreid over een tiental reeksen. Er zijn liederenrecitals en kamermuziekavonden, vocale hoogdagen met oratoria en missen, of een reeks concerten rond een bepaalde componist enz. Hoogtepunten uit het voorbije seizoen waren ongetwijfeld de avonden met de uitvoering van alle strijkkwartetten van Ludwig van Beethoven door het Cleveland Quartet, de vergelijkende integrales met de pianosonates van Mozart en Prokofiev, en de Brahmscyclus door het Meloskwartet.

Het concertseizoen '92-'93 ziet er niet minder verrassend en aantrekkelijk uit: 64 muziekbelevenissen in 13 reeksen. Een aanzienlijk gedeelte van dat aanbod wordt vertolkt door het Nieuw Belgisch Kamerorkest. Dit jonge ensemble gaf op 7 november 1985 zijn maiden-concert in deSingel. Vanaf dit seizoen wordt deSingel de thuishaven en het werkterrein van het orkest. Door een nauwe samenwerking tussen het centrum en het orkest hoopt Jerry Aerts, directeur van deSingel, te kunnen beschikken over een degelijk en flexibel ensemble dat specifieke opdrachten kan uitwerken (o.a. kameropera en filmbegeleiding) en dat naast het klassieke repertoire (o.a. uit de 18de eeuw) hedendaagse creaties kan verwezenlijken. Voor dirigent Jan Caeyers betekent de verhuizing naar deSingel meer dan een onderdak en een comfortabele infrastructuur. De specifieke visie van deSingel biedt het orkest nieuwe impulsen en mogelijkheden om het profiel te verruimen en de kwaliteit te verhogen. Caeyers heeft alvast de ambitie om zijn ensemble uit te bouwen tot ‘een modern, middelgroot orkest, met een maximaal kwaliteitsniveau, met een vaste samenstelling, met een flexibele ingesteldheid van gelijkgeoriënteerde musici’. Om de beoogde Europese kwaliteit te bereiken, heeft het orkest o.a. Frans Brüggen uitgenodigd om enkele concerten te dirigeren.

Het programma vermeldt verder, zoals steeds, een drietal liederenrecitals, concerten door het Muntorkest en het Collegium Vocale. Dit seizoen komen de kamermuziek van F. Schubert, de strijkkwartetten van B. Bartok en de kamermuziek uit De Tweede Weense School in het volle licht te staan.

Hugo Heughebaert