Ons Erfdeel. Jaargang 35

Gottmers componistenseries

Historie

Vrijwel alle liefhebbers van klassieke muziek in het Nederlandse taalgebied, die tevens belangstelling hebben voor boeken die over dit onderwerp zijn en worden uitgegeven, kennen de in de jaren veertig en vijftig verschenen Componistenreeks van uitgeverij Gottmer (toentertijd Haarlem en Antwerpen). In totaal rolden bijna veertig, voornamelijk biografische werken van de persen. In hoofdzaak ging het om de beroemdste componisten, hetgeen ongetwijfeld samenhangt met ons relatief kleine taalgebied. Een aanzienlijk deel van de boeken werd geschreven door in die dagen bekende Nederlandse auteurs. De opvallendste verschijning in die reeks van internationale grootheden was zonder twijfel de inmiddels bijna vergeten Peter Benoit, die in 1834 te Harelbeke werd geboren en in 1901 te Antwerpen is overleden.

Nog altijd zijn de deeltjes zeer gezocht, en dat geldt in het bijzonder voor de titels, die in antiquariaten weinig worden gesignaleerd. Daar staat tegenover dat diverse andere delen uit de oude reeks met grote regelmaat opduiken.

Nieuwe reeks - Andere formule

In 1986 startte Gottmer opnieuw een componistenreeks met een boek over Mozart. Aanvankelijk koos de uitgever voor overname van een in de VS en Groot-Brittannië bestaande formule. Op basis van authentiek materiaal - brieven en dagboeken, gepubliceerde kritieken en beschouwingen, alsook van memoires van tijdgenoten - wordt een chronologische biografie samengesteld. Zo wordt afgezien van de (al te) veelvuldig gebruikte methode om de componist tot onnavolgbare held te verklaren, waarbij de algemeenmenselijke aspecten tekort komen.

Ruimere opzet

De opzet van Gottmers reeks gaat echter verder dan die van de oorspronkelijke serie in de Engelse taal. Vier facetten worden er aan toegevoegd. Naast een complete oeuvrecatalogus (zonder fragmentarische, onvoltooide werken) vinden we in de Nederlandse editie een bibliografie, een chronologisch overzicht, alsmede een personenregister op alfabet.

Aanvankelijk had de uitgever zestien delen gepland, die tesamen een overzicht geven van de barok tot in de twintigste eeuw, een periode van zo'n driehonderd jaar muziekgeschiedenis. Na een enquête onder de intekenaren, van wie er 820 reageerden, bleek al snel dat er ruimte was voor uitbreiding van de reeks met acht delen. Al die boeken hebben een omvang van 200-280 bladzijden, rijkelijk voorzien van illustraties.

Twaalf van de inmiddels 20 verschenen delen zijn volgens de oorspronkelijke opzet samengesteld,

[p. 773]

twee boeken volgen het systeem van de Duitse uitgever Rowohlt in de reeks Bildmonographien, waarnaast de overige inmiddels gepubliceerde boeken en de vier resterende delen, op één uitzondering na speciaal voor deze reeks door Nederlanders zijn geschreven.

De teksten in Gottmers reeks zijn in begrijpelijke taal gesteld, ook aanvaardbaar voor de niet dan wel nauwelijks muzikaal geschoolde lezer. Aan het illustratiemateriaal is de nodige zorg besteed, en de opgenomen oeuvrecatalogus is zo actueel mogelijk.

Jeugdserie

In het voorjaar van 1991 verscheen bij dezelfde uitgever het eerste deel in de Junior Componistenreeks. Gezien het jaar van verschijnen zal het niemand verbazen dat ook dit boek Wolfgang Amadeus Mozart als protagonist heeft. In zeer begrijpelijke taal - voor kinderen vanaf ongeveer tien jaar - heeft Wendy Thompson, in het Nederlands vakbekwaam ondersteund door vertaler/bewerker Matthijs Broers, een voor iedereen aantrekkelijk verhaal in vogelvlucht over het leven van Mozart verteld. Na dit Mozart-deel zijn er vooralsnog vijf andere delen geconcipieerd, en als die er even fraai verzorgd gaan uitzien, dan verdient de reeks het, een succes te worden. De boeken, in oblong formaat, zijn voorzien van prachtige illustraties in kleuren, terwijl aan het lettertype en de overige grafische aspecten van het geheel veel zorg is besteed. Als bijzonderheid kan worden gemeld dat in elk boek korte muziekfragmenten (zullen) zijn opgenomen, die elke enigszins gevorderde pianoleerling moet kunnen spelen.

Nieuwste reeks

De musicoloog Norman Lebrecht publiceert onder meer in de Engelse Sunday Times, en is daarnaast de samensteller van een boek over Gustav Mahler in de Spiegel van zijn Tijd, in opdracht van de Londense uitgeverij Faber and Faber. Lebrecht schetst de componist aan de hand van uitspraken en mededelingen van tijdgenoten, welke voor een deel niet eerder werden gepubliceerd. Tachtig vrienden en familieleden, musici en scribenten geven hun mening: o.m. Mahlers echtgenote, de collega's Schbnberg en Rachmaninow, alsmede Thomas Mann en Sigmund Freud. Daardoor ontstaat een uiterst kleurrijk beeld met zeer uiteenlopende visies, hetgeen dit boek zo uitzonderlijk en daardoor zo aantrekkelijk en interessant maakt. Ook deze reeks wordt voortgezet. In eerste aanzet zijn er nog vier titels door Gottmer aangekondigd.

Heinz Wallisch

Gottmers Componistenreeks onder redactie van jos van leeuwen:
1. Mozart; 2. Beethoven; 3. Brahms; 4. Mahler; 5. Bach; 6. Tsjaikovski; 7. Verdi; 8. Sjostakovitsj; 9. Haydn; 10. Schumann; 11. Wagner; 12. Schubert; 13. Liszt; 14. Strawinsky (Wolfgang Dömling); 15. Debussy (Luc Knödler); 16. Handel (Jos van Leeuwen); 17. Dvorak (Joop de Waard); 18. Berlioz; 19. Mendelssohn (Wenneke Savenije); 20. Puccini (Jos van Leeuwen); 21. Vivaldi (Jos van Leeuwen). Alle delen zijn fraai gebonden en rijk geillustreerd. De serie zal worden gecompleteerd met nog drie delen: Bruckner, Bartók en Chopin.

Gottmers Junior Componistenreeks:
1. wendy thompson, Wolfgang Amadeus Mozart, Vertaling/bewerking: Matthijs Broers, 1991.
In 1992 verschenen delen over Franz Schubert en Joseph Haydn, beide door wendy thompson. In voorbereiding zijn verder delen over Beethoven, Mendelssohn en Schumann.

Gottmers Nieuwe Reeks Muziekboeken:
1. norman lebrecht, Mahler in de spiegel van zijn tijd, vertaald door Marie-Anne Coeberg-van der Marck, 1991, 280 p.
In 1992 is een boek over Erik Satie verschenen van o. volta. In voorbereiding zijn delen over Gershwin, Bartók en Debussy.

Inlichtingen bij de uitgever: J.H. Gottmer/H.J.W. Becht, Postbus 160, NL-2060 AD Bloemendaal.