Ons Erfdeel. Jaargang 35

[p. 300]

Nederlandse taal- en cultuurpolitiek

Nederlandse taal en cultuur in het buitenland

Het buitenland en wij

Übersetzung und Leser van Jelle Stegeman is een kanjer van een boek van meer dan 550 bladzijden. (Uitg. Walter de Gruyter, Berlijn, New-York - 1991 - ISBN 3-11-012470-X). Het is nummer 30 van de reeks Studia Linguistica Germanica (uitgegeven door Stefan Sonderegger) en heet voluit: Übersetzung und Leser: Untersuchungen zu Übersetzungsäquivalenz dargestellt an der Rezeption von Multatulis ‘Max Havelaar’ und seinen deutschen Übersetzungen. Wees gerust, het is net zo ernstig en net zo wetenschappelijk als zijn titel belooft.

Wie zich af en toe aan vertalingen waagt late Übersetzung und Leser ongelezen: hem of haar kon de moed tot recidiveren wel eens in de schoenen zinken. Perfect vertalen is onmogelijk, dat weten vertalers wel, dat hoeven ze ons niet uitvoerig te komen bewijzen. Trotzdem weiterarbeiten, jongens en meisjes.

Voor niet-vertalers met belangstelling voor het onderwerp is het boek van Jelle Stegeman aan te raden vanwege zijn grondigheid en zijn volledigheid. Ik kan geen invalshoek bedenken die de auteur niet heeft gekozen om zijn onderwerp te benaderen. Ik probeer zo nauwkeurig mogelijk de titels van de hoofdstukken te vertalen, wetend dat dit slechts een flauw idee geeft van de inhoud:

-	De vertaling als voorwerp van onderzoek,
-	Communicatieve elementen van de vertaling,
-	De vergelijkende beschrijving van mededelingsbasissen van bron- en doeltaal,
-	Vertalingsequivalentie en receptie,
-	‘Max Havelaar’ en zijn Duitse vertalingen,
-	Microstructurele verschuivingen en receptie,
-	Macrostructurele verschuivingen en receptie,
-	Metatextuele verschuivingen en receptie.

De conclusies van de studie zijn theoretisch. Ik citeer er hier - om de leeslust op te wekken - een paar die op het eerste gezicht kunnen verrassen:

-	Grotere gelijkmaking van een vertaling met het origineel leidt tot grotere verschillen in de receptie in de bron- en de doeltaal,
-	Het ontbreken van verklarende opmerkingen in een vertaalde literaire tekst stoort de lezer minder dan het voorhanden zijn ervan.

Hoe Jelle Stegeman aan die conclusies komt, leest u beter zelf na in zijn boek.

Mensen die Übersetzung und Leser waarderen zullen Twee jaar seksi Belanda van Aart van Zoest niet lusten (BZZTôH-1991 - ISBN 90-6291-672-4). Ze zullen het wat

Aart van Zoest (^o1930) in Indonesië.

oppervlakkig en onwetenschappelijk vinden.

Zelf ben ik er meteen van gaan houden. Niet om dat ‘seksi’ in de titel - het heeft niks te maken met ‘sexy’, zoals u al kon vermoeden en op p. 86 bevestigd ziet - maar vanwege opzet en opmaak: een opmaak waar je ogen niet na tien bladzijden van gaan trillen en een opzet die pretentieloos en daarom sympathiek is.

Twee jaar seksi Belanda, waar nog de ondertitel Een professor in Indonesië op volgt, bevat indrukken en weetjes van iemand die van 1988 tot 1990 gasthoogleraar was aan de Letterenfaculteit van de

[p. 301]

Universitas Indonesia te Depok, nadat hij al twee keer eerder Nederlands gedoceerd had in het buitenland: in Berlijn en Parijs. ‘Dat waren bijzondere ervaringen’, schrijft Aart van Zoest in de inleiding. ‘Mijn Indonesische jaren waren minstens even memorabel... Dit boekje geeft een impressie. Het is niet bedoeld als een verslag’.

De instantie die hem uitgestuurd heeft, zal hier dus op professioneel gebied niks kunnen lezen dat ze niet al lang wist. Zij die ongenadige kritiek verwachten op een land en een cultuur die sterk van onze idealen afwijkt, zullen bedrogen uitkomen. Aart van Zoest is namelijk een scherp maar tegelijk mild observator. Wat hij waarneemt en denkt, is lichtvoetig verwoord en eerlijk weergegeven (b.v. p. 62, zijn verklaring waarom hij het Indonesisch niet onder de knie kreeg). En dat is dan mijn verklaring waarom ik dit boekje graag heb gelezen.

Om te eindigen een kort signalement. De Stichting Bibliographia Neerlandica (Den Haag) is begonnen met de publikatie van een nieuwe reeks: ‘Vertaalhistorie’, onder redactie van Dirk Delabastita, Theo Hermans en Luc Korpel. Het eerste deel van die reeks is uit: Studies over Nederlandse vertalingen - Een bibliografische lijst, samengesteld door Theo Hermans (ISBN 90-71313-34-4).

Dit eerste deel is dus een bibliografie van studies over literair vertalen, waarbij in de regel is geopteerd voor een ruime interpretatie van de term ‘vertaling’. Het voorwoord vermeldt verder: ‘Wat de formele afbakening betreft, is in principe gekozen voor studies met een wetenschappelijk of op zijn minst literair-kritisch karakter’.

Er zijn nog vijf delen gepland: ‘Nederlandse beschouwingen over vertalen’ uit vijf opeenvolgende perioden, van 1550 tot 1940.

Jan Deloof