Ons Erfdeel. Jaargang 35

In Memoriam Adrienne Dixon (1932-1990)

De Nederlandse literatuur in het buitenland bestaat uitsluitend bij gratie van een klein aantal begenadigde vertalers. Zo was het grotendeels aan de Amerikaan James S. Holmes te danken dat de moderne Nederlandse poëzie in de Engelssprekende wereld enige bekendheid verwierf. Het globale beeld dat het buitenland zich van een literatuur als de Nederlandse vormt, wordt tegenwoordig echter in eerste instantie bepaald door prozawerken. Dat ook de Nederlandse roman in Engelse vertaling de laatste vijftien jaar een aantal opzienbarende successen heeft geboekt, moet in niet geringe mate op rekening van Adrienne Dixon geschreven worden. Haar vroegtijdig overlijden - zij was immers nog geen zestig - betekent een tragisch verlies.

Literaire vertalers worden geacht in hun moedertaal te vertalen, maar Adrienne Dixon vormde op deze regel de spreekwoordelijke uitzondering. Zij werd geboren in het dorpje Beilen in Drente en verhuisde pas in 1957 naar Engeland, waar ze les gaf op een middelbare school. Haar echtgenoot, een Engelsman, werkte jarenlang in de administratie op de universiteit van Essex, net buiten Colchester. Hoe verbazend goed het Engels van Adrienne Dixon van bij het begin was, mag blijken uit het feit dat reeds in 1962 haar vertaling van Harry Mulisch Het stenen bruidsbed verscheen. Ook later bleef zij het vertalen van ‘moeilijke’ boeken als een uitdaging beschouwen. Zo wist zij de gerenommeerde Londense uitgever John Calder te winnen voor het constructivistische proza van Mark Insingels Spiegelingen (Reflections, 1971) en bracht zij later nog enkele experimentele werken van Insingel onder bij Red Dust in New York. Voor de groots opgezette ‘Library of Netherlandic Literature’, die verscheen bij Twayne in Boston, leverde zij vertalingen van zeer diverse originelen, gaande van Anna Blaman en een bundel Nederlandse verhalen over Indonesië tot Ivo Michiels en - gezien de moeilijkheidsgraad wellicht de grootste uitdaging van haar carrière - Louis Paul Boons Kapellekensbaan (Chapel Road, 1972). Het resultaat mocht er zijn. Zelfs de anonieme recensent van de Times Literary Supplement (11 augustus 1972) complimenteerde haar met de opmerking dat de vertaling

[p. 143]

‘reads well, and admirably conveys the idiosyncrasy of the various, generally colloquial, styles of the book’. Het boek is onlangs nog herdrukt (New York, Hippocrene, 1991).

Geheel terecht ontving Adrienne Dixon in 1974 voor haar vertalingen van Mulisch en Boon de Martinus Nijhoffprijs. Van beide auteurs heeft zij achteraf nog ander werk vertaald. Een tweede vertaalprijs en daarmee de grote doorbraak naar het publiek in de Engelssprekende wereld kwam in 1984, toen het ‘Translation Center’ van Columbia University, gesteund door Mobil Oil, haar de Pegasusprijs toekende voor haar vertaling van Cees Nootebooms roman Rituelen. Als gevolg hiervan besloot de Amerikaanse ‘Book of the Month Club’ Rituelen aan haar twee miljoen leden aan te bieden en nam Viking, een onderafdeling van Penguin, de titel in zijn fonds op. Zo werd Nooteboom in enkele jaren tijd op de internationale markt gelanceerd. Rituelen werd de eerste Nederlandse roman die, na de gebonden Viking-uitgave, als Penguin paperback verscheen. Het boek kende ook in andere talen en landen veel succes en Adrienne Dixon zette zich aan het vertalen van een aantal andere titels van Nooteboom.

Intussen was haar reputatie als vertaalster zo gegroeid dat iedereen haar wel wilde hebben. In enkele gevallen, o.a. in verband met de vertaling van Mulisch' De aanslag, ontstond zelfs enig touwtrekken tussen de betrokken partijen om wie het meest beslag op haar kon leggen. Tenslotte zorgde zij voor Mulisch' Hoogste tijd, dat eveneens in de Penguin-reeks uitgebracht werd (Last Call, 1990), en voor Bernlefs Hersenschimmen, dat bij uitgeverij Faber & Faber als paperback verscheen (Out of Mind, 1989). Dat alles belette haar niet ook nog heel anders geaard werk te vertalen, zoals Dirk Ayelt Kooimans Montyn (A Lamb to Slaughter, 1985) en Jeroen Brouwers' Bezonken rood (Sunken Red, 1988). Het merendeel van dit vertaalwerk gebeurde in opdracht van de onlangs opgeheven Stichting voor Vertalingen.

De produktiviteit en veelzijdigheid van Adrienne Dixon vormt een welsprekende weerlegging van die andere vaak verkondigde maar zelden onderbouwde stelling dat een vertaler een persoonlijke affiniteit met de stijl of thematiek van een bepaalde auteur moet hebben. Talent en werkkracht, dat is wat telt. Adrienne Dixon bezat beide in overweldigende mate.

Theo Hermans