Ons Erfdeel. Jaargang 35

Nederlands in Joegoslavië

Vlamingen en Nederlanders hebben doorgaans niet zo'n hoge dunk van hun eigen taal in een internationale context. Het verbaast hun dan ook te vernemen, dat er in de Midden- en Oosteuropese landen belangstelling bestaat voor het Nederlands en dat hun taal er door tientallen docenten onderwezen en door enkele honderden studenten geleerd en bestudeerd wordt. In Polen bijvoorbeeld bieden niet minder dan zes universiteiten een cursus of studieprogramma Nederlands aan. Verder zijn er onderwijscentra in onder andere Bulgarije, Hongarije, Roemenië, de (voormalige) Sovjet-Unie, Tsjechoslowakije en sinds enkele jaren ook in Joegoslavië (Belgrado en Ljubljana).

In 1987 werd op voorstel en dankzij materiële steun van het Servische Instituut voor Internationale Samenwerking een cursus Nederlands georganiseerd aan de universiteit van Belgrado. De lessen waren eigenlijk bedoeld als teken van dankbaarheid aan Nederland, omdat dit land in Joegoslavië een aantal seminaries (over de landbouw, het milieu enz.) had georganiseerd voor deskundigen uit ontwikkelingslanden. Als docente werd mevrouw Jelica Novakovic-Lopusina aangesteld, die eigenlijk als hoofdvak Duits heeft gestudeerd, maar in Den Haag is opgegroeid en daardoor perfect Nederlands spreekt. Zij kreeg tevens de opdracht een Nederlandse grammatica voor sprekers van het Servo-Kroatisch te schrijven, die in december 1988 in Belgrado is verschenen. Dat boek wordt nu gebruikt door een dertigtal cursisten, verdeeld over een beginnersgroep en een voor gevorderden. De redenen waarom deze mensen Nederlands leren, zijn erg verschillend. Sommigen kiezen Nederlands als keuzevak bij hun hoofdstudie Duits of Engels, zonder daarmee meteen een duidelijk doel voor ogen te hebben. Anderen kiezen het als vrije taalcursus. De meesten onder hen hebben belangstelling voor de Nederlandse literatuur en willen romans of gedichten vertalen (hoewel dit in Joegoslavië een weinig lucratieve bezigheid is), of ze hopen met hun kennis van het Nederlands een baantje te kunnen vinden als professioneel vertaler, tolk, reisleider of gids.

Gezien de belangstelling voor de cursus Nederlands in de afgelopen jaren en omdat de contacten met West-Europa - met name met de EG - in de toekomst waarschijnlijk intensiever zullen worden, denkt men er aan de Universitet u Beogradu aan over enkele jaren een volledig studieprogramma Nederlands aan te bieden. De lessen hebben nu reeds tot concrete resultaten geleid: ze hebben een aantal mensen er toe aangezet Nederlandstalige auteurs in het Servo-Kroatisch te vertalen. Zo vertaalde Ivana Scepanovic romans of toneelstukken van onder andere I. Michiels, H. Claus, M. Minco, C. Nooteboom, F. Timmermans, W. van den Broeck en J. Vandeloo. Jelica Novakovic vertaalde werk van L. de Jong, J. Deleu, H. Lampo, O. Vandeputte en G. Komrij. Olivera Petrovic vertaalde een essay van R. Goerzen en verhalen van H. Mulisch. Jelena Markovic bereidt vertalingen voor van J. Bernlef.

In Ljubljana (Slovenië) werd in 1989 met een cursus Nederlands begonnen. De Univerza Edvarda Kardelja nam daartoe zélf het initiatief, nadat professor Gerhard Worgt uit Leipzig twee weken lang een wervingscursus Nederlands was komen geven. De Nederlandse Taalunie verstrekte een startsubsidie en als docent werd de in Utrecht afgestudeerde neerlandicus Paul van den Heuvel aangesteld. Nederlands is in Ljubljana een keuzevak. De cursus beslaat in principe drie jaar en er is een dertigtal studenten. Van den Heuvel wil in Ljubljana een afdeling Nederlands opzetten, die blijft voortbestaan. Het ligt in de bedoeling van het Nederlands een officiële bijvakstudie te maken. De Nederlandse docent zal mettertijd waarschijnlijk door een van zijn Sloveense studenten (moeten) worden opgevolgd.

Wat opvalt bij alle cursisten-Nederlands in Belgrado en Ljubljana, is hun enthousiasme voor het Nederlands en hun geestdriftige belangstelling voor de literatuur en de cultuur van de Lage Landen, die ze ongetwijfeld van hun docenten hebben overgenomen. Een stimulans vinden ze ook in de studiebeurzen die hun door Vlaanderen (voor de zomercursus Nederlands in Diepenbeek) en Nederland (idem in Breukelen) ter beschikking worden gesteld. Sinds 1990 organiseren Jelica Novakovic en Paul van den Heuvel, in samenwerking met Charles van Leeuwen (lector Nederlands in Bologna) en mede dankzij een subsidie van de Nederlandse Taalunie, jaarlijks ook een studieweek Nederlandse taal en cultuur in het

[p. 142]

Montenegrijnse badplaatsje Herceg Novi. Aan dat seminarium kunnen niet alleen studenten-Nederlands uit Joegoslavië deelnemen, maar ook uit Italië, Oostenrijk, Hongarije, Bulgarije en Griekenland. De cursisten krijgen intensieve taallessen in verschillende niveaugroepen, ze kunnen lezingen bijwonen over de Nederlandse taal, literatuur en cultuur, verzorgd door specialisten uit Nederland en Vlaanderen, en krijgen een avondprogramma aangeboden met Nederlandse en Vlaamse films, liederen, cabaret, spelletjes enzovoort.

De bezielde inzet van de docenten Nederlands in Joegoslavië voor de verspreiding van onze taal en de bekendmaking van onze literatuur en cultuur verdient de volledige en blijvende steun van de Vlaamse en Nederlandse overheid. Met de jaarlijkse boekensubsidie en andere reeds genoemde hulp die de Nederlandse Taalunie geeft, doen de afdelingen Nederlands in Belgrado en Ljubljana zeker hun voordeel, maar de steun zou nog kunnen worden verbeterd door bijvoorbeeld - zoals Paul van den Heuvel voorstelt - kleinere netwerken van buitenlandse docentschappen op te richten die aansluiten bij een Nederlandse of Vlaamse ‘moederuniversiteit’. Deze ‘moederuniversiteit’ zou naar de ‘geadopteerde instellingen-extra muros’ gastdocenten en stagiaires kunnen zenden en materiële steun (didactisch materiaal, audio- en video-apparatuur) kunnen geven of die steun bepleiten bij openbare en particuliere instellingen in Nederland en Vlaanderen.

We mogen hopen, dat de problemen die Joegoslavië momenteel kent een bevredigende en duurzame oplossing zullen vinden en dat de afdelingen Nederlands aan de universiteiten van Belgrado en Ljubljana verder kunnen worden uitgebouwd.

Guy Janssens