Ons Erfdeel. Jaargang 33

België na 1945

Tussen restauratie en vernieuwing heeft als ondertitel ‘Aspecten van de naoorlogse Belgische politiek’. Het lijkt een bijna uitdagend programma voor een wetenschappelijk werk. Het Centrum voor de Studie van de Belgische politieke processen en structuren van de Brusselse Vrije Universiteit durft die uitdaging aan. Het had een boeiend verhaal kunnen worden, maar deze eerste poging werd eigenlijk een teleurstelling.

Het naoorlogse politieke België bestuderen, is geen gemakkelijke klus: de repressie, het sociaal en economisch herstel met onder meer de invoering van de sociale zekerheid, de koningskwestie, de communisten in de regering, opnieuw een Vlaamse Beweging en dat alles terwijl buiten onze grenzen internationale machtsblokken tot stand kwamen met het risico van een derde wereldoorlog.

Het VUB-boek is een schuchtere poging om enkele zeer uiteenlopende deelaspecten van die meer

[p. 786]

dan bewogen tijd te ontrafelen en na te gaan in hoeverre de oorlogsjaren inderdaad een breuk betekenden met de vooroorlogse tijd. De koningskwestie en de socialistische vakbond, de Belgische werkgevers in een nieuwe organisatie, de heropstanding van de Vlaamse Beweging, de invloed van de kranten in moeilijke dossiers en het informatiebeleid van de radio zijn maar enkele van de onderwerpen die, in meestal korte bijdragen, door diverse medewerkers worden behandeld. Zo'n verzamelbundel is altijd een moeilijke zaak. Zwakkere of minder goede bijdragen vallen immers eerder op, zeker als ze, zoals in dit overigens zeer verzorgd uitgegeven boek, naast boeiende verhalen staan als de bijdrage van G. Vanthemsche over de reorganisatie van het Belgisch patronaat. In deze tekst zijn sporen terug te vinden voor de moeilijkheden die er nú zijn om de werkgevers per gewest te laten deelnemen aan het sociaal overleg. Andere bijdragen komen jammer genoeg niet veel verder dan een min of meer behoorlijke eindejaarsverhandeling, waar moeilijke woorden als ‘decontextualisering’ (p. 332) of lange uiteenzettingen over de gevolgde onderzoeksmethode (p. 330) het winnen van de inhoud.

Links

Nogal wat bijdragen blijven ook steken bij de eerste vraag: wat is er toen gebeurd. De feitenkennis is natuurlijk essentieel om een afdoend antwoord te kunnen vinden op de tweede vraag naar de verandering of de restauratie. Moeilijker nog wordt het als verschillende bijdragen een sfeer ademen van al te opvallende sympathie voor links, bijvoorbeeld door een gekleurd woordgebruik. De bijdrage van D. Keulemans over de naoorlogse organisatie van het bedrijfsleven b.v. maakt zich daar schuldig aan. De Christendemocratie komt in deze bundel niet of zeer terloops ter sprake, de communistische aanwezigheid op het Belgische politieke toneel wordt, zacht uitgedrukt, zeer soepel benaderd. Stof voor volgende afleveringen van deze reeks?

Els Witte, de bekende historica en de promotor van dit nieuwe én gelukkige initiatief zorgt er evenwel voor dat de geïnteresseerde lezer belangstellend uitkijkt naar een volgende bundel. Zij opent het boek met een briljante synthese van al dat nijvere studentenwerk. Niet alles wat zij schrijft zal door iedereen even gemakkelijk worden aanvaard, maar dat is nu eenmaal de tol die iemand betaalt als hij of zij een wetenschappelijke uitdaging als dit studiewerk aandurft. Om een voorbeeld te noemen: volgens haar zou het verzet het Leopold III erg kwalijk hebben genomen dat hij zich niet had willen laten bevrijden uit Laken. Albert de Jonghe heeft onlangs het relatieve van dit ontsnappingsverhaal aangetoond. Een andere opvallende uitspraak van Els Witte is, dat het Marshall-plan het begin van de Koude Oorlog betekende en de terugtrekking van de communisten uit de Westeuropese regeringen tot gevolg had (p. 48). Deze absolute uitspraak zal niet door alle lezers even absoluut aanvaard worden. De (wellicht voorlopige) conclusie van Els Witte is wel duidelijk: de naoorlogse periode was een tijd vol veranderingen en aanpassingen aan nieuwe toestanden, maar veel sterker dan deze hervormingsbeweging was toch het streven om het vooroorlogse Belgische politieke bestel weer op te bouwen, te stabiliseren en te versterken (p. 52). Nu maar hopen dat Els Witte de door haar terecht gestimuleerde (maar niet altijd publikatie-rijpe) studentenstudies over die periode mét de betuigde belangstelling voor het sociaal-economisch gebeuren ooit zelf samenvat in een nog ruimer en overzichtelijk geheel.

Marc Platel

els witte e.a., Tussen restauratie en vernieuwing, VUB-Press, Brussel, 352 p.