Ons Erfdeel. Jaargang 33

Ruimte aan de verbeelding.
Michael Jacklin

De dagboektekeningen

Sinds 1975 maakt Michael Jacklin dagboektekeningen. Dat kunnen ontspannen krabbels zijn die nieuwe vormvondsten vastleggen of daar naar toe leiden. Het kunnen notities zijn over het gebruik van een bepaald materiaal. Ook kunnen er in de schetsjas principes worden uitgewerkt. En tenslotte zijn er combinaties mogelijk van deze drie typen. Michael Jacklin heeft inmiddels een stapel dagboeken. Hij bladert er graag in. Niet alleen recente krabbels kunnen de aanleiding vormen

Michael Jacklin, beeld in bandijzer, 1986, 90 × 200 × 80 cm, Amsterdam, privécollectie.
Michael Jacklin, ‘Victim of Words’, 1987, 170 × 200 × 40 cm.

tot een nieuw beeld, ook het terugzien van een schetsja van enkele jaren oud kan de verbeelding in gang zetten. Wanneer een dagboekkrabbel mogelijkheden lijkt te bevatten voor een uitvoering op monumentaal formaat, maakt de beeldhouwer een wat grotere, meer uitgewerkte tekening en vervolgens een op groot formaat. Het papier is zijn proeftuin; slechts bij uitzondering passeert een tekening het karakter van een verkenning en bereikt ze het stadium van het zelfstandig kunstwerk.

De hier aangegeven werkwijze ontwikkelde Michael Jacklin - hij is de zoon van een Nederlandse moeder en een Australische vliegenier - al in 1975 toen hij nog opgeleid werd aan de Rietveldacademie in Amsterdam. Daarna werd hij begeleid op de Ateliers '63 in Haarlem en vervolgens vestigde hij zich in een eigen atelier in Amsterdam. Sinds 1985 werkt hij bij voorkeur in ijzer omdat hij dit materiaal zelf kan verwerken en dat graag doet, omdat het duurzaam is en vooral omdat hij het mooi vindt. - Het werken in ijzer werd in de jaren twintig in de moderne beeldhouwkunst geïntroduceerd in Parijs door de Spanjaard Julio Gonzalez (1876-1942). Zoals hij de specifieke mogelijkheden van het ijzer exploreerde, deed dat op zijn beurt de Amerikaan David Smith (1906-1965), die het materiaal even principieel toepaste. In Nederland was het de

[p. 755]

Japanse Amerikaan Shinkichi Tajiri (^o1923) die in de jaren vijftig door het lassen en gieten van ijzer in het bijzonder de aandacht vestigde op dit beeldmateriaal. Tegenwoordig kan het plaat-, banden stafijzer in constructiewerkplaatsen besteld worden in velerlei soorten en diktes.

IJzersterke stapelwolken

Het beeld dat Michael Jacklin in 1986 vervaardigde in gegalvaniseerd bandijzer van 3,2 cm breed en 2 mm dik is een van zijn interessantste werken tot nu toe. Zoals wel vaker bij beelden in bandijzer bouwde hij dit werk op vanuit het grondvlak; de vloer van zijn atelier deed daarbij dienst als tekenpapier op ware grootte: hij gaf daarop de welvingen van het bandijzer nauwkeurig aan. De kern van het beeld - dat geen titel heeft - wordt, van boven af gezien, gevormd door een klaverblad van drie dat beneden klein begint, zwelt in omvang en weer afneemt. Daar tegenaan construeerde hij aan de ene kant volumes die in omvang eerst een weinig toe- en daarna fors afnemen, - aan de andere kant formaties die naar boven toe steeds kleiner worden. Zoëven gebruikte ik de woorden ‘bouwde op’ en ‘construeerde’, termen uit de bouwkunde; ze wijzen impliciet op het architectonisch karakter van het beeld.

Vanwege de diagonale lijnen, het zwellen en weer afnemen en een (op de foto niet zichtbare) draaiing is het ook een dynamisch beeld. Bewonderenswaardig is, hoe Michael Jacklin met het onplastische bandijzer plastische vormen weet op te bouwen. En ook hoe de formaties zich schikken tot een hecht geheel. Dat geheel roept associaties op met een bosschage, een dichte boomgroep of stapelwolken. En zulke associaties wekt de beeldhouwer graag op bij de beschouwer, associaties die niet eenduidig te interpreteren zijn maar de verbeelding van de kijker in het onzekere laten. Wie verkiest dit werk als een puur formeel beeld te beschouwen, staat dat vrij, maar het zal haar of hem niet lichtvallen: daarvoor heeft de beeldhouwer met te veel beleid zijn associatiepaden uitgezet.

Slachtoffer van de praatcultuur

In de dagboekschetsen komen veel hoofden voor, hoofden met grote oren. In 1987 ontstonden uit deze krabbels twee monumentale beelden in bandijzer, een staande ovale vorm met hoog opgestoken oren, Fear of Comics (240 × 210 × 90 cm) en wat later het meer architectonische Victim of Words. Het bandijzer van dit laatste beeld is maar twee cm breed en twee mm dik. De constructiemethode vroeg om veel banden, wilde het beeld resistent genoeg zijn; vandaar dat er een tamelijk gesloten raster is ontstaan. Ook Victim of Words werd vanaf de grond opgebouwd waarbij alle ringen exact op de vloer waren aangegeven.

Het grote, mosselvormige hoofd buigt zich bij dit laatste beeld ter aarde, moe van de praatcultuur en de vergadergeest van onze samenleving. Ook al is het geen strijdbaar beeld, het verzet zich expressief en niet zonder humor tegen een heersende tijdgeest. Al legt het moede hoofd zich op (in?) de schoot der aarde, het laat door zijn verschijning en vorm, zijn omvang en heldere structuur vanuit de stilte een welsprekend protest horen. In welke staat dit slachtoffer zich bevindt, op of in de schoot der aarde, dat laat Michael Jacklin open voor de verbeelding.

Uit de analyse van deze twee beelden kunnen we voorzichtig enkele conclusies trekken. Michael Jacklin, die bij voorkeur in ijzer werkt, incorporeert veel ruimte in zijn beelden. Hun constructieve wijze van ontstaan bevordert blijkbaar een architectonisch karakter. De werken zijn niet zuiver formeel bedoeld en zeker niet uitsluitend esthetisch; ze willen bij de beschouwer een associatieproces in gang zetten om dit vervolgens zijn eigen weg te laten vinden. Voorwaarde voor deze kunst van de verbeelding is een persoonlijke, intuïtieve betrokkenheid van de kunstenaar bij het onderwerp dat de associatiestroom in gang zet. Zoals te zien is bij de ijzersterke stapelwolken. Zoals geconstateerd kan worden bij het slachtoffer van onze praatcultuur.

José Boyens

Enkele biografische gegevens

1956: geboren in Amsterdam.

1976-1980: Rietveldacademie, Amsterdam.

1982-1984: Ateliers '63, Haarlem.

Had van 1982 tot en met 1989 dertien tentoonstellingen, waarvan zeven individuele.

Zijn vaste galerie is sinds 1985 Galerie Fons Welters, in Amsterdam.

Adres atelier: Derde kostverlorenkade 4, 1054 TN Amsterdam.