Ons Erfdeel. Jaargang 33

Van België naar Vlaanderen, maar zonder Brussel

Herman Todts, de auteur van de zesdelige reeks over de Vlaamse Beweging in de na-oorlogse periode, werd door uitgeverij Grammens in staat gesteld een beknopte versie te publiceren over de evolutie van het Vlaamse federalisme sinds 1945. Aan de orde komen voornamelijk de wederopbloei van de federalistische stroming in de jaren 1950 en de tegenwerking waarop ze stuitte, de doorbraak van deze gedachte in de jaren 1960 en de staatshervormingen van 1970, 1980 en 1988.

Om deze uitgebreide problematiek te behandelen, groepeert de auteur de feiten en interpretaties rond een tiental thema's die elkaar chronologisch opvolgen, geeft telkens de grote lijnen aan die hij in de evolutie ontwaart en last systematisch, in kleinere druk en los naast elkaar geplaatst, een aantal gebeurtenissen in die de tendens volgens hem illustreren. Nu eens gaat het daarbij om krantencommentaren of parlementaire tussenkomsten, dan weer over het optreden van individuen of over bepaalde organisaties. Tot de helderheid van de uiteenzettingen draagt deze werkwijze niet bij, maar ze heeft wel het voordeel dat heel wat belangrijke episodes uit de Vlaamse emancipatiestrijd bijeengebracht worden.

Naar één belangrijk onderdeel uit de communautaire strijd zoekt de lezer echter vergeefs: het Brusselse gewest. Zeer consequent heeft H. Todts het steeds over de tweeledigheid van de Belgische federale staat. Over het streven van de Franstalige Brusselaars voor

[p. 621]

een eigen, derde gewest, horen we echter nauwelijks iets, ook niet als deze stroming de communautaire politiek in de jaren zeventig domineert, noch als ze met succes bekroond wordt in 1988. Moeten we hieruit afleiden dat de auteur ervan overtuigd is dat ordonnanties inderdaad geen decreten zijn en er dus geen derde gewest is? Of vindt hij dat Brussel niet langer een aangelegenheid voor Vlaanderen is? We hadden het graag vernomen.

Dit stilzwijgen is des te merkwaardiger, omdat H. Todts niet de gewoonte heeft om zijn politieke mening in zijn geschriften te verstoppen. Dat hij een overtuigd flamingant, federalist en katholiek is, die voor de Vlaamse vrijzinnigen en de linkse Walen op zijn zachtst gezegd geen enkele sympathie koestert, kunnen we trouwens ook nu weer op haast elke bladzijde lezen. Aangezien hij zijn visie ditmaal erg beknopt moet weergeven, gebeurt dat nu zelfs met nog veel meer emotionaliteit dan in Hoop en Wanhoop het geval is. Aan dit geschrift voegt hij bovendien nog een andere subjectieve dimensie toe. Nu het federalisme reëel gestalte heeft gekregen, spoort hij vanuit een zeker triomfalisme diegenen in het verleden op die daartoe bijgedragen hebben en rekent hij daarentegen af met partijen, organisaties en personen die dat niet deden. Al de geëigende middelen worden daartoe gebruikt. Ontwikkelingen die niet in de visie passen worden weggelaten, contextgegevens blijven onderbelicht, het communautaire spanningsveld wordt verzelfstandigd zodat er onvoldoende aandacht gaat naar de uitstraling van de wisselwerking met andere conflictzones, met de representatieve waarde van de gekozen illustraties en citaten wordt nauwelijks rekening gehouden, soms wordt er enkel met insinuaties en halve waarheden gewerkt, enz.

Dat dit boekje bestemd is voor een oudere generatie militante flaminganten die naar zelfbevestiging zoeken, lijkt voor de hand te liggen. Hen versterkt de auteur ten overvloede in hun gelijk. Maar hebben de jongere generaties van geëmancipeerde Vlamingen aan dergelijke geschriften nog echt behoefte? Ik geloof het niet. Die zijn hoe langer hoe meer voorstanders van een afstandelijke, zakelijke en kritische kijk op het verleden, willen een correcte, genuanceerde reconstructie op basis van wetenschappelijk onderzochte bevindingen en scherpe analyses van de machtshantering. Om te kunnen leren uit de ervaringen van het verleden, moet immers aangetoond worden hoe de mechanismen precies in elkaar zitten en mogen de ontledingen zeker niet bedolven worden onder emoties en vooroordelen. Het is jammer dat iemand als H. Todts zijn kennis, zijn passie voor de geschiedenis en zijn schrijftalent niet ten dienste stelt van een meer wetenschappelijke benadering, want het is vooral deze die efficiënt tot de emancipatie van Vlaanderen kan bijdragen.

Els Witte

herman todts, Van België naar Vlaanderen, Uitg. Grammens, Brussel, 1989, 135 p.