Ons Erfdeel. Jaargang 33

Film

Nederlandse Filmdagen 1990

‘Is er een crisis in de Nederlandse film? Hoezo dan?’ De voor betrokkenen in het Nederlands filmbedrijf schokkende vraag, werd op argeloze toon uitgesproken door Rinus Haks. Vanaf april houdt deze ex-politicus zich bezig met film als voorzitter van het bestuur van de Nederlandse Filmdagen. Het jaarlijkse festival waarin de Nederlandse filmwereld acte de presence maakt met haar jaaroogst aan korte en lange films, met studiedagen en seminaries, en met verhitte discussies in de wandelgangen, heeft woelige tijden doorgemaakt.

Haks' voorganger, filmer Wim Verstappen en bestuurslid Matthijs van Heijningen keerden vorig jaar terug uit Gent met de vaste overtuiging dat ook de Nederlandse Filmdagen meer over de grens zouden moeten kijken. Geen intiem familiefeestje meer, waar tantes en ooms elkaar ontmoeten en genoegelijk over neven en nichten kunnen roddelen, maar een waar Nederlands Internationaal Filmgebeuren.

De gedachte kan net zozeer als door het Gentse succes, zijn ingegeven door de sfeer van malaise rond de Nederlandse filmproduktie. De opkomst van First Floor Features, producent van o.a. Flodder, Amsterdamned, Wings of fame, liep gelijk op met de neergang van grote producenten als Matthijs van Heijningen en Rob Houwer. Hun productie-activiteiten kwamen vrijwel stil te liggen of beperkten zich tot geweeklaag over het gebrek aan financiële middelen.

Het verband tussen beide is snel gelegd, maar niet zo snel aangetoond. Volgens sommigen hebben de Hollywood-ambities van First Floor Features zodanig de begeerte van geldschieters gewekt, dat er weinig belangstelling meer bestond voor investeringen in beperkter, strikt Nederlandse projecten. Anderen, minder op zoek naar een zondebok, wijten de produktieperikelen aan onzekerheid over de Europese eenwording die mogelijk nieuwe rampen over de eenvoudige Nederlandse filmmaker zal afroepen. Weer anderen stellen nuchter vast dat de Nederlandse film al decennia lang tijden van bloei en verval afwisselt. Hoe vaak niet is in de loop der jaren een succesvolle film begeleidt met gejuich over ‘de wedergeboorte van de Nederlandse film’. Om na een flop weer te verstommen tot een somber requiem voor ‘het einde van de Nederlandse film’. In dat opzicht is de laconieke reactie van de nieuwe Filmdagen-voorzitter een verademing temidden van al het doemdenken dat gewoonlijk de euforie opvolgt.

Zijn conclusie dat de Filmdagen allereerst in rustiger vaarwater geloodst moesten worden en vooralsnog ongewijzigd voortgezet, werd onverkort overgenomen door de oude en nieuw aangestelde bestuursleden. Wim Verstappen was, na de nodige commotie over zijn internationaliseringsplannen en zijn substantiële bijdrage aan de kille verhouding met de filmpers - een andere zondebok in deze tijd van nood - na een motie van wantrouwen opgestapt, met in zijn kielzog een verontwaardigde Matthijs van Heijningen. En dit jaar, van 20 tot en met 26 september wordt in Utrecht het tweede lustrum van de Nederlandse Filmdagen weer gevierd op oude vertrouwde wijze; met ooms en tantes die hun werk tonen en onder elkaar in verhit debat zullen raken over de wedergeboorte, de doodstrijd en mogelijk de dood van de Nederlandse film, en de juiste therapie om die tegen te gaan.

Terug in de eigen huiskamer dus, waarin trouwens genodigden van over de hele wereld hartelijk welkom zijn, sterker nog: in de watten gelegd worden in de hoop dat zij de Nederlandse cultuur in hun thuisland zullen uitdragen.

Maar de deur is op een kier gezet, de voorgaande jaren al werd een apart onderdeel van de Filmdagen gevormd door de Dag van de Vlaamse Film. Dit jaar zal wederom stiekem toch een spoor van internationalisme te bespeuren zijn middels het Vlaams Panorama, een overzicht van de Vlaamse jaarproduktie van langspeel- en kortfilms. Wat dit betreft lopen de Nederlandse Filmdagen vooruit op de Nederlandse politiek, die pas onlangs bij monde van cultuurminister Hedy d'Ancona liet weten ‘in de culturele uitwisseling met andere landen zoveel mogelijk als een door dezelfde taal ver-

[p. 612]

bonden Nederlands Vlaams cultuurgebied op te willen treden’.

De Nederlandse cultuur kent twee subculturen, volgens de bewindsvrouwe, de Vlaamse en de Nederlandse. Een gecompliceerder haat-liefde verhouding valt niet te bedenken, zou ik er aan toe willen voegen. Maar groot succes bij de Nederlandse filmliefhebbers hebben de Vlaamse films tegenwoordig wel. Vandaar dat vorig jaar tijdens de Nederlandse Filmdagen een Prijs voor de Beste Vlaamse Film werd ingesteld. Robbe de Hert was met Blueberry Hill de uitverkorene die hem mee naar huis mocht nemen.

Dit jaar is de prijs al weer afgeschaft, de jaarproduktie is te gering. (Wellicht is er ook een crisis in de Vlaamse film en kunnen beide gedupeerde subculturen op elkaars schouder uithuilen). Slechts vier langspeelfilms zijn in het Vlaams Panorama te zien: Het Sacrament van Hugo Claus, Wait until spring, Bandini van Dominique Deruddere, Koko Flanel van Stijn Coninx en Cruel Horizon van Guy Lee Thijs. Heel misschien is er ook een selectie uit 25 jaar Vlaamse film te zien naar aanleiding van de feestelijkheden rond dit jubileum, en een sneak preview van de documentaire over hetzelfde onderwerp van Robbe de Hert en Luc Pien.

Het Nederlandse aandeel van de Filmdagen bevat - naast de volledige jaarproduktie van lange en korte films, animatie, documentaires, commercials, opdrachtfilms en experimenteel werk -, een tweetal retrospectieven. Het complete werk van experimenteel cineast Frans Zwartjes wordt vertoond, plus dat van sterk door hem beïnvloede leerlingen als Dick Rijneke, George Schouten en Ruud Monster.

Een tweede retrospectief is gewijd aan actrice Willeke van Ammelrooy, sinds 25 jaar filmactrice en in dit opzicht dus net zo oud en wijs geworden als de Vlaamse film. Om de kronkelige wegen van het toeval nog beter aan te tonen, kan gememoreerd worden dat zij haar eerste grote succes behaalde

Nederlandse Filmdagen 1990. Een retrospectieve is gewijd aan het werk van de experimentele cineast Frans Zwartjes.

in Mira (1971) van Fons Rademakers, de eerste artistiek en commercieel geslaagde Vlaams-Nederlandse coproduktie.

Naast de filmvertoningen zijn er voor professionals ‘nascholingscursussen’ als een seminar screenacting, een studiedag over film en politiek en een studiedag over de exportmogelijkheden van de Nederlandse film.

Voor de spraakmakende jaarlijkse Cinema Militans-lezing is dit jaar de Sovjet-regisseuse Kira Muratova gestrikt, die voor haar laatste film Het Astenische syndroom dit jaar in Berlijn bekroond werd met de juryprijs. De film, op zichzelf al een staaltje van cinema militans, zal tijdens de Filmdagen haar Nederlandse premiere beleven.

Nederlandse premieres dit jaar zijn onder andere Luba van Alejandro Agresti, Kracht van debutante Froukje Fokkema en Ava en Gabriel van Felix de Rooy.

Als er al paniek bestond over de invulling van het programma in deze crisistijd, dan is die weggenomen door Pim de la Parra die met zijn Minimal Movie-beweging garant staat voor ongeveer een premiere per dag. Onder andere zijn Openbaringen van een slapeloze en Let the music dance, met de jaren zestig-protestzanger Boudewijn de Groot in de hoofdrol, gaan in premiere. Om met Filmdagen-voorzitter Rinus Haks te spreken: ‘Hoezo crisis?’

Gerdin Linthorst