Ons Erfdeel. Jaargang 33

Ontmoetingen

In het Amsterdamse Rijksprentenkabinet (en in de Weense Albertina-bibliotheek) was een samenkomst te zien van delen uit de verzameling van de beide musea. De expositie ‘Ontmoetingen’ liet hoogtepunten uit de collecties zien, van Rembrandt en Dürer tot Klimt en Schiele.

De basis van de Weense Graphische Sammlung Albertina wordt gevormd door de tekeningen- en prentenverzameling van hertog Albert von Sachsen-Teschen en door de keizerlijke hofbibliotheek, die voor een groot deel bestaat uit het voormalig bezit van prins Eugenius van Savoye. In de bibliotheek in Wenen staat in een sierlijk opgesmukte kamer het portret van de hertog en zijn vrouw.

De verzameling van het Amsterdamse Rijksprentenkabinet, ondergebracht in het Rijksmuseum, kwam tot stand toen in 1816 de prenten en tekeningen, die tot dan onderdeel waren geweest van de Haagse Koninklijke Bibliotheek, naar Amsterdam werden overgebracht. De Amsterdamse collectie werd voortdurend aangevuld met schenkingen en legaten, met de verzamelingen van Pieter Cornelis Baron van Leyden, met de beroemde collecties De Vos en Hinlopen, en tal van particuliere prentenkabinetten.

Albert von Sachsen-Teschen, die gehuwd was met Marie-Christine (de lievelingsdochter van Maria Theresia), kreeg het hertogdom Teschen toegewezen en werd stadhouder in Hongarije. Zijn grote bruidschat zou de materiële voorwaarde vormen voor het aanleggen van een prentenverzameling, waartoe Albert ongetwijfeld ook door zijn kunstzinnige vrouw werd gestimuleerd. Een belangrijke rol in de

[p. 442]

totstandkoming van de Albertinaverzameling speelde het stadhouderschap van het hertogelijk paar in de Oostenrijkse Nederlanden. Vooral in die tijd kocht het paar prenten van Nederlandse en Vlaamse kunstenaars, van Rembrandt en Rubens. Eveneens uit die tijd dateren de vele bezoeken aan Charles Prince de Ligne in Beloeil, die één van de beroemdste tekeningenverzamelingen beheerde.

De collectie werd later aangevuld met prenten uit de verzameling van keizer Rudolf II, toen een groot aantal kunstwerken van Praag naar Wenen werd overgebracht. In 1816 schreef Albert von Sachsen-Teschen in zijn testament, dat zijn verzameling intact moest blijven en het land nooit zou mogen verlaten. Ondanks de vele veranderingen, die zich sinds hertog Albert in zijn voormalig paleis hebben voltrokken, bleven bepaalde principes bestaan: het streven naar volledigheid

Meester van het Amsterdamse Kabinet, ‘Jonge man en de dood’.

[p. 443]

werd één van de belangrijkste maatstaven bij het aanvullen van de collectie, waarin sindsdien steeds meer aandacht werd besteed aan de eigentijdse kunst.

Ook in Amsterdam kon de collectie met buitengewone prenten en tekeningen worden uitgebreid, met Breitners, Toorops en Bosbooms. En het zijn deze laatste die, in het sluitstuk van de expositie, met de prenten van Egon Schiele en Gustav Klimt worden geconfronteerd.

Het lag in de bedoeling van de samenstellers van de tentoonstelling niet alleen prenten de revue te laten passeren, maar vooral grote meesters in de prentkunst met elkaar te confronteren. Daarom hingen de prenten in groepen, zonder dat ze daarom protagonisten zouden zijn van eenzelfde beweging. Een centrale positie in ‘Ontmoetingen’ nam Rembrandt in, die met niet minder dan tien tekeningen het uitgebreidst was te zien.

De oudste prenten, uit de vijftiende eeuw, waren nog niet voorzien van een signatuur waaruit de naam van de maker kon worden afgeleid. Men spreekt van de Meester E.S. of Meester van het Amsterdamse Kabinet (Meester van het Hausbuch). Op de expositie hingen scabreuze prenten, gewaagde taferelen als ‘Liebespaar auf einor Rasenbank’ van de Meester E.S. of middeleeuwse idyllische scènes die een goed beeld geven van de toenmalige zeden.

De groepen, die door de samenstellers uit een keuze van vier eeuwen prentkunst werden gevormd, waren vaak heel verrassend: Dürer, Golzius en De Gheyn; Altdorfer en Segers; Rubens en Watteau. Ze geven een panorama van de hoogtepunten uit de schatkamers van het Rijksprentenkabinet en de Weense Albertina.

Rembrandt van Rijn echter kreeg een aparte zaal, omdat de beide musea van deze grootmeester der tekenkunst rijk geschakeerde ensembles bewaren. Een aantal van de mooiste bladen demonstreerden op ‘Ontmoetingen’ het veelzijdig meesterschap van Rembrandt.

Paul Depondt