Ons Erfdeel. Jaargang 32

[p. 619]

Nederlandse taal- en cultuurpolitiek
Nederlandse taal en cultuur in het buitenland

Het buitenland en wij

Lyrik seit 1960 - Poëzie sinds 1960 (Westfalen - West-Vlaanderen) is een tweetalige bloemlezing die begin 1989 verscheen in het kader van de culturele uitwisseling tussen de genoemde Belgische provincie en het Duitse Landschaftsverband Westfalen-Lippe, bij Kleinheinrich Verlag te Münster.

Het is een mooi boek, dat verlucht is met een tekening van Hugo Claus en vier tekeningen van Ernst Meister, en dat poëzie bevat van tien Westfaalse en net evenveel Westvlaamse dichters. Het is een verzorgd boek, met de nodige bio-bibliografische gegevens en een nauwkeurige bronvermelding. Het is een mooi, verzorgd boek, en toch schort er iets aan: het komt niet tot leven, het blijft maakwerk. Misschien was het project al dubbelzinnig vanaf de start, want opdrachtgevers wensten duidelijk een bloemlezing met dichters uit hun provincie, respectievelijk Landschafts verband, en beide selectiehereninleiders geven te kennen dat zo'n criterium in de grond nergens op slaat. Allebei maken ze in hun inleiding liever een tocht door de hele Nederlandstalige, respectievelijk Duitstalige literatuur sinds 1960. Enige bewijsvoering voor hun stelling ontbreekt. Een voorbeeldje van Lothar Jordan in verband met Westfalen: ‘Uit taalkundig oogpunt kan de dialectliteratuur wellicht als echt Westfaals worden beschouwd. Maar van enkele werken van de auteurs Norbert Johanninloh en Siegfried Kessemeier afgezien, is ze er niet in geslaagd het niveau van de in het Hoogduits geschreven literatuur te bereiken.’ Dat soort berichten maakt me alleen maar nieuwsgierig en kregelig. Impliciet zegt Jordan dat Johanninloh en Kessemeier Westfaalse literatuur schrijven die voor de Hoogduitse niet hoeft onder te doen, maar ze zijn uit deze Westfaalse bloemlezing geweerd. Of schreven ze proza? De lezer heeft er het raden naar.

Frans Debrabandere heeft Jordans inleiding zo goed mogelijk vertaald, maar is er niet overal even vlot uitgekomen. Wat betekent een raadselachtige zin als ‘Hij kiest uit de in het gedicht vertolkte herinneringen en waarnemingen met merkbare reflexie uit’? Vermoedelijk ligt dat niet aan de vertaler, maar deze inleiding is bovendien niet goed ‘geproefleesd’.

Jordan geeft één pagina over aspecten van het literaire leven in Westfalen. Bij Hugo Brems, selectieheer voor West-Vlaanderen, ontbreekt zelfs dat minimum. Wat er dan bijvoorbeeld



heus niks te zeggen over de driejaarlijkse poëzieprijs van die provincie? Niet meer dan een derde van zijn tekst gaat over het eigenlijke onderwerp en dat zijn dan nog korte voorstellingen van de afzonderlijke dichters - ook al geen dieper gravend werk. Dit heeft naar mijn smaak te veel van het meegraaien van een schnabbel: een basistekst die je toch al hebt liggen, daar vlug nog een korte typering van de geselecteerden aangebreid, en klaar is Brems.

Gelukkig zijn er nog de 104 gedichten met hun vertaling.

[p. 620]

‘Dit boek wil een beknopte inleiding zijn tot de Nederlandse samenleving. Het is de vrucht van een elfjarig verblijf in het buitenland (Amerika respectievelijk Indonesië) dat mij prikkelde te reflecteren over het land waar ik geboren ben.’ Met deze woorden stelt Kees Snoek zijn boek Nederland leren kennen voor (1989 - Martinus Nijhoff Uitgevers, Leiden/Antwerpen - ISBN 906890-193-1). Vooral zijn verblijf aan de Universitas Indonesia in Jakarta, waar een cursus ‘Nederlandkunde’ deel van zijn lesopdracht was, heeft zijn stempel gedrukt op deze publikatie, die trouwens werd voorafgegaan door een Indonesische uitgave.

Dat lijkt allemaal heel degelijk en heel saai, maar vergis u niet: Nederland leren kennen is prettige en interessante lectuur. Aan de hand van 18 vragen neemt Snoek u mee door de Nederlandse samenleving: Waar wonen de Nederlanders? Wat geloven ze? Hoe verdelen ze hun geld? Maar ook moeilijker dingen: Hoe functioneren de Nederlandse vrouwen in de samenleving? Hoe staan de Nederlanders tegenover hun cultuurgoed? De auteur formuleert eerst zelf een antwoord en staaft dit met oordeelkundig gekozen teksten, vooral uit de pers. Daarbij zijn de typische woorden en begrippen van onze tijd nooit ver uit de buurt. ‘De Groeirekening. Met gratis knuffelleeuw’. ‘Meidenwegloophuis’, ‘Buurt is hondepoep zat’, ‘Goedgekeurd door het Simplisties Verbond’, e.a.

Om u maar te zeggen dat dit geen dor schoolboek is. Hadden we destijds maar zulke dingen te verwerken gekregen! Ik heb echter makkelijk praten: de vragenlijst na ieder hoofdstuk heb ik overgeslagen.

Uit Hongarije bereikt ons - tweetalig - een complete verrassing: Erasmus - Tijdschrift voor Nederland, Vlaanderen en Hongarije (met een redactie in Hongarije en in Nederland - voor Nederland: De Bezige Bij, Amsterdam - HU ISSN 0864-716X)

De opmaak is niet modern, maar aangenaam, en de moeilijkheid van de tweetaligheid is handig opgevangen. De verrassing schuilt echter in de inhoud: een tijdschrift over de Hongaars-Nederlandse betrekkingen, wie haalt het in zijn hoofd, en waarmee zal die iemand zijn blad vullen?

Erasmus wordt ingeleid door een Hongaars staatsminister en ‘slechts’ door een ambassadeur der Nederlanden die vroeger in Boedapest geaccrediteerd was. Dit wekt het vermoeden dat dit tijdschrift vooral door het officiële Hongarije werd gewild en mogelijk gemaakt. En Hongarije is nu niet bepaald een land met een ondubbelzinnig verleden: de verkeerde keuze in de Tweede Wereldoorlog, de tragedie van 1956, de onverbloemde ruzie met het Roemenië van de maanzieke Ceaucescu, de zwenking naar een meer kapitalistische ordening, het maakt allemaal het leven van een onafhankelijke redactie niet makkelijk. Hoe hou je de kerk in het midden? Het artikel Met hart en ziel. Hongaren in de Beneluxstaten lijkt mij bijvoorbeeld al een stuk dat de pijnpunten heel omzwachteld onder woorden brengt, zodat de minder ingewijde lezer niet veel wijzer wordt.

Bovendien valt op dat dit eerste nummer een aantal teksten

[p. 621]

bevat die niet nieuw zijn: een poëtische evocatie van de Stenen van Transsylvanië dateert van 1922, en hoe oud de bijdrage van Denijs Dille over Bartók wel is, kan ik alleen maar raden (ze is in onze voorgaande spelling opgenomen). Is dit bewuste politiek of wijst het op een gebrek aan kopij? Wat moet de tweede aflevering dan worden? Aan de andere kant is het moeilijk aan te nemen dat De Bezige Bij aan zo'n avontuur begint als er niet een zekere kans op overleven bestaat...

Vraagtekens bij de vleet, wat niet kan worden gezegd van de scherpe bijdrage van Istvan Nemeskürty over de Hongaren in Roemenië. De grootste minderheid van Europa. Wie nog niet wist welke furie daar heerst kan het hier zonder tierelantijntjes vernemen. Verder valt het grote aantal historische onderwerpen op:

- Hongaarse studenten in Franeker, vanaf 1623.

- Een graaf uit Zevenburgen in het Europa van de Verlichting.

- De belevenissen van een Vlaams reiziger in Pozsony (1662).

- De reis van Jan Ackersdijck door Hongarije anno 1823.

Achterin staan de hedendaagse dingen: iets over toeristische betrekkingen tussen beide gebieden, iets over volksgebruiken, over de weinig talrijke gemeenschappelijke ondernemingen, over de gebeurtenissen van het jaar 1988 die verband houden met het onderwerp van het tijdschrift, en iets over drie Vlaamse schilders die begin 1989 in Boedapest tentoonstelden: Robert Devriendt, Yvan Theys en Godfried Vervisch. Het blad sluit met een Franstalig resumé van de belangrijkste bijdragen.

Het is allemaal net iets te veel samengeharkt en te weinig bewerkt om helemaal te overtuigen. Niettemin: veel succes, Erasmus.

Jan Deloof