Ons Erfdeel. Jaargang 32

Muziek

De zachte esthetiek van Wim Mertens

Wim Mertens heeft als componist een duidelijke keuze gemaakt voor een welomschreven esthetiek, die het bijzonder goed doet bij het publiek. Dit goede functioneren komt voort uit de gewilde verenging in deze esthetiek: de muziek van Mertens steunt op een beperkt aantal steeds terugkerende factoren, die klassiek te noemen zijn en daardoor zeer bevestigend bij de luisteraar overkomen.

Het klassieke element is de verschijningsvorm van zijn muziek: deze is steeds gebaseerd op de prioriteit van de melodie en de ondergeschiktheid van de begeleiding. Dit is een uiterst klassieke opvatting, die de muziek door de eeuwen heen eigen is geweest en die voor elke toehoorder als de evidentie zelf beschouwd wordt. Deze klassieke verschijningsvorm wordt voorts door het zuiver tonale van melodie en samenklank versterkt. Ook hier kiest Mertens voor het bekende terrein, dat in de ontspanningsmuziek van vandaag en in de muziek van de vorige eeuwen, van renaissance tot begin 20ste eeuw, continu aanwezig geweest is. De heldere structuur in afgelijnde melodische zinnen, de opbouw met klassiek-symmetrische motieven, met overbekende vraag- en antwoordpatronen, met de afgepastheid

[p. 288]

Wim Mertens.

van herhaling en licht gevarieerde wijziging, werken alle de absolute voorspelbaarheid van deze muziek in de hand. Voor de luisteraar is dit type muziek hierdoor zeer bevestigend, zeer zelfbevestigend: nooit wordt zijn voorspelling tijdens de beluistering tegengesproken. Het succes van deze muziek zit hem dan ook in de bevestiging; de luisteraar voelt zich daarbij goed. Verder roept er de steeds aanwezige zachtheid van Mertens klankbeeld misschien voor sommigen een romantische droomwereld op. Door die zachtheid sluit deze muziek bij een wijdverspreide tendens van vandaag aan: de achtergrondmuziek. Hiermee is ditmaal niet bedoeld aan te klagen dat alle muziek tegenwoordig als achtergrond gebruikt wordt, evenmin wil ik hiermee zeggen dat de muziek van Mertens achtergrondmuziek zou zijn, maar het is nu eenmaal overduidelijk dat Mertens bepaalde kenmerken van de Muzak bewust in zijn esthetiek heeft opgenomen.

Alles welbeschouwd, heeft Mertens zijn esthetiek op een zeer knappe en doordachte wijze opgebouwd. Dat hij in zijn opzet geslaagd is, bewijst de populariteit van zijn muziek. Het opzet bestaat erin een aantal factoren te combineren tot een eigen geheel, dat daardoor een zekere, zij het beperkte, graad van nieuwheid inhoudt. Die reeds genoemde factoren hebben alle te maken met herkenbaarheid en bevestiging.

De luisteraar wordt bovendien door Mertens bevestigd op een zeer primair niveau: dat van het net eventjes wegdromen uit de harde werkelijkheid. Een zoete melodie in een zachte sfeer ingebed en een mooie afgeronde klank staan hiervoor garant. De herkenbaarheid is er door het verzamelen van elementen uit vroegere muziekstijlen en uit eigentijdse genres van ontspanningsmuziek. De bevestiging groeit uit de herkenning die de herhaling als combinatie van bestaande elementen met zich brengt. Mertens kiest zeer duidelijk voor een muziek die verstrooiing moet brengen en zijn componeren kan dan ook zonder meer onder de noemer van de ontspanningsmuziek gebracht worden. Mertens' muziek is daardoor ook totaal maatschappijbevestigend: zij wil absoluut geen vragen stellen of problemen oproepen bij de luisteraar. Mertens' esthetiek behoort tot de richting die de kunst als een zoethoudertje beschouwt. Het beeld van de kunstenaar die vragen stelt, van de kunstenaar als zoekende mens, van de filosoof-componist die het medium van de klank kiest om zijn ideeën vorm te geven, dat beeld is in deze esthetiek totaal afwezig en wordt zelfs met opzet geweerd. De muziek van Wim Mertens past bijgevolg uitstekend in het wijdverbreide cultuurbegrip, cultuurbeeld en cultuurbeleid, dat het einde van de 20ste eeuw eigen is en dat kunstmatig de behoefte aan cultuur als kritische en filosofische bezigheid probeert te vervangen door cultuur als louter tijdvulling en aangenaam tijdverdrijf. Als deze maatschappelijke normen, die op niets anders gebaseerd zijn dan op de kwantitatieve relevantie van een cultuurfenomeen, als principe gehanteerd worden om de waarde van een cultureel fenomeen te bepalen, dan schrijft Wim Mertens inderdaad zeer goede, zeer degelijke en zeer eigentijdse muziek.

Yves Knockaert