Ons Erfdeel. Jaargang 31

De Franse Nederlanden: publikaties

Revolt and emigration. Refugees from the Westkwartier in Sandwich in the 16th century is de titel van een interessante, heldere, en keurig geïllustreerde brochure met Nederlandse en Franse vertalingen of samenvattingen. Dit werk verscheen als handleiding bij de gelijknamige tentoonstelling die te zien was in het Engelse kustplaatsje Sandwich en in Kortrijk, en nog te bezoeken is in Brugge (21 okt. tot 13 nov. 1988), in Belle-Bailleul (17 dec.6 jan '89), in Atrecht-Arras (mei 1989) en in Dranouter (zomer 1989). Daarna zal de tentoonstelling Nederland aandoen.

Met deze tentoonstelling en de begeleidende brochure wordt de uittocht naar Engeland herdacht van de geuzen, die in de 16de eeuw wegens de godsdienstrepressie en de benarde economische situatie vluchtten uit het Westkwartier, de huidige Westhoek, die grosso modo gevormd wordt door de zuidwesthoek van de Belgische provincie WestVlaanderen en het uiterste noorden van het Franse Noorderdepartement. In het Westkwartier begon de strijd voor religieuze en politieke vrijheid, met de bekende gevolgen: de scheiding der Nederlanden en de massale uittocht (150.000) naar de Verenigde Provincies. Wij nemen aan dat het voldoende bekend is dat het Westkwartier de streek was waar het begon. Minder bekend lijkt ons dat toen heel wat ‘nieuwgezinden’ naar Engeland uitweken, en in dit opzicht is deze nieuwe brochure een belangrijke inlichtingenbron. Verder vernemen we dat 1420 Vlamingen, voornamelijk uit het Westkwartier, in Sandwich (ten noorden van Dover) terechtkwamen, waar zij een belangrijk aandeel hadden in de economische opbloei van het stadje, dat trouwens als operatiebasis diende

[p. 786]

voor de eerste hagepreken, de beeldenstorm en het Bosgeuzenverzet. Maar de uitwijkelingen naar Engeland hadden niet die invloed op het culturele en economische leven waarvoor de Vlamingen die naar het noorden emigreerden zo bekend staan; daarvoor waren zij te gering in aantal, en in sociaal opzicht behoorden zij meestal tot de ‘kleyne luiden’.

Deze brochure bevat bijdragen van de Vlaamse historici Ludo Vandamme en jan Craeybeckx, en van de Engelse historici Marcel Backhouse en Alistair C. Duke. Deze grensoverschrijdende studie is een goed instrument voor het geschiedenisonderwijs in de verschillende cultuurgemeenschappen.

j. decaestecker (o.l.v.), Revolt and emigration. Refugees from the Westkwartier in Sandwich in the 16th century, Uitg. Westhoek-Jaarboek, Rozelaarstraat 6, B-8904 Ieper-Dikkebus, 1988, 125 p.

Een ander, pas verschenen ‘geuzenboek’ maakt duidelijk dat de geschiedenis van de Nederlandse Reformatie onafscheidelijk verbonden is met de historie van de Hervorming in de Zuidelijkste en Zuidelijke Nederlanden. Petrus Dathenus is de titel van de dissertatie van Dr. Theodorus Ruys, die in 1919 werd uitgegeven en in 1988 in herdruk verscheen. Dit wetenschappelijk werk bevat de biografie en de studie van de geschriften van Pieter Datheen, die omstreeks 1531 in Kassel (nu Mont Cassel in Frans-Vlaanderen) geboren werd. Als Roomse monnik in leper werd hij beïnvloed door de Reformatie in de Zuidelijkste Nederlanden, week toen uit naar het veilige Engeland, werd later raadsman van de Vader des vaderlands, tot hij na een conflict met Willem van Oranje in ongenade viel en tenslotte in 1588 in Noord-Duitsland eenzaam stierf.

Petrus Dathenus is een van de belangrijkste figuren uit de Nederlandse kerkgeschiedenis.

dr. th. ruys jr., Petrus Dathenus, 2e druk; voorwoord door W. van 't Spijker, Uitg. Den Hartog, B.V., Houten, 1988, 335 p.

Dirk Verbeke