Ons Erfdeel. Jaargang 31

Vlaamse Beweging

De voortdurende groei van het Nederlandstalige basisonderwijs in Brussel

De Nederlandse Commissie voor de Cultuur (NCC) heeft steeds naar een gestructureerde uitbreiding gestreefd in het aanbod van het Nederlandstalige basisonderwijs in Brussel. De jaarlijks weerkerende grote publiciteitscampagne voor het Nederlandstalige onderwijs in Brussel werd zelfs een vertrouwd stadsbeeld.

De uitbouw van het Nederlandstalige basisonderwijs vormt de humuslaag, de voedingsbodem voor de verdere ontwikkeling van het Vlaamse element in het pluriculturele Brussel. De beleidsverantwoordelijken van de NCC hebben steeds voorrang gegeven aan de investeringen ten bate van het Nederlandstalige lager onderwijs in Brussel. In Vlaanderen heeft men soms te geringe belangstelling getoond voor en te weinig middelen verleend aan deze strategie, terwijl de Franstaligen er niet minder van overtuigd waren dat Brussel onomkeerbaar - irréversible zou evolueren naar een Franse taaleenheid met hier en daar wat Vlaamse enclaves.

Reeds méér dan tien jaar organiseert de NCC bij het begin van elk schooljaar spoedtellingen met betrekking tot de groei van het aantal leerlingen in het Nederlandstalige basisonderwijs binnen de Brusselse agglomeratie. De laatste NCC-telling van september 1987 bevat een aantal significante vaststellingen. Momenteel zitten er méér dan vijftienduizend kinderen in het kleuter- en lager onderwijs van de Vlaamse scholen in Brussel. Dit is méér dan tien jaar geleden, terwijl alle omgevingsfactoren negatief zijn (dalend geboortecijfer, ontvolking van de hoofdstad, toenemend aantal buitenlanders).

Bovendien kan uit de cijfers voor de kleuterklassen afgeleid worden, dat het aantal kinderen uit zuiver Franstalige gezinnen vermindert, terwijl het aantal kinderen uit taalgemengde gezinnen spectaculair toeneemt. Zoals de vorige NCC-voorzitter Hugo Weckx stelde, wordt onze schoolbevolking in Vlaams-Brussel dus voortdurend talrijker en ‘vernederlandst’ deze opnieuw.

Globaal gezien stuurt een kwart van de Belgische Brusselaars zijn kinderen naar Vlaamse kleuterklassen en vijftien procent komt terecht op Vlaamse lagere scholen. Deze trend is de laatste vijf jaar uitgesproken stijgend. In cijfers uitgedrukt bevolken nu 6.246 kleuters en 8.849 leerlingen de Vlaamse klassen in Brussel, in totaal 15.095 kinderen: 557 - of 4 procent - méér dan in voorgaand schooljaar. De kinderen komen voor 91,5 procent uit Belgische gezinnen, voor 8,5 procent uit buitenlandse families; onder hen bevinden zich vijftig Nederland-

[p. 302]

se kinderen. Het aantal leerlingen van buitenlandse nationaliteit stijgt nog voortdurend, ook in het bicultureel onderwijs.

Ook zijn de volgende constateringen gedaan na de telling. Van de 2.054 nieuwe kleuters komen er 1.406 (68 procent) uit gezinnen waar Nederlands de huistaal is, 42 buitenlanders worden opgevangen in het bicultureel onderwijs en 606 kleuters (29,5 procent) komen uit gezinnen waar geen Nederlands gesproken wordt (404 uit zuiver Franstalige gezinnen en 202 kinderen van buitenlanders).

Bicultureel

De Vlaamse klassen in Brussel blijken derhalve een groeiende aantrekkingskracht te hebben op taalgemengde gezinnen. Sociologisch gezien is zodoende de politiek om de opmars van het Frans te stimuleren, een politiek die inherent is aan de stad Brussel, niet meer zo voor de hand liggend. ‘Vervlaamsing’ kan ook. De Vlaamse cultuurgemeenschap dient een analyse van deze ontwikkeling te plaatsen in het licht van de toekomstige Brusselse bevolkingsaanwas. Momenteel is meer dan zesenveertig procent van de Brusselse geboorten op het conto van de niet-Belgen te schrijven. Dit houdt in dat over een viertal jaren een kleine helft van de bevolking van de kleuterklassen - en naderhand van de lagere scholen - in Brussel gevormd zal worden door niet-Belgen. Deze evolutie betekent een enorme uitdaging voor de sector van het bicultureel onderwijs die van Vlaamse kant nog bijna helemaal moet uitgebouwd worden. Pas in oktober 1986 begon Brussel-stad met aanpassingsstages voor migrantenkinderen in enkele Brusselse stedelijke scholen. Het zal voor Brussel de komende jaren een van de reële uitdagingen worden om een gecoördineerde integratiepolitiek te gaan voeren met betrekking tot de migranten van de tweede en derde generatie, temeer daar de migranten zich hoofdzakelijk in de kansarme groepen bevinden.

In de toekomst zal het steeds noodzakelijker worden de Nederlandstalige onderwijspolitiek breed op te zetten. Daar zijn drie redenen voor. Op de eerste plaats zal Brussel in toenemende mate een multiculturele smeltkroes worden. Ten tweede moet Brussel als hoofdstad een evenwicht zien te vinden. In derde instantie heeft Brussel - als hart van de E.E.G. de ambitie een internationaal zaken- en dienstencentrum te worden.

Inmiddels zijn ook de gepassioneerde discussies over de herinvoering - 1971 - van het recht de schooltaal van de kinderen te kiezen in Brussel (la liberté du père de famille) weggeëbd. De realistische houding tegenover de groeikansen van het Nederlandstalige basisonderwijs kan ook geprojecteerd worden tegen de achtergrond van de toenemende aantrekkingskracht van het economisch sterke Vlaanderen - en dus ook van het Nederlands - op Brussel. Het ‘Brusselse ketje’ heeft zich door de eeuwen heen van nature als een behendig opportunist en compromispragmaticus geprofileerd. De Brusselaar is het type dat zich soepel kan aanpassen aan de signalen van de nieuwe machtsevenwichten.

De complexiteit van de geschetste Brusselse problematiek zal de komende jaren grondige aanpassingen noodzakelijk maken, niet alleen op het gebied van het onderwijs. De Vlaamse Beweging die jarenlang Brussel in een haat-liefde-verhouding en veelal in zwart-wit sloganistiek benaderd heeft, kan niet genoeg begaan zijn met de verdere (over)leefbaarheid van deze ‘meest zuidelijke stad van de Nederlanden’.

In het strategisch plan van Brussel als boeiende leef- en cultuurstad zal de culturele uitbouw van het Nederlandstalige onderwijs op termijn een sleutelpositie dienen in te nemen. Naast de economische invloed zal de taalpolitieke aanwezigheid de Vlaamse gemeenschap in Brussel een volwaardige identiteit bezorgen.

Godfried van de Perre