Ons Erfdeel. Jaargang 31

Retorisch hyperromantisme

Het derde en laatste, fraai ingebonden deel van Joyce & Co's ode aan de kunst heet Cecilia en is gewijd aan de muziek, terwijl het eerste, Erwin, de literatuur als onderwerp had en het tweede, Michael van Mander, de schilderkunst. Men vindt m.i. de sleutel tot het boek - net als de opdracht aan de geliefde in Erwin - als men de beginletters van elk hoofdstuk aan elkaar rijgt: ‘Dem Lebene sei mein Leben ergeben, der Werlt wil ich gewe R L der Wesen mit ir verderben oder genesen’. De auteur G.M. Meijsing zet hiermee zijn hele opzet, zijn uitzinnig bezongen liefde voor de kunst, op losse schroeven, tenzij het in drie van de vier laatste hoofdstukken als slotzin gebruikte, verborgen citaat, de slotzin uit Dantes Divina Commedia, als zijn ultieme voorkeur voor de liefde kan gelden, terwijl de kunst in ‘verzonken kathedralen’ verstilt (p. 308).

Deze verwijzing naar Debussy's Cathédrales englouties, samen met het credo van de schrijver die eventjes zelf aan het woord komt (pp. 232-233), staven mijn hypothese. De mathematische verhoudingen in de kunst, waarmee Meijsing al in Erwin dweepte, obsederen hem dermate, dat hij er talrijke, in een onmogelijke conversatievorm gegoten bladzijden aan besteedt (p. 92 en passim). De muziektheorieën van de Ouden tot aan Hindemith stoelen op wiskunde. Waarom dan niet verdergegaan tot Stockhausen en vooral Xenakis?

Cecilia is een streng opgebouwd werkstuk, waarbinnen zich een fantastisch, hyperromantisch, en dus vaak onwaarschijnlijk verhaal afspeelt. Zo eindigt elk van de 27 eerste hoofdstukjes met een vraag, zo is de lengte van de overige hoofdstukken gelijk, zo zijn er drie hoofdpersonages, vijf delen en zeven canto's. Zoals ik al bij

[p. 278]

Erwin opmerkte (Ons Erfdeel, 3/76), kon diens zelfmoord niet op die manier gebeuren. Dat heeft Meijsing ingezien, vandaar dat hij hem - vrij laat weliswaar, pas vanaf p. 229 - doet herleven. Inmiddels mogen we veronderstellen dat de oude componist vereenzelvigd dient te worden met Erwin, d.i. met de auteur zelf. De verschrikkelijke ontberingen in het Toscaanse huis, b.v. worden uitvoerig beschreven vanuit de visie van de oude man en dan bondig vanuit het oogpunt van Erwin. Hieruit blijkt dat de ‘senex’ een gedroomde figuur is, een soort alter ego van Erwin die als eenzaam estheet, vroegrijp en vroeg oud uiteindelijk de liefde boven de kunst verkiest.

Het vrij magere verhaal van een aan een (meester)werk schrijvende oude toondichter, aangemoedigd door een brief van een geile bewonderaarster die met hem, vlak vóór zijn dood, de liefde komt bedrijven, is in een uiterst verfijnde en muzikale taal elegisch verwoord en kan slechts als droom worden aanvaard: de auteur geeft met de in dezelfde stijl gestelde brief van M(artha) indirect toe dat de brief louter in zijn fantasie bestaat.

Dat deze droom ook opsommingen van voornamen, langdradige verzuchtingen, kinderrijmpjes, didactische exposés en vooral het eschatologisch-scatologische geweeklaag in de 27 eerste hoofdstukjes, met als hoogtepunt p. 4, de stront van de Venussen, bevat, nemen we erbij, want in een droom is alles mogelijk! De bedwelmende fantasmagorie is echter TE geordend en dus te geforceerd: wanneer de ordening opvalt, schaadt deze. Bovendien maken reële toestanden meer indruk dan gedroomde: zo ontstaat er een geweldige climax tussen p. 113 en p. 136 die de finale, de vermelde paring, overtroeft en bijgevolg te vroeg komt. Deze flash-back van de verhouding met Maria, een gehuwde vrouw, een waarschijnlijk sterk autobiografisch getint compendium van val en verval van de liefde - niet

G.M. Meijsing (^o1950).

speciaal die waar Meijsing, als Dante, naar hunkert, maar die welke gedoemd is om vroeg of laat te ontaarden in onverschilligheid of haat - behoort meteen tot het allerbeste van de recente erotische literatuur.

Wanneer de auteur het heeft over het tekortschieten van zijn esthetische idealen (p. 235) en over de minachting voor de mensen die zijn boeken bewonderen (p. 232), dan begrijp ik hem. Cecilia, de vermeende ode aan de muziek, klinkt hol, omdat ze stoelt op retorica. Meijsing, de mogelijke reïncarnatie van Lodewijk van Deyssel, houdt wel van jazzmuziek, maar waarschijnlijk niet zozeer van die, behandeld door zijn leermeester Thomas Mann in Doktor Faustus. Mann gebruikte de muziek louter als paradigma en als middel. Meijsing ook, maar hij biedt te weinig verhaal om daarmee aan zijn liefde voor de vrouw gestalte te geven, alle belerende muziektheorieën ten spijt.

Ondanks dit voorbehoud heb ik zijn schitterende droom aanvaard en me erdoor laten meeslepen, soms denkend aan Engelman, Mahler en eveneens aan Satie, maar zonder diens relativerende humor. Wegens mijn (overdreven?) bewondering verdien ik dus Meijsings minachting.

Hector-Jan Loreis

joyce & co, Cecilia, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1986, 312 p.