Ons Erfdeel. Jaargang 31

‘Wat gebeurt, beleef ik later’ (Rogi Wieg)

Twintig jaar oud debuteerde de van afkomst Hongaarse Rogi Wieg in 1982 met het dichtbundeltje Tijd is als een nekschot (uitgeverij Tor, Amsterdam, 32 p.). Dit debuut bleef dusdanig onopgemerkt, dat Wiegs in 1986 bij Van Oorschot verschenen bundel Toverdraad van dagverdrijf algemeen ‘een debuut’ werd genoemd, tot in het rapport van de jury die hem voor Toverdraad van dagverdrijf de Van der Hoogtprijs 1987 toekende. De Van der Hoogtprijs is een prijs van de Maatschappij der Nederlandse letterkunde ‘als aanmoediging voor de schone letteren’, die volgens de wet van de Maatschappij slechts kon worden uitgereikt aan kunstenaars ‘die niet langer dan twee jaren voor de dagtekening der voordracht (dit is in maart, IB) enig werk in afzonderlijke uitgave hebben doen verschijnen’. Eind 1987 wordt Wiegs dichtbundel De zee heeft geen manieren gepubliceerd, wederom bij Van Oorschot.

In de titel van de bundel Toverdraad van dagverdrijf klinkt om de een of andere reden het woord ‘dagverblijf’ (dat vanwege de relatie tussen verdrijven en verblijven een nieuwe betekenis krijgt) eerder mee dan het woord ‘tijdverdrijf’. Lezing van de bundel corrigeert dit niet: de verhouding van de ‘ik’ tot de tijd blijkt een belangrijk thema, maar van tijdverdrijf in de betekenis van ‘aangename, maar doelloze tijdspassering’ is geen sprake, terwijl een dag wel een verblijf blijkt te kunnen vormen: ‘echte dagen waarin zich de oudheid opricht’.

Al met het aan Socrates ontleende

Rogi Wieg (^o1962).

motto geeft Wieg aan, dat voor hem het gaan en staan van de mens in functie van het goede is, en dus geenszins doelloos. Lezing van de bundel doet vermoeden dat men ‘het goede’ zou kunnen vertalen met ‘zin’. ‘Ik denk steeds vaker dat de som van alles zinvol is (... )’ zegt de ‘ik’ in het sonnet In alle dingen. Herhaaldelijk voelt men het impliciet blijvende motief (als dat geen contradictio in terminis is) van de ‘toverdraad’ die losse gegevens tot een zinvol geheel rijgt. Deze ontbreekt als het niet zo goed gaat met de ‘ik’, of als ‘mijn moedertaal zich afsluit voor mijn dagverdrijf’; er is dan slechts ‘(...) brood / zoals altijd en woordenboeken, / alfabet van wonderen. Of van een groot // verbruik van lettertekens. (...)’.

Ook zichzelf poogt de ik als een zinvol geheel van gegevens te begrijpen, en te zien als een zinvolle toevoeging aan wat buiten en zonder hem gegeven is. De elementen die hij (nemen we aan) poogt te integreren zijn vooral tijd (‘Tijd maakt zich kenbaar in wat mij bindt’, en ‘Tijd valt uit elkaar in onverdragelijk getel’) en taal, zijn voorgeschiedenis (zijn jeugd, maar ook de klassieke oudheid, en zijn beleving), ruimte (zijn stad: ‘De stad legt zich in de straten aan mij uit’, zijn kamers, het land dat hij bereist) en persoonlijke relaties (ouders, geliefden, vrienden). De toverdraad die zowel zijn persoonlijke zin rijgt als zijn persoonlijke toevoeging aan de mensheid is het schrijven, meer

[p. 112]

speciaal zijn poëzie: ‘het voorwerp op je schrijftafel / dat je zelf geworden bent’. De allerlaatste zin van de bundel luidt: ‘Zeggen dat ik ervan houd / te leven met mijzelf achter de schrijftafel, ondanks alles’.

Als men ziet hoe onbevooroordeeld, integer, koppig zorgvuldig en zonder sentimentaliteit deze afweging van zin geschiedt, dan kan men Wiegs ikfiguur niet beschrijven als het toppunt van zelfingenomenheid, noch als prooi van existentialistische vertwijfeling. Belangrijker echter dan de in de grond positieve, zij het weinig vitale levenshouding van de ‘ik’ is het feit dat zijn schepper geen ontboezeming of verhandeling schreef, maar inderdaad poëzie, modern, maar met behoud van het vorige, m.n. Bloem- en Nijhoffachtige reminiscenties in moderne transformaties.

De bundel bestaat uit drie afdelingen, waarvan alleen de middelste een titel draagt. De eerste twaalf gedichten zijn sonnetten, waarin het keurig aanwezige rijm bijna geheel verdoezeld wordt door de vele enjambementen en de afwezigheid van metrum of ritme. Daarnaast vindt men in korte regels verdeeld proza, zoals in één van de drie titelloze gedichten: ‘Staande op een rotspunt boven de zee / zag ik onder mij een dode hond op een ander / stuk rots. En de wind was sterk, alleen / had ik nog Bach moeten horen, dan was alles / samengekomen. Een moment van gebrek aan de mens, / zo enorm dat ik mij schaamde voor mijn bijgedachten’.

Wiegs poëzie oogt simpel, en roept ook snel veel op, maar is niet eenvoudig te begrijpen, omdat de lezer op cruciale momenten verbanden mist, soms tussen de woorden, soms tussen de zinnen, tussen gedicht en titel, of binnen de afdelingen. Omdat de suggestie dat die verbanden er wel zíjn sterk is, vermoedt de lezer in eerste instantie dat hij zelf de aansluiting mist, en herleest hij dus veel. Dat is geen nare opgave, omdat Wiegs toon eigen is, en zijn teksten intrigerende zinnen en motieven bevatten. Maar echt greep op het geheel krijgt de lezer niet; de vormkracht, of spankracht om bruggen te slaan ontbreekt, terwijl de aanwezige formele en inhoudelijke pijlers geenszins doen vermoeden dat de auteur het bruggen slaan wil verijdelen. Misschien is zijn taal nog te veel voor intern gebruik bedoeld.

De geijkte term ‘veelbelovend’ is hier wellicht op zijn plaats, zeker als Wieg zijn thema van de verhouding tussen persoonlijke tijd en taal verder uitwerkt, en zijn neiging tot dubbelzinnige woordspelletjes weet te verduidelijken (cf.: ‘Ik gebaar wat onverschil wanneer ik schrijf / van het veranderen; (...)’, en ‘Hier is men thuis in dat wat sluit / en nooit meer opengaat. Ik weet alleen oneigenlijk vertrek’).

Om een brug te slaan naar de volgende bundel citeer ik, het motto van deze indachtig, een intrigerende zin uit het gedicht Agora I van Toverdraad van dagverdrijf:

‘Ik denk primitief, zoals het zou zijn
als het mooi zijn van dingen mijn uitgangspunt was’.

Ineke Bulte

Root wieg, Toverdraad van dagverdnjf, G.A. van Oorschot, Amsterdam, 45 p.