Ons Erfdeel. Jaargang 29

Nederlandstalige Caraïbische literatuur in 1984: een signalement

In 1984 heeft het eiland Aruba zich duidelijker op de literaire kaart geprofileerd. Dat gebeurde allereerst door een viertalige bloemlezing - Cosecha Arubiano (= Arubaanse oogst) - waarin de samenstellers een historisch overzicht geven van wat Arubaanse auteurs vanaf het begin van de 20e eeuw hebben voortgebracht. Het Nederlands is daarvan een klein onderdeel; daarnaast treden Engels en Spaans op, maar het merendeel is uiteraard in de landstaal, het Papiamento.

Een tweede Arubaanse verworvenheid is de oprichting van een eigen uitgeverij, zij het voorlopig onder de vleugels van het Nederlandse Leopold. Charuba, zoals de dochteruitgeverij heet, zal zich vooral met de kinder- en jeugdliteratuur in twee talen - Nederlands en Papiamento - bezighouden. Een boekje van de Nederlandse auteur Miep Diekmann werd al in het Papiamento vertaald, er verscheen een studie over de Caraïbische jeugdboeken van Miep Diekmann, en lerares Spaans Desiree Correa schreef het eerste Arubaanse Nederlandstalige jeugdboek: Mosa's eiland, over de verhouding tussen een moeder en haar dochter.

Hetzelfde Leopold gaf over Suriname een bloemlezing kinderliteratuur uit: Ons Surinaamse ik. Het betreft hier verhalen en gedichten die tot nu toe in Nederland onbekend waren omdat ze veelal in eigen beheer in Suriname het licht zagen.

Er verschenen nog al wat verzamelingen en bloemlezingen in 1984. Zo maakten ook diverse auteurs hun poëtische balans op: Edgar Cairo met Lelu! Lelu! Het lied der vervreemding (zie Ons

[p. 601]

Erfdeel, jg. 28, nr. 2, p. 256); G. Ashruf e.a. verzamelden Surinaamse poëzie in Geluiden / Opo Sten; Noni Lichtveld vertelde op originele manier een aantal Anansi-tori's opnieuw, en de bekende dichter Shrinivasi werd in Een weinig van het andere, met een uitvoerige en gelukkige inleiding door Geert Koefoed, ook poëtisch verzameld in een prachtige uitgave (zie ook Ons Erfdeel, jg. 26, nr. 4, p. 521).

Behalve deze antologieën moet ik enkele studies noemen, bijvoorbeeld van Verny February in Oso jg. 3, nr. 1, p. 39 over Edgar Cairo, die op het ogenblik wel de meest produktieve auteur van Surinaamse herkomst is (zie ook Ons Erfdeel, jg. 25, nr. 2, p. 236). In de afscheidsbundel voor W. Blok Dit is de vreugd die langer duurt wijdde J.J. Oversteegen een studie aan de poëzie van Cola Debrot. De van Bonaire afkomstige Ini Statia schreef een kritische scriptie (die ook in de handel is) over een drietal Antilliaanse jeugdboeken van Sonia Garmers en Diana Lebacs. De uitvoerige beschrijving van de ontwikkeling van de Antilliaanse maatschappij in het eerste deel geeft een goede samenvatting van bestaande literatuur daarover. En A.N. Paasman promoveerde op de bekende 18e-eeuwse roman van E.M. Post Reinhart, of natuur en godsdienst. Hij bespreekt in zijn dissertatie ‘Nederlandse literatuur en slavernij ten tijde van de Verlichting’.

Met het verleden van Guyana waar in de 18e eeuw de Nederlandse kolonie Berbice was, hield ook (alweer!) Edgar Cairo zich bezig in het toneelstuk Dagrati! Dagratil, over de grote slavenopstand aldaar in 1763. De bejaarde Albert Helman hield zich meer met het eigen verleden en dat van zijn stam bezig in het ontroerende boekje Hoofden van de Oayapok! Wie Helman kent zal in dit boekje dat uit vijf toespraken bestaat, de thematiek van deze nestor van de Surinaamse letteren herkennen en (zo verging het mij althans) er diep door geraakt worden. Het vraagt aandachtige lezing!

Tot slot moet ik nog enkele poëziebundeltjes noemen van Astrid Roemer, dat stoort door gekunsteldheid, van Rabin Gangadin waarin de hoofdfiguur zijn plaats zoekt in de wereld om hem heen, en het merkwaardige bundeltje rijmelarij van Denise de Hart over de Surinaamse revolutie.

Surinaamse literatuur vanuit Suriname zelf heb ik voor 1984 niet kunnen vinden; dat land heeft kennelijk geen poëtische stem meer tijdens dit bewind.

Het jaar 1984 is vooral het jaar van de bloemlezingen en de studies geworden; dat wil zeggen: een rekenschap geven achteraf. Vernieuwing constateer ik alleen in de Arubaanse dochter van Leopold, Charuba.

Suriname:

Dolf Verroen en Nannie Kuiper, Ons Surinaamse ik, Leopold, Den Haag.

Edgar Cairo, Lelu! Lelu! Het lied der vervreemding, In de Knipscheer, Haarlem.

G. Ashruf e.a., Geluiden / Opo Sten. Een bloemlezing proza en poëzie van poëzie van Surinaamse auteurs in Nederland, Stichting Landelijke Federatie van Welzijnsstichtingen voor Surinamers in Nederland, Utrecht.

Shrinivasi, Een weinig van het andere, In de Knipscheer, Haarlem.

Oso, tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde en geschiedenis, I.B.S., Nijmegen.

A.N. Paasman, Reinhart: Nederlandse literatuur en slavernij ten tijde van de Verlichting, Martinus Nijhoff, Leiden.

Edgar Cairo, Dagrati! Dagrati! Verovering van De Dageraat, Uitgeverij Zuid, Gent-Haarlem.

Albert Helman, Hoofden van de Oayapok!, Nijgh en Van Ditmar, 's-Gravenhage.

Astrid Roemer, En wat dan nog; liederatuur, Lesbische uitgeverij Furie.

Rabin Gangadin, Tussen letter en geest, Arbeiderspers, Amsterdam.

Denise de Hart, Suriname is Switi Sranang niet meer; 26 hekeldichten over de Surinaamse revolutie, Uitgeverij Ordeman, Rotterdam.

Noni Lichtveld, Anansi; de spin weeft zich een web om de wereld, Aldus, Heusden, N.B.L.C. en Novib, 's-Gravenhage.

Nederlandse Antillen:

Frank A.J. Booi e.a., Cosecha Arubiano; un antologia, C.C.A., Aruba.

Miep Diekmann, Nildo y e luna, Charuba, Aruba.

Wim Rutgers, De Caraïbische jeugdboeken van Miep Diekmann; een leesverslag, Leopold/Charuba, Den Haag/Oranjestad.

Desiree Correa, Mosa's eiland, Leopold/Charuba, Den Haag/Oranjestad.

Ini Statia, Konta mi algu krioyo / Nederlandstalige Antilliaanse jeugdliteratuur (vreemd of eigen?), Noord-Nikiboko, Bonaire.

Dit is de vreugd die langer duurt, Wolters-Noordhoff, Groningen.

Wim Rutgers