Ons Erfdeel. Jaargang 29

Opera en ballet in ‘een eigen theater’

Het komend najaar wordt in Amsterdam een nieuw groot opera- en ballettheater in gebruik genomen, na jaren van plannen maken en wijzigen, discussies en speculaties. De Nederlandse Opera en Het Nationale Ballet worden de vaste bespelers van het gebouw, dat officieel het Muziektheater heet, maar in de wandeling Stopera (samentrekking van de protestkreet Stop de Opera). De twee vaste bespelers krijgen hiermee voor het eerst de beschikking over een eigen theater dat voldoet aan ‘internationale’ maten voor grootschalige produkties. Ook komen er goed geoutilleerde eigen repetitieruimten, waardoor de voorstellingen nu allemaal in eigen huis voorbereid kunnen worden. Tot nu toe heeft het Nationale Ballet dikwijls in kleine en niet goed geoutilleerde studio's moeten werken. De Nederlandse Operastichting, in Amsterdam gevestigd, reist voor de repetities al jarenlang naar Scheveningen.

Deze gezelschappen nemen dit voorjaar afscheid van de theaters waar ze tot nu toe hun produk-

[p. 448]

ties hebben uitgebracht, waaronder het Circustheater in Scheveningen en natuurlijk de Stads schouwburg in Amsterdam, op dit moment het belangrijkste theater van Nederland. Al wordt het komende afscheid niet definitief, de programmering concentreert zich het komende seizoen toch vooral op het nieuwe Muziektheater.

Theater Carré vormt een tussenstap in de overgang van de Stadsschouwburg naar het Muziektheater. Niet alleen ligt Carré op enkele honderden meters van het nieuwe Muziektheater. Het is tot nu toe ook het theater met de grootste bezoekerscapaciteit van Nederland. Het podium kan tot ver in de zaal worden uitgebouwd en ook de pistevloer (van dit vroegere circusgebouw) kan worden benut, wat een heel aparte kijkervaring geeft. Carré wordt dan een groot theater en ronde, met zicht van boven op de voorstelling, waardoor een grotere betrokkenheid ontstaat dan bij het frontale zicht.

De Operastichting heeft hiervan tot nu toe alleen geprofiteerd met enkele speciale voorstellingen, geproduceerd in het kader van het Holland Festival. De normale series zijn allemaal in de Stadsschouwburgen van Amsterdam en enkele grotere provinciesteden gegaan.

In de wetenschap dat het verhuizen van een oude produktie naar het nieuwe Muziektheater aanpassen betekent aan een veel groter podium, heeft de Operastichting de laatste seizoenen voornamelijk bestaand repertoire in reprise gebracht en nauwelijks nieuwe produkties op de planken gezet. Door het nu ‘uitverkopen" van oude produkties heeft men straks de handen vrij voor nieuw werk en worden dure ombouwkosten (voor het vergroten van de decors) uitgespaard. Voor het publiek blijven de verrassingen hierdoor wel bij voorbaat beperkt.

Omdat de Nederlandse Operastichting geen vast ensemble heeft, moet het per voorstelling de betrokken kunstenaars aantrekken.

‘Bacchanten’ door het Nationale Ballet (Foto Jorge Fatauros)

Behalve een soms te slordig heringestudeerd regieconcept hangt het dan vooral van de nieuw geëngageerde dirigent en zangers af hoe deze hernemingen uitvallen. Tot die reprises behoren dit jaar onder meer een mislukte Cavalleria Rusticana, een middelmatige Nozze di Figaro, maar ook een boeiende Pique Dame en een zowel muzikaal als visueel aantrekkelijke Arabella.

De Nederlandse sopraan Cristina Deutekom heeft een luid door fans bejubelde maar niettemin spanningsloze Turando t gecreeërd. Het door de Operastichting blokkeren van de aangekondigde nieuwe opera van Philip Glass en Robert Wilson is natuurlijk een teleurstelling; de vervanging door de elders al eerder opgevoerde Italiaanse sectie van hun CIVIL wars past in het reprise-beleid.

Dit laatste seizoen voor de opening van het Muziektheater wordt ook in Carré afgesloten. Wagners meest lyrische grote opera Die Meistersinger von Nürnberg staat hiervoor op het programma. Helemaal volgens de traditie is dit een voorstelling in het kader van het Holland Festival.

Het Nationale Ballet heeft heel consequent, juist door het vaker bespelen van Theater Carré toegewerkt naar het geven van voorstellingen in een groot theater. Een Hans van Manen Avond is daarbij in het verleden al even succesvol gebleken als een aangepaste versie van Rudi van Dantzigs choreografie Romeo & Julia, of een Stravinsky Programma

[p. 449]

met het Concertgebouw Orkest. De afgelopen winter heeft een speciaal door toneelregisseur Gerardjan Rijnders voor Het Nationale Ballet ontworpen versie van Bacchanten veel aandacht gekregen. Deze Bacchanten is meer spel dan ballet geworden. Desondanks hebben de dansers zich hierin van hun beste kant laten zien, misschien wel dank zij hun eigen improvisaties in dit vervreemdende spektakel, dat rijkelijk wordt overgoten met het bloed van Pentheus in de uit de hand gelopen Dionysos-eredienst in de slotscène.

Het Nationale Ballet heeft al laten weten ook in de toekomst geregeld in Theater Carré te willen optreden, weer met experimentele programma's. En het is zeker niet uitgesloten dat ook de Operastichting zich nog wel eens in dit oude theater zal presenteren. Op korte termijn zal dat echter zeker niet gebeuren.

Het Muziektheater wordt 23 september feestelijk geopend met een programma waaraan zowel Het Nationale Ballet als de Nederlandse Operastichting bijdragen. Rudi van Dantzig maakt speciaal voor die opening een nieuw ballet en Otto Ketting componeert een opera. Op een latere datum komt er misschien ook nog één gezamenlijke voorstelling van de twee vaste bespelers. Voor de openingsavond is dat niet uitvoerbaar gebleken.

Jan Baart