Ons Erfdeel. Jaargang 29

[p. 297]

Nederlandse taal- en cultuurpolitiek
Nederlandse taal en cultuur in het buitenland

Geschiedenis van de Nederlandse literatuur in het Russisch

Vladimir Osjis is een van de zeldzame Russische specialisten van de Nederlandse literatuur, die in ons land en in Nederland studeerde. Tijdens zijn studieverblijf verzamelde hij heel wat kostbare gegevens voor zijn boek over de Geschiedenis van de Nederlandse literatuur. Zoals Osjis er zelf op wijst, heeft hij zijn werk opgevat als een leerboek, dat niet alleen bestemd is voor de studenten van de Nederlandse taal en letteren, maar ook voor allen, die aan de Universiteit de cursus volgen over de ‘Geschiedenis van de buitenlandse literatuur’. Hij had immers opgemerkt dat in de bestaande Russische leerboeken over dit vak, de Nederlandse letteren onvoldoende werden belicht. Osjis beschouwt dit als een grote leemte omdat de Nederlandse literatuur een unieke bijdrage heeft geleverd tot de wereldliteratuur, die zonder haar er vermoedelijk veel armer zou hebben uitgezien. Zo poneert hij dat de literatuur van de Europese Renaissance zonder Erasmus even ondenkbaar is als zonder Thomas More en Rabelais.

De baanbrekende verdienste van het studiewerk van Osjis is duidelijk, omdat dit het eerste literair-kritische boek in het Russisch is, dat een inzicht geeft in de Nederlandse letteren. Osjis zelf wijst er terecht op dat de Russische specialisten van de Nederlandse literatuur totdantoe verplicht waren hun materiaal te zoeken in allerlei kranten, tijdschriften, bundels, encyclopedieën e.a. Dit feit illustreert ook goed de bibliografische lijst, die de literaire criticus aan het eind van zijn boek geeft. De hierin vermelde werken over de Nederlandse letteren werden in het Nederlands, Frans, Engels en Duits geschreven. De bibliografie reveleert wel dat in de jaren 1838-1839 P.A. Korsakov twee studies in het Russisch uitgaf in Petersburg, respectievelijk gewijd aan Vondel en J. Cats.

In zijn boek bevestigt Vladimir Osjis zich echter vrijwel uitsluitend als een kenner van de klassieke Nederlandse literatuur zoals deze zich in de loop van de eeuwen tot op het einde van de negentiende eeuw heeft ontwikkeld. Aan onze letteren van de twintigste eeuw besteedt hij praktisch geen enkele aandacht. Zelf wijst hij wel op dit feit in een voorwoord, maar naar ons oordeel had hij dit zeker moeten vermelden in de titel van zijn boek. Nu wordt immers verondersteld dat de auteur een studie maakte van de hele Nederlandse literatuur tot vandaag de dag.

Voorpagina van Vl. Osjis ‘Geschiedenis van de Nederlandse literatuur.

De titels van de vijf hoofdstukken waarin het materiaal werd verwerkt, illustreren goed de werkwijze van Osjis. In het eerste hoofdstuk, dat gewijd is aan de Nederlandse literatuur van de Middeleeuwen (9e-14e eeuw), bestudeert de auteur na een korte inleiding over de socio-historische en culturele situatie, achtereenvolgens H. van Veldeke, de ridderroman, het dierenepos, J. van Maerlant en de didactische poëzie, de mystieke literatuur, Hadewych, J. van Ruusbroec, de Middeleeuwse lyriek en de dramaturgie. De bespreking van de vermelde figuren en stromingen, die Osjis heel

[p. 298]

goed analyseert in het raam van de tijd, reveleert een grondige kennis van het veelzijdig materiaal. Dit treft ons ook in het tweede hoofdstuk over de Nederlandse literatuur van de Renaissance (15e-16e eeuw). Hier ook geeft V. Osjis een aanschouwelijk inzicht in de sfeer waarin de literatuur van de Rederijkerskamer werd geschapen evenals ‘het mirakel’ en het ‘zinnespel’, de dichtkunst van de Rederijkers, de humanistische literatuur, de humanistische dramaturgie en poëzie. Uiteraard wordt hier vooral uitvoerig de baanbrekende figuur van Erasmus belicht. Het derde hoofdstuk behandelt de Nederlandse literatuur van de 17e eeuw. Osjis wijst hier op de stroming van het Realisme en bestudeert daarbij achtereenvolgens het oeuvre van schrijvers als Bredero, Hooft, Huygens en Vondel. Hij wekt daarbij ook onze belangstelling voor de Muiderkring, de Nederlandse barok en het classicisme evenals voor de schelmenroman en de burleske. In een vierde hoofdstuk, gewijd aan de Nederlandse literatuur van het tijdperk der Verlichting (18e eeuw), geeft de criticus een uitvoerige bespreking van het classicisme met een grote aandacht voor de roman van de Verlichting en de realistische dramaturgie. Daarbij geeft hij ook zijn oordeel te kennen over de literaire theorie van het Sentimentalisme en de Pré-Romantiek. Hij besluit het hoofdstuk met enkele interessante bladzijden over Fr. Hemsterhuis. Het laatste hoofdstuk behandelt de literatuur van de 19e eeuw. Na opnieuw een inzicht gegeven te hebben in de tijdssfeer bespreekt de criticus het oeuvre van W. Bilderdijk en de poëzie van de Romantiek, alsmede het historisch proza van de Romantiek. In zijn studie van de realistische schrijvers uit de tweede helft van de vorige eeuw geeft Osjis duidelijk de voorkeur aan Multatuli, die hij uitvoerig bespreekt.

In zijn boek heeft Osjis echter naast de vermelde auteurs nog een hele reeks andere Nederlandse schrijvers belicht. Deze zijn zo talrijk dat wij het jammer vinden dat Osjis hen niet heeft opgenomen in een personenregister, dat hier ontbreekt. Dit had beslist de baanbrekende betekenis van dit boek over de Nederlandse literatuur nog beter doen uitkomen.

Dr. Carolina de Maegd-Soëp (Onderzoeksleider N.F. W:O.)