Utrechts Bach Festival
In het kader van Musica '85 en het Bach-jaar bood Utrecht het toneel van zes weken lang durende controverses rond Johann Sebastian Bach, culminerend in de uitvoering op 22 november 1985 van de Mattäus Passion in de bewerking van Robert Franz uit 1867. Voor wat hij noemde het Gewaltige Effekt paste Franz trombones en pauken toe, schreef hij een trompet voor, voorts twee hoorns en verving hij de in zijn tijd in onbruik geraakte oude hobo's door klarinetten. Dirigent jaap Hillen bezat een zeldzaam exemplaar van deze uitermate curieuze parituur en dirigeerde ze ook zelf met het monstrueus bezette Toonkunstkoor Utrecht en het nieuwe Nederlands Philharmonisch Orkest (samengaan van Utrechts Symfonie Orkest, Amsterdams Philharmonisch Orkest en Nederlands Kamerorkest).
Hoe nu deze ‘Authentieke’ reconstructie met onder meer een concertvleugel uit 1860 voor de continuopartijen heeft geklonken is gauw verteld: eigenlijk heel smaakvol en weinig pompeus karikaturaal. Ten slotte wordt er in de provincie heus ook nog wel in grote bezettingen en slepend langzaam (men hield zich aan Franz' metronoomcijfers) gemusiceerd. Slechts op één plek brak opeens de negentiende eeuw in alle glorie door: in de tenoraria Geduld. In deze meest ‘kale’ aria, waarin de continuospeler zelf zijn tegenstem mag invullen, pakte Franz onverwachts uit in een zwierige Mendelssohn-stijl vol weelderige strijkersactie...
Ik had deze aria niet graag willen missen, een belevenis. Begrijpelijk overigens dat al in Franz' tijd kritiek vernomen werd op deze toevoegingen, de bewerking was al in de 19e eeuw hoogst controversieel.
Ernst Vermeulen
Auteursrechtelijk beschermd