Ons Erfdeel. Jaargang 28

[p. 767]

Nederlandse taal- en cultuurpolitiek

Nederlandse taal en cultuur in het buitenland

Negende colloquium neerlandicum

Internationale wetenschappelijke colloquia worden wel eens geclassificeerd onder de noemer ‘academisch toerisme’. Overigens niet altijd ten onrechte. Toch doet een dergelijke kwalificatie in het geval van het negende colloquium neerlandicum dat van 26 tot en met 31 augustus 1985 aan de K.U. Nijmegen werd gehouden onrecht en afbreuk aan de waarde van die driejaarlijkse conferentie van docenten in de neerlandistiek aan buitenlandse universiteiten. Zeker, op woensdag 28 augustus was er dat prachtige uitstapje naar het Kröller-Müller museum op de Hoge Veluwe, maar afgezien daarvan werd er gewerkt, van gedachten gewisseld en gediscussieerd. Zowel het beleid met betrekking tot de neerlandistiek als de inhoudelijke aspecten van het docentschap neerlandistiek gingen in de revisie. En voor gevoelige oren vielen er nieuwe geluiden - pril nog en vaak een beetje ijl - te beluisteren die de toon moeten zetten voor een nieuwe georkestreerde aanpak in de nabije toekomst. Als vooringenomen en subjectief luisteraar heb ikzelf even op een rijtje gezet wat ik als melodie gehoord heb, maar ook wat ik als begeleiding en als ruis heb menen te kunnen onderscheiden.

Op maandag werd het colloquium geopend door prof. dr. J.H.G.I. Giesbers, de Rector Magnificus van de K.U. Nijmegen. Mij leek die openingstoespraak een beetje op het stemmen van de instrumenten vóór het begin van het concert, niet alleen omdat er nogal wat dissonanten vielen, maar vooral vanwege het saaie geluid. De rector vond het nodig om zijn welwillend publiek om de oren te slaan met een van cijfers overladen rapport waaruit moest blijken dat het zijn Universiteit toekwam om de toelatingsproef Nederlands voor buitenlanders te organiseren. Behalve het feit dat de tekst die we te horen kregen beter in een brochure kon worden meegegeven dan op die manier voorgelezen, stoorden mij ook enkele inhoudelijke aspecten aan dit verhaal. De voorgestelde, maar nog geenszins geaccepteerde ‘centrale toets’ werd opgevoerd als een pionierswerk op het gebied van toetsen Nederlands. Over het bestaande Certificaat Nederlands dat vanuit de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek zelf is ontstaan en ondertussen een zekere erkenning geniet, werd met geen woord gerept. Als Vlaming stoorde ik mij, samen met heel wat andere Vlaamse deelnemers extra muros, aan het superieure om niet te zeggen denigrerende tussenzinnetje waarin tussen neus en lippen even vermeld werd dat van de buitenlanders de Vlamingen wel vrijgesteld konden worden van die toelatingsproef Nederlands. Wij blij!

Na dit begin in mineur kwam de openingslezing van prof. dr. A.M. Hagen over de Communicatieve trend. Prof. Hagen, een verbaal begaafd spreker, veegde op ironische wijze de vloer aan met ‘de allerpubliekste expressie van de allerindividueelste emotie’ zoals die heden ten dage op een bijna wansmakelijke wijze door de ‘bekende Nederlander’ op de televisie geventileerd wordt. Hij prikte de cliché-ballonnetjes door van de pseudo-communicatie en legde nonchalant de vinger aan de polsslag van de taal. Voor neerlandici extra muros die niet dagelijks de communicatieve douche van het nieuwe Nederlands over zich heen krijgen, moet dit een relevante ervaring geweest zijn. Voor de intra muros die niet gewend zijn voldoende afstand te nemen van het ‘nieuwe communiceren’ was die lezing een stimulans tot verhoogde talige waakzaamheid. Na die hartverwarmende tweede lezing werden de ongeveer 120 deelnemers op het stadhuis van Nijmegen ontvangen.

Dinsdag was de taaldag. In verschillende parallelsessies kwamen grammatica en woordenschatuitbreiding aan de beurt. In de sectie Woordenschat onder leiding van dr. C. Schouten-Van

[p. 768]

Parreren viel op hoe duidelijk de verschillende lezingen in dezelfde richting gingen. Over de sectie grammatica kan ik jammer genoeg zelf geen oordeel uitspreken. Na de afzonderlijke sessies was er een plenaire bijeenkomst gepland onder leiding van prof. dr. E. Nieuwborg (U.C. Louvain-la-Neuve) over Woordenschat en grammatica als tweeeenheid in het vreemde-talen-onderwijs. Aangezien prof. Nieuwborg echter door ziekte verhinderd was, kwam er een vervangende lezing van dr. L. Beheydt over Aspecten van grammatica en woordenschat in eerste- en tweede-taalverwerving, waarin vrij summier de evolutie in het denken over het leren van moedertaal en vreemde talen werd geschetst.

's Middags werden er in aansluiting op de morgensessies praktische werkbijeenkomsten georganiseerd, waarvan ikzelf de indruk had dat ze door de deelnemers als nuttig en relevant werden ervaren. Overigens was vrijwel iedereen het er na die eerste werkdag al over eens dat de nieuwe formule met lezingen die onmiddellijk aansluiten op de praktijk en waarbij werkbijeenkomsten worden ingericht, beter voldoet dan de vroegere formule van lange hoofdlezingen. Die indruk werd trouwens nog bevestigd door de parallelsessies die op woensdag over literatuur werden gehouden. Op woensdag was ook de plenaire lezing van prof. K. Fens van de K.U. Nijmegen de moeite waard. Zoals altijd wanneer hij zich kan onthouden van een overdosis ironie, kan Kees Fens een publiek heel zinnig over literatuur onderhouden.

Van de werkbijeenkomsten op donderdag over het Werken met films en videobanden en over Land en volk in het taalonderwijs kan ik alleen zeggen dat ik het jammer vond dat ik ze niet allebei heb kunnen volgen. Wat ik wel gevolgd heb, de sessie over het videogebruik, was in elk geval de moeite waard en blijkens de discussie een thema dat in de toekomst wat ruimer aan bod zou mogen komen. De donderdagmiddagbijeenkomst met de Forumdiscussie over De Nederlanden in de laatste twintig jaar onder leiding van prof. dr. A.J.A. Van Zoest (Université de Paris IV Sorbonne) was dan weer een anticlimax. En dat lag niet aan de discussieleider die zijn best deed om de gesubsidieerde piassen van de Republiek Amsterdam uit hun zelfgenoegzaam onderonsje te halen. Maar Hugo Brandt-Corstius en Karel van het Reve hadden geen oren naar serieuze vragen. Gelukkig hielden Nelly Maes (Belgisch senator) en Jozef Deleu (hoofdredacteur van Ons Erfdeel) nog enigszins de discussie recht. Hoewel hun inbreng te weinig weerwerk kreeg, was de inhoud van wat ze te berde brachten zonder twijfel origineel en controversieel.

Vrijdag was de dag van het beleid. Daarin was vooral de verhouding Taalunie - I.V.N. aan de orde. Mij viel daarin op de voorzichtigheid en - voor het eerst - het respect voor elkaars werk. Zoals de nieuwe voorzitter prof. dr. A.J.M. van Seggelen het later zou uitdrukken, was er aan beide kanten een sfeer van ‘kritische welwillendheid’ merkbaar. Die sfeer werd nog gestimuleerd door de openheid van het publiek dat zowel de Taalunie als de IVN krediet wou geven. De plenumvergadering viel daarna wat tegen, omdat de resoluties die uit het overleg naar voren kwamen wat mager leken als beleidsopties voor weer eens drie jaar neerlandistiek in het buitenland. Dit gevoel van ontevredenheid werd echter weggewerkt door de uitstekende lezing van prof. dr. E.H. Kossmann (R.U. Groningen) over Continuïteit of discontinuïteit in de naoorlogse geschiedenis van Nederland en - uiteraard - door het geslaagde slotdiner in Slot Doddendael.

Ludo Beheydt / Winksele