Ons Erfdeel. Jaargang 28

Veelbelovende start van het Filharmonisch Orkest van Vlaanderen

‘Beleef de geboorte van een groot orkest’. Met die slogan op zijn prospectus begon het Filharmonisch Orkest van Vlaanderen op 1 januari 1985 aan zijn werkzaamheden. Een gloednieuw orkest was het evenwel niet. Dertig jaar lang, vanaf 1955, had de Philharmonie van Antwerpen - aan het einde van die periode omgedoopt tot Philharmonie van Vlaanderen (1983) - stand gehouden. Ze had hoogten en laagten gekend, baanbrekend werk geleverd voor de Vlaamse muziek en de laatste jaren o.l.v. Avi Ostrovski enkele onvergetelijke concerten verzorgd. Toch liep er, naar het schijnt, financieel het een en ander mis. Wanneer de nood het hoogste is...! De redding kwam er en de reorganisatie was vlug beklonken. Met de steun van de minister van cultuur werd een dynamische directiestaf in het leven geroepen. Het bestaande orkest werd enigszins verjongd en uitgebreid tot een groep van 96 musici. De resultaten bleven niet uit.

Dat het Filharmonisch Orkest van Vlaanderen zich in vrij korte tijd heeft ontpopt tot een kwaliteitsensemble, is op de eerste plaats te danken aan zijn nieuwe dirigent en artistiek directeur. Emil Tchakarov werd te Bourgas (Bulgarije) geboren in 1948. Zeer jong begon hij zijn muziekstudies aan het Conservatorium van Sofia en reeds op 11-jarige leeftijd dirigeerde hij een operette. Nadat hij jarenlang jeugdorkesten had geleid, werd hij in 1971 laureaat in de dirigentenwedstrijd van Herbert von Karajan. Die geraakte zo onder de indruk van het jonge talent dat hij de Bulgaarse musicus uitnodigde naar Berlijn te komen om er onder hem te studeren. Later werd E. Tchakarov assistent van Von Karajan in het Festival van Salzburg. Intussen dirigeerde hij in Europa en Amerika de beroemdste orkesten.

Emil Tchakarov (^o1948).

De faam waarmee E. Tchakarov werd aangekondigd was niet overtrokken. Al tijdens zijn eerste concert, met G. Verdi's Requiem op het programma, toonde hij zijn kwaliteiten. Hij kende zijn partituur door en door van buiten, hield koor en orkest stevig in de hand en interpreteerde met verrassende contrasten in sfeer en dynamiek. Inmiddels heeft hij een halfjaar met het ensemble gewerkt; onder zijn leiding heeft het Filharmonisch Orkest van Vlaanderen een andere klank én allure gekregen. Dat hoor je vooral in de strijkersgroep, die nu met opvallend egale boogstreek fraseert en met een heldere en warm zingende toon musiceert. Ook de sonoriteit van het orkest is rijker en rijper geworden. Het lelijk schetterende koper is verdwenen; alle groepen en solisten mengen zich gepolijst in het geheel. Over de interpretatie van een compositie kun je natuurlijk van mening verschillen. Maar dit staat buiten kijf: Tchakarov heeft een eigen visie op elke partituur en weet die ook uit zijn orkest te halen. Hij schijnt vooral een feeling te hebben voor romantische en moderne muziek. Van het scherzo in Beethovens Eroïca maakt hij een pronkstukje en de finale uit die symfonie weet hij meesterlijk op te bouwen. In de overbekende Vierde symfonie van P. Tsjaikovski diept hij nog verborgen details op. L'apprenti sorcier van P. Dukas laat hij van het begin tot het einde tintelen van kleuren en bruisen van vitaliteit. Bij de vertolking van Sjosta-

[p. 604]

kovitsj' Vioolconcerto zorgt hij ervoor dat de toehoorder geboeid wordt door een geladen en wisselende interpretatie en amper merkt dat er lege plekken en goedkope herhalingen in de partituur voorkomen. De bladzijden uit het classicisme worden ongetwijfeld met evenveel zorg en detailtekening voorgesteld. Zelfs met een overdadige orkest- en koorbezetting en een middelmatig solistenkwartet geeft hij aan Mozarts Requiem een verinnerlijkte en beheerst expressieve verklanking. Maar in een symfonie van J. Haydn of W.A. Mozart schiet hij nog iets te kort; die kunnen doorzichtiger en in sommige delen speelser worden geïnterpreteerd. Tchakarovs Slavisch temperament en jeugdig vuur zorgen ongetwijfeld voor de stuwende kracht; maar soms ook voor een bruuske aanpak.

Een bijzonder woord van lof verdient de programmatic Daarvoor is directeur Marc Clémeur verantwoordelijk. Hij heeft het aangedurfd aan het einde van het concertseizoen te Antwerpen een minifestival te organiseren onder het motto Mozart en de nieuwe Weense School. Eindelijk krijgt het Antwerpse concertpubliek A. Schönberg, A. Berg en A. von Webern te horen. Het gebeurt nog heel voorzichtig en druppelsgewijs: één modern (!) werkje naast een tweetal van Mozart. Op die manier lepelt het conservatieve concertpubliek het eigentijdse werk wel op. En dat publiek heeft enthousiast gereageerd. Het kon haast niet anders, want een adembenemende uitvoering van b.v. Verklärte Nacht van A. Schönberg door de voltallige strijkersgroep van het orkest vergeet je niet zo licht, al spreekt een zuivere sextetuitvoering meer aan. In zijn vertolking schuwde E. Tchakarov alle uiterlijke pathetiek. De muzikale inhoud met zijn gespannen lijnenspel en geladen harmonische bouw liet hij evenwel sterk op de luisteraar inwerken. Een dergelijke prestatie mag je niet van elk orkest, van elke dirigent verwachten. Dat is klasse!

En nu maar hopen dat de kwaliteit blijft stijgen en men zich niet tevreden stelt met het puike resultaat dat inmiddels werd behaald. We hebben het vroeger nog meegemaakt met de Filharmonie dat ze o.l.v. een nieuwe dirigent in het begin opmerkelijke prestaties leverde, maar na enkele beurten a.h.w. in een lethargische slaap dommelde. Momenteel is het Filharmonisch Orkest van Vlaanderen flink op weg om een orkest met niveau te worden. ‘Op weg naar een internationale erkenning’ staat er op de prospectus van het tweede concertseizoen! Dat hangt alleen van de orkest-musici en hun dirigent af. De potentiële krachten zijn er in elk geval en het publiek gelooft in het vernieuwde orkest.

Hugo Heughebaert