Ons Erfdeel. Jaargang 28

Twintig jaar Beursschouwburg: heimwee naar de toekomst.

In de jaren zestig van de affluent society kenden de cultuurbegrotingen een expansieve groei. Cultuurbeleid werd in die jaren ook beschouwd als een onderdeel van een politiekelectorale strategie. In België kreeg de uitbouw van de cultuur-autonomie van de Vlaamse en Franstalige gemeenschap voorrang bij de politici. Ook veroorzaakte het alomtegenwoordige communautaire dossier in deze jaren zestig nogal wat deining. De culturele autonomie werd een institutioneel gegeven en de opsplitsing naar de gemeenschappen werd ingezet.

De toenmalige Vlaamse minister van cultuur Renaat Van Elslande, gaf gestalte aan de uitbouw van een ‘Vlaamse offensieve en dynamische cultuurpolitiek’. Hierbij was de ‘Vlaamse aanwezigheid in Brussel’ een scharnierpunt in de Vlaamse strategie.

De historische Vlaamse ‘marsen op Brussel’, die mede als polariserende accelarator dienden tegen de sterke groei van het Front des Francophones in Brussel, bleken ook indruk gemaakt te hebben op Vlaamse beleidsmensen en Vlaamse Brusselaars, die een blijvende Vlaamse identiteit in Brussel wilden benadrukken.

De Brusselse KVS, de Koninklijke Vlaamse Schouwburg, bloeide tijdens deze jaren als exponent van de Vlaamse toneelgezelschappen. Ook werd een tweede centrum voor Vlaams theater, dat bovendien tot ‘onthaaltheater voor Vlaamse gezelschappen’ zou moeten uitgroeien, in Brussel noodzakelijk geacht.

Zo zouden de Vlaamse Brusselaars in direct contact gebracht kunnen worden met de levende, Vlaamse cultuur. In deze tijdgeest werd op 5 februari 1965, na heel wat geharrewar, de Beursschouwburg, letterlijk in het hart van Brussel gelegen, officieel geopend.

Uiteraard werden het moeilijke en stormachtige beginjaren. De geschiedenis van het ‘cultureel animatiecentrum Beursschouwburg’, zoals het nu officieel heet, geeft een boeiend beeld van twintig jaar culturele voorhoedeactiviteiten in Brussel. Daarover is iedereen het heden ten dage eens.

Eigen - zinnig.

Naar aanleiding van het twintigjarige bestaan van de Beursschouwburg werd een fraaie overzichtsbrochure uitgegeven door de ‘Beursmensen’. Deze brochure geeft een indruk van de levendige en eigenzinnige ontwikkeling van dit Beursschouwburgexperiment.

Dat de Beursschouwburg een heel eigen én zinvolle plaats inneemt in het Brusselse culturele leven, betwijfelt niemand. Ook de Franstalige gemeenschap ziet momenteel de Beursschouwburg als het actieve centrum van vernieuwende theater-, dans- en muziekprojecten. Het jaarlijkse Mallemunt-testival tijdens de zomermaanden, een initiatief van de Beursschouwburg, is haast een begrip geworden: er worden vooruitstrevende, trendsettende, theater- en muziekvoordrachten gegeven en het biedt ruimte voor zinvolle experimenten.

Wie de brochure Twintig jaar Beursschouwburg leest, zal tot zijn verbazing de snelle evolutie van de tijdgeest met betrekking tot de Vlaamse aanwezigheidspolitiek in Brussel herkennen. Bij de presentatie van de brochure schetste Jacques De Decker, jour-

[p. 453]

nalist bij de Franstalige krant Le Soir, de eminente rol van de Beursschouwburg in het culturele leven van Brussel: ‘De Beursschouwburg is nooit of heel zelden een van die plaatsen geweest waar achter de schermen van de kunst, de gemeenschap haar prestige, haar uiterlijk, haar façade wil doen glinsteren: hier is men in een ruimte waar onze zekerheden geen steek meer houden, waar alles aan het veranderen is, waar de samenleving haar kenteringen, haar gedaantewisselingen als het ware experimenteert. Hier worden nieuwe talen gesproken, nieuwe begrippen uitgevonden, nieuwe visies geprobeerd. Een moderne hoofdstad moet over dergelijke plaatsen beschikken, het is zelfs een voorwaarde voor een goed demokratisch funktioneren van deze gemeenschap’. Als Franstalige evalueerde Jacques De Decker de vernieuwende veelzijdigheid van de Beursactiviteiten.

Over de Beursschouwburg als koploper in het culturele leven te Brussel zei hij: ‘de Franstaligen in Brussel zijn nooit motor geweest van eigen nieuwe kreaties, ze zijn zó onder de invloed van Parijs dat zij zelf niet inzien dat de modellen van anderehoofdsteden tot hun stad meer aangepast kunnen zijn dan het patroon van de Ville Lumière. Als er nu gesproken mag worden van een swinging Brussels of van een Brussels by night is dat veel meer te danken aan twintig jaar Beursbestaan dan aan anderhalve eeuw qualité française...’.

De activiteiten op creatief vlak komen in Brussel van de Vlamingen, stelt De Decker vast: ‘Een pluspunt te zijn niet alleen voor de Vlamingen, maar voor alle inwoners van deze stad, ver van iedere vorm van kortzichtige “apartheid”. Niemand in Franse kringen spreekt nog van een Théâtre de la Bourse, al wordt de Beursschouwburg op de meest eigenaardige manieren uitgesproken. Dit alleen al is een verovering, niet alleen voor Vlaanderen, maar voor deze stad in het algemeen die misschien na conflictuele jaren meer verdraagzaamheid en wederzijds begrip tegemoet gaat’.

Als openlijke constatering van een anderstalige lijkt me dit het mooiste compliment dat de Beursschouwburg gegeven kon worden.

De Beursschouwburg kon nooit beschikken over een groot budget; prestigeprojecten kende het niet. ‘Niet de grote, megalomane projecten werden in de Ortsstraat neergezet, maar aanzetten tot nieuwe stijlen en richtingen. Bij successen noch bij miskleunen werd lang stilgestaan, altijd weer werd het eigen beleid onder de loep genomen en bijgestuurd. Nooit werden experimenten geschuwd, maar ze moesten wel zinvol zijn. En betaalbaar. Want ook geldgebrek en het eeuwige tobben en wroeten om er uit te geraken is een constante in de geschiedenis van twintig jaar Beurs’, zo stelt Karel Anthierens, huidig voorzitter van de Beursschouwburg.

Wellicht is deze chronische beperktheid van middelen, samen met een open en soepel beheer en de onbetaalbare inzet van een hele groep creatieve mensen de gezonde voedingsbodem én garantie voor het verdere bestaan van de Beursschouwburg. Ook namens de overheid werd een blijk van vertrouwen ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van de Beurs gegeven: ‘De Vlaamse culturele minderheidspositie te Brussel heeft een scherpere profilering in kwaliteit én eigenzinnigheid meegebracht, want anders wordt men niet gehoord noch gezien’, stelde Hugo Weckx, voorzitter van de Nederlandse Cultuurcommissie. Na twintig jaar is de geloofwaardigheid van dit profiel een begrip geworden, een label voor Vlaamse openheid en vitaliteit. Nuttige vormen van samenwerking bij soortgelijke initiatieven zouden in de toekomst wel eens van groot belang kunnen zijn. De Vlaamse ‘underdog-mentaliteit’ in Brussel is mede door twintig jaar ‘Beurswerking’ geworden tot complexloze aanwezigheid in een multiraciale hoofdstad.

Affiche voor Mallemunt 1980, door Albert Pepermans, 58 × 87 cm.

‘Heimwee naar de toekomst’ blijft ook vandaag het artistieke leidmotief en het enige geldige uitgangspunt voor het voortbestaan van de Beursschouwburg.

Godfried van de Perre

Twintig jaar Beursschouwburg, een groepsportret, brochure uitgegeven door de Beursschouwburg in portfolio met vijf unieke reprodukties van onvindbaar geworden Beurs-affiches, (Beursschouwburg, A. Ortsstraat 22, B-1000 Brussel).