Ons Erfdeel. Jaargang 28

Het anagram van de wereld: Herman Portocarero.

Het debuut van Herman Portocarero Het anagram van de wereld is een novelle van drieënnegentig bladzijden; het aantal pagina's dat ondertussen aan dit debuut gewijd werd, is er een veelvoud van. Het gebeurt immers niet zo vaak in Vlaanderen dat zo'n lite-rair bevredigend werk gepubliceerd wordt.

De plot zelf biedt echter weinig onthutsend materiaal. Een jonge man komt door onbekende redenen tijdens het naseizoen in een (tropisch) kuuroord terecht. Tijdens zijn verblijf in het Grand Hotel aldaar, wordt er een moord gepleegd. Omdat hij een vals paspoort heeft, tevens een vreemdeling is en omdat hij enige ervaring heeft met de willekeur van de justitie in dergelijke landen, zoekt hij een onderduik-adres: het bordeel van madame Semiramis.

Tijdens zijn verblijf in het bordeel wordt de moord (free-lance) onderzocht door een wat vreemde hoogleraar in de psychologie: professor Foult. Het hoofdpersonnage zelf heeft in het bordeel een verboden, passionele relatie met de prostitué Aisha. En in diezelfde tijdsspanne vindt er een

[p. 428]

Herman Portocarero (^o1952).

geheime conferentie van diplomaten plaats.

Aan de hand van die verhaalelementen schrijft Portocarero een anagram van de wereld. Een anagram wordt door Van Dale omschreven als: woord gevormd door verschikking van de letters van een gegeven naam of woord. Toegepast op dit literair werk wordt die definitie: een novelle gevormd door de verschikking van de (voor Portocarero) essentiële elementen van de wereld.

Zoals uit de plot mag blijken, zijn die elementen: erotiek, dood en politiek. Maar daarnaast is er een vierde element dat de andere beheerst, nl. het spel. Via het spel kan men de drie elementen benaderen. Professor Foult beschouwt het onderzoek naar de moord als een ‘intellectuele puzzel’ (p.26), het congres is een ‘spel van de persoonlijke affiniteiten’ (p.23), de erotiek van Aïsha en het hoofdpersonage is ‘eerst (...) nog een spel aan de hand van de weinige concrete elementen die de mansarde te bieden had’, later worden het ‘complexe scenario's’.(p.37)

In het eerste deel van het boek is er een apart spel met elk van die drie elementen. In het tweede deel echter worden de verschillende verhalen (de moord, het congres, de liefde van Aïsha en het hoofdpersonage) samengebracht. Dat gebeurt niet alleen fysiek, alle belangrijke personages worden in het bordeel van madame Semiramis samengebracht, maar ook via een nieuw spel, een toneelstuk dat door professor Foult werd geschreven. In dit toneelstuk wordt de moord onthuld, worden de diplomaten ontluisterd, en wordt de verborgen liefde wereldkundig gemaakt. Het geheel eindigt in een volstrekte chaos.

De literaire kracht van Portocarero ligt in zijn beheersing van de hierboven geschetste structurele verschikking van die elementen. Maar de literaire bevrediging vindt men in een ander fascinerend spel van Portocarero: de elementen dood, erotiek en politiek worden ook in de typering van en de onderlinge verhouding tussen de personages gebruikt. Die verschikkingen zijn zo talrijk, dat ze niet op te sommen zijn. Zo is er b.v. in de verhouding tussen het hoofdpersonage en madame Semiramis een politieke kant (ze is een ondergedoken Armeense terroriste, en hij weet het), een erotische kant (in ruil voor zijn verblijf wordt het hoofdpersonage de gigolo van madame) en is de dood ook aanwezig (madame bedreigt hem met een revolver). Eén van de congresgangers, Cardoglio, zal later ‘in de armen van één van Aïsha's beroepszusters’ bezwijken (p.59), de moord is bedacht door professor Foult, anderen hebben zijn idee uitgevoerd en toch is hij diegene die de zaak oplost, enzovoort.

Portocarero ensceneert dit geheel van verschikkingen op drie niveau's: zijn literair spel met het spel (het toneelstuk, de personages) met het spel (de erotiek, de dood, de politiek) is indrukwekkend.

"Wim Trommelmans

herman portocarero, Het anagram van de wereld, Manteau, Antwerpen, 1984, 93 p.