Jef Rens, Ontmoetingen 1930-1942.
De Vlaamse socialistische voormannen van het tweede en het derde kwart van deze eeuw schijnen aangestoken door het virus om hun memoires te publiceren. Al houdt deze overvloed aan getuigenissen een zeker gevaar in voor overbelichting van een partij en een opinie die niet de dominerende elementen waren in het België tussen de wereldoorlogen, toch bevatten al deze memoires belangrijke achtergrondinformatie en getuigen zij alle van de hoogstaande menselijke kwaliteiten van hun auteurs. Het is nu aan de nog levende leidende figuren van de andere partijen om het evenwicht te herstellen. De geschiedschrijving kan er alleen wel bij varen.
Jef Rens is van oordeel dat het schrijven van een autobiografie geen zin heeft ‘aangezien de boekenmarkt al overbeladen is met ontelbare biografieën over en van de op het wereldvlak meest befaamde figuren’. Liever gooit hij het over een andere boeg. Geen memoires, maar, in chronologische volgorde, een twintigtal portretten van en herinneringen aan beroemde of onbekende figuren die hem op een of andere wijze getroffen en in sommige gevallen bei'nvloed hebben. Dat zijn niet alleen een tiental - hoofdzakelijk socialistische - Belgische politici zoals Herman Vos, Joseph Bondas, Emile Vandervelde, Isabelle Blume, Paul van Zeeland of Achille van Acker, maar ook internationale figuren die al dan niet een rol gespeeld hebben in de socialistische beweging, van Marcel Déat tot Charles de Gaulle.
Door de functies die de auteur voor de oorlog in de Belgische socialistische vakbeweging bekleedde en waardoor hij vooral na de oorlog op internationaal vlak een belangrijke rol zou spelen, komt hier zeer duidelijk het internationale karakter van de socialistische beweging tot uiting, een dimensie die men in de nationale geschiedschrijving al te gemakkelijk over het hoofd ziet.
Uit al deze verhalen blijkt de mildheid en de ontroering waarmee iemand in de avond van zijn leven aan de rijkgevulde voorbije jaren terugdenkt. En misschien daarom beantwoorden zij niet helemaal aan de door de naam van de auteur gewekte verwachtingen.
Op enkele uitzonderingen na, zoals de herinneringen aan Paul-Henri Spaak, maar vooral die aan Hendrik de Man, die op een zeer persoonlijke wijze de bekende biografieën van deze figuren aanvullen, beperkt de auteur zich tot voornamelijk anekdotische verhalen, of het nu gaat om enkele toevallige ontmoetingen met Marcel Déat, of de Duitse jood Kadok die in de trein van Madrid naar Lissabon, eind 1940, aan de auteur de voile gruwelijkheid onthult van het naziregime. Een zeer ‘sterk verhaal’ is dat van René Bertholet en Otto Pfister, leden van de ‘Internationele Sozialistische Kampfbund’ tegen Hitler, die Jef Rens, gewezen kabinetschef van de eerste Minister, ertoe konden overhalen eind 1939 op reis te gaan, en dat in gezelschap van de niets vermoedende administrateur-generaal van Cockerill, met twee koffers met tijdbommen bestemd voor de treinen die strategisch materiaal van het neutrale België naar Duitsland ver-voerden...
Graag hadden wij evenveel boeiende details gehoord over het krabbennest van de Belgen in Londen tijdens de Tweede Wereldoorlog of het werk verricht door de ‘Belgische Commissie voor de Studie van de Naoorlogse Problemen’, door insiders ‘la commission des illusions’ genoemd. Maar Jef Rens klapt liever niet uit de biecht en vermeldt deze commissie slechts tweemaal terloops omdat Hubert Pierlot hem gevraagd had het secretariaat ervan waar te nemen.
Al deze verhalen hebben meer weg van aangename tafelgesprekken, geschreven in een wat conventionele taal en in een Nederlands dat erg beïnvloed is door de vreemde talen die de auteur tijdens zijn internationale loopbaan gebruikt heeft. Hier schiet de uitgever tekort, die blijkbaar als enige grote uitgever in Vlaanderen niet over de onvermijdelijke Nederlandse taalcorrector be-schikt, en bovendien nog heel wat drukfouten door de mazen heeft laten glippen.
Al levert dit boek slechts een beperkt aantal voor de historicus bruikbare gegevens op, toch geeft het een boeiend beeld van het Europa tussen de wereldoorlogen en werpt het een verhelderend licht op het persoonlijk engagement van de auteur en zijn geestgenoten in een zeer bewogen periode van onze geschiedenis.
Luc Schepens
jef rens, Ontmoetingen 1930-1942, Antwerpen, De Nederlandsche Boekhandel, 1984, 187 p.
Auteursrechtelijk beschermd