Ons Erfdeel. Jaargang 28

[p. 291]

Nederlandse taal- en cultuurpolitiek

Nederlandse taal en cultuur in het buitenland

Het buitenland en wij.

Een dik, plomp boek in een zwarte omslag, waarop heel bescheiden ‘manteau’, en verder 688 bladzijden kleine lettertjes: als het een leerboek was zou je de student beklagen die zich daar doorheen moet worstelen. Het is echter een band met romans en verhalen van Marnix Gijsen, niet minder dan 16 titels, op elkaar geperst als NMBS-reizigers in het hartje van de winter, met zelfs de cijfertjes die normaal de hoofdstukken aanduiden, verwerkt in de tekst, om vooral geen regeltje wit te verkwisten. Er zijn veel bekende titels bij: Joachim van Babylon natuurlijk, maar ook Goed en kwaad, Kaddish voor Sam Cohn, Het paard Ugo, Harmageddon... Het is een beetje waaghalzerig de andere titels te vermelden, want ze lijken niet allemaal letterlijk vertaald en ik heb Gijsens boeken niet in huis om een en ander te verifieren. En er is nergens een verwijzing naar de oorspronkelijke titels.

Vertaald? Oorspronkelijke titels? Jawel. Dit is Marnix Gijsen in het Fráns. De vertalingen zijn van... Hé, dat staat er ook al niet in. Toch wel: Benoit Braun heeft vermoedelijk op zijn poot gespeeld (of juist niet?), want hij staat vermeld als de vertaler van Le Phenix (sic) de la carrière. Al de rest was blijkbaar het vermelden niet waard.

GEuvres van Marnix Gijsen (Uitg. Manteau, 1984, ISBN 90 223 0982 7) blijkt na enig onderzoek een opdracht te zijn van het Brusselse Commissariaat voor de Internationale Culturele Samenwerking, dat, verstandiger dan Manteau, zijn naam niet op het gewrocht heeft laten afdrukken. Wel zal het de helft van de oplage zelf afnemen, aldus uitgever Julien Weverbergh.

Neerlandica extra muros (uitg. Dick Coutinho B.V., Badlaan 2, NL-1399 GN Muiderberg) is, voor wie het niet mocht weten, het halfjaarlijkse contact- en inlichtingenblad van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek (Postbus 84069, NL-2508 AB Den Haag). Het is ook een leuk mengsel van ‘familie’berichten, specialistische besprekingen en pittige artikelen die ook een breder publiek aanspreken.

Bij dit laatste denk ik met name aan de poëzie- en prozakronieken van respectievelijk Theo Hermans en R.P. Meijer, die meestal wel het belangrijkste uit de Nederlandstalige boekenproduktie behandelen, met kennis van zaken. Bij een passus wil ik even een antwoord geven. In aflevering 42, voorjaar 1984, stelt Meijer Het verdriet van België voor en heeft het daarbij over het ‘eigengemaakte Lagelands’ van Claus, ‘De vraag is’, schrijft hij onder meer, ‘of er ook woorden en uitdrukkingen in voorkomen die een Vlaming niet gebruikt. Mijn kennis van het Vlaams schiet tekort om hier iets zinnigs over te kunnen zeggen’.

Eens te meer blijkt hieruit hoe moeilijk hanteerbaar de termen Vlaams en Vlaming op taalkundig gebied wel zijn. Niet élke Zuidnederlander zal immers alle woorden en uitdrukkingen in Het verdriet van België kennen of in de mond nemen. Maar als we Meijers term ‘Vlaming’ beperken tot ‘Westvlaming uit de streek van Kortrijk’ is het antwoord een beslist nee. Claus doet niet aan taalschepping a la Joyce, maar zijn taal bloeit op uit de streektaal van het Kortrijkse, die ook de mijne is. Soms is de symbiose voor mij niet honderd procent geslaagd, meestal echter klinkt zijn taal zo ongekunsteld en natuurlijk als die van een welbespraakt volksmens in deze uithoek van het Nederlandse taalgebied.

In dezelfde aflevering is ook een artikel van Theo Hermans bijzonder interessant: ‘Minderheid of minderwaardigheid? Het Vlaamse literaire boek en het oog van de Nederlandse kritiek’. Deze veelomvattende bijdrage komt tot een paar conclusies:

- Carel Peeters schreef een monumentale dwaasheid neer toen hij in De Vlaamse Gids beweerde dat de literaire redac-

[p. 292]

ties in Nederland de vinger aan de pols van de Vlaamse cultuur houden en dat niets hun ontgaat.

- Niet in de eerste plaats de Vlaamse auteurs, maar de Vlaamse uitgevers krijgen in Nederland geen voet aan de grond. ‘Andersom wel. Boekwerken van Nederlandsen huize zijn zeer sterk vertegenwoordigd op de Vlaamse markt en in de media, ook al probeert de Vlaamse recensent bij al die import toch de eigen auteurs er nog uit te pikken’.

- Rob Schouten behandelde in 1981-1982 in zijn poëzierubriek in Maatstaf royaal genomen 15 procent Vlaamse dichters, en precies nul bundels van exclusief Vlaamse uitgeverijen. Maar ‘in schril contrast met dit klaarblijkelijk gebrek aan kennis en achtergrondinformatie staat de rijke oogst aan veralgemeningen en vooroordelen’.

Hoe Theo Hermans tot die en andere conclusies komt moet u eens nalezen in Neerlandica extra muros. Het is de moeite waard.

Van 9 februari tot 3 maart 1985 werden te Gent een reeks Poolse Culturele Dagen georganiseerd, waarin een Chopinfestival was ondergebracht, een Poolse Filmweek, Poolse jazzoptredens, een reeks tentoonstellingen en, wat je niet meteen in verband brengt met juist dit land, een Gastronomische Veertiendaagse. Ook de Rijksuniversiteit van Gent bleef hierbij niet achter en organiseerde Nederlands-Poolse Culturele Ontmoetingen, van 11 tot 13 februari, die tot stand kwamen door de samenwerking van het Stadsbestuur, de afdelingen Neerlandistiek en Slavistiek van de R.U. Gent, de Vlaams-Poolse Culturele Vereniging, de Chopin-Stichting en het Commissariaat-Generaal voor Internationale Culturele Samenwerking.

Het ligt voor de hand dat tijdens dit colloquium veel aandacht werd besteed aan de situatie van de neerlandistiek in Polen, die in het laatste decennium een verrassende opbloei heeft gekend en vandaag de dag gerust de vergelijking kan doorstaan met de neerlandistiek in onze naaste buurlanden in de E.E.G. Dat beklemtoonde ook Marcel Janssens in zijn lezing Ervaringen van een neerlandicus in Polen. Hij stond daarbij stil bij wat de Katholieke Universiteit van Leuven en een paar overheidsinstan-ties hebben betekend voor die opbloei, en repte verder met geen woord over wat andere, b.v. particuliere initiatieven, aan voorbe-reidend werk hebben geleverd of aan degelijke assistentie hebben verleend, toen de neerlandistiek extra muros nog op niet veel meer dan een meewarige glimlach werd onthaald aan onze eigen universiteiten en bij onze overheid.

Johan Taeldeman pleitte aan het slot van zijn waarderende bespreking van de Bibliografie van de Poolse neerlandistiek, waarin hij onder meer wees op de belangrijke rol van het tijdschrift Neerlandica Wratislaviensia voor samenwerking die hier onontbeerlijk is om daar de wetenschappelijke infrastructuur op peil te houden. Zofia Klimaszewska hield een lezing over De Nederlandse literatuur in Polen, een onderwerp waarover ze vroeger ook in Ons Erfdeel en elders aan het woord kwam. De Poolse neerlandici hebben voor onze literatuur zeer veel gedaan in zeer korte tijd, maar even indrukwekkend is wat ze nog van plan zijn te verwezenlijken. Zo is een lexicon van Nederlandstalige auteurs in voorbereiding, vooral ten gerieve van Poolse recensenten, en komt er weldra een volledige lijst uit van reeds uit het Nederlands vertaalde werken. Er komen ook Nederlandse sprookjes, en een hele aflevering van het tijdschrift Literatura na Swieci (wat we kunnen vertalen als ‘Wereldliteratuur’) zal worden gewijd aan Hugo Claus. En ze dromen van een hele Nederlandse bibliotheek in Poolse vertaling...

Kort voor de Nederlands-Poolse Culturele Ontmoetingen werden gehouden, verscheen een dubbel nummer van Vlaams-Poolse

[p. 293]

Tijdingen over Neerlandistiek in Polen (jg. VI, jan.-juni 1985, nr. 1-2. Adres: Prof. F. Vyncke, Rozier 44, B-9000 Gent). Wie tijdens het colloquium even indommelde of niet alles kon noteren, vindt hier een nauwkeurige beschrijving van de haast ongelooflijke activiteit die de Poolse neerlandici ontwikkelen. Zonder de andere plaatsen tekort te doen verdienen Wroclaw en Warschau toch wel een bijzondere vermelding.

In dezelfde aflevering van dit bescheiden, maar voor Polenvrienden onmisbare tijdschrift zijn verder nog opgenomen: Gro-towski na 25 jaar ‘Arm Theater’ door Rita Depestel, vijf gedichten van Patrick Conrad en De Poolse deelname aan de bevrijding van België in 1944 door Chris Latour.

Jan Deloof