Ons Erfdeel. Jaargang 28

De franse nederlanden

De Franse Nederlanden: actualiteiten.

Culturele informatie:

Mogelijk zit er toekomst in een Frans wetsvoorstel over ‘la promotion des langues et cultures de France’. Volgens artikel twee gaat het om de volgende ‘langues de France; vivantes: le basque, le breton, le Catalan, le corse, le Créole, le flamand, Foccitan et les formes du germanique parlees et ecrites en Alsace et en Lorraine francique’. Indien dit wetsvoorstel aangenomen wordt, zullen de taal- en cultuurminderheden in Frankrijk kunnen bogen op een officieel taal- en cultuurstatuut dat hun bestaan erkent en zullen zij heel wat kansen krijgen op het gebied van onderwijs (op alle niveaus), culturele werking en mediaparticipatie. Verder wordt gesteld dat de Staat de organisatie van een adequate lerarenoplei-ding op zich neemt en dat de tweetaligheid op school tot stand moet komen.

Het wetsvoorstel gaat uit van de Parti Socialiste, die wil breken met een centraliserende traditie en ‘le droit à la difference’ in haar vaandel voert. In de lange lijst van ondertekenaars vinden we bovenaan de namen van Lionel Jospin, een leidende figuur van links, van de Baskische volksvertegenwoordiger Destrade en van de Bretoen Yves Dollo. In de uitvoerige inleiding op de voorgestelde wetsartikelen ontbreekt het niet aan een treffende motivering. Er wordt gesteld dat de minderheidstalen in een traditie van culturele repressie verguisd werden als ‘patois’: gewestelijk en dus onbenullig. Het culturele repressie-apparaat wordt verantwoordelijk gesteld voor het minderwaardigheidscomplex dat zo lang zovele Franse staatsburgers heeft bezwaard. Schaamtegevoelens over hun moedertaal en cultuur hebben ertoe bijgedragen om in de regio's aan de rand van de ‘hexagoon’ een culturele leegte te creeeren.

Verder lezen we dat een nostalgische weerstand tegen het verdwijnen van lokale levensgewoonten en culturele tradities niet aan de basis ligt van het wetsvoorstel. In een culturele heropleving ziet men gunstige toekomstperspectieven op economisch vlak, als gevolg van de decentralisatie.

Alle goede bedoelingen ten spijt schuilt er voor de Franse Nederlanden in dit wetsvoorstel toch een adder onder het gras. Het strekt de Parti Fédéraliste Flamand-Vlaemsche Federalistische Partij tot eer dat zij drie amenderingen heeft voorgesteld, waarvan er een fundamenteel is. De vermelding ‘le flamand’ uit het hierboven vermelde artikel

[p. 137]

twee zou vervangen moeten worden door ‘le flamand sous ses deux formes germaniques indissociables que sont le néerlandais litteraire ecrit et la langue de culture populaire flamande’. Vanuit cultuurpolitiek standpunt is het voor de Frans-Vlamingen van het allerhoogste belang dat het Nederlands officieel erkend wordt als hun cultuurtaal. Alleen met deze noodzakelijke aanpassing kan er bij het aanvaarden van het wetsvoorstel gesproken worden van een kentering der tijden.

Ruim honderd Frans-Vlamingen waren op 9 September 1984 de gasten van de Kredietbank in Kortrijk. Deze cursisten Nederlands, van wie de meesten hadden deelgenomen aan de negentiende Nederlandse Taalprijsvraag van het Komitee voor Frans-Vlaanderen, werden er verwelkomd door directeur Devriendt. Na een bezoek aan het schoen- en borstelmuseum in Izegem, waar schepen Erik Vandewalle hen begroette, kregen zij een lunch aangeboden. 's Middags werden de Frans-Vlamingen rondgeleid in het Kortrijkse stad-huis, het Vlasmuseum, het Begijnhof, en de O.-L.-Vrouwekerk.

Er is niets dan lof voor de Kredietbank die in haar cultured mecenaat de Franse Nederlanden niet vergeet. Er kan niet genoeg beklemtoond worden hoe ‘bewustzijnsverruimend’ zo'n dag voor de leerlingen van de vrije cursussen Nederlands is. ‘Het Nederlands legt een brug over de grens’, klonk het in de dankbe-tuiging van Camille Taccoen, leraar Nederlands, Voorzitter van de Nederlandse Taalprijsvraag en Eerste Schepen van Belle (Bailleul).

Het dertiende festival van Rijsel, dat doorging van 15 oktober tot 6 december 1984, is volgens Le Monde (dd 20 nov.) een succes geworden. Gedurende zeven weken waren in Rijsel en de regio eenenzestig manifestaties geprogrammeerd: een diversiteit van klassieke concerten, opera, toneel, jazz, dans. Te gast waren o.a. de Nationale Opera van België, Ton Koopman en het Barok-ensemble van Amsterdam, het Filharmonisch Orkest van Rotterdam en het toneelgezelschap van Jan Fabre.

Uit Le Monde citeren wij verder de conclusie van Jacques Lonchampt: ‘De ces quelques jours passés en Flandre française, on retire un sentiment d'opulence et de plénitude, qui confirme le succès et la nécessité de ce Festival de Lille’. Verder vindt de schrijver dat het Festival, zoals in het verleden, opgebouwd moet worden rond solide thema's ‘pour garder son originalité, polariser l'attention et galvaniser toutes les énergies d'une region aussi avide de culture.’

Publikaties:

Het volksspel Vonk, Vuur en Asse werd in Kemmel van 1 tot 25 november 1984 zestien maal opgevoerd. Het was een totaalspektakel, gebaseerd op gebeurtenissen in het zestiende-eeuwse Westquartier, dat nu het Heuvelland aan weerszijden van de Frans-Belgische grens is. Juist die streek speelde in de zestiende eeuw een belangrijke rol op sociaal-economisch en religieus vlak. Het is niet iedereen bekend dat de eerste openlijke hagepreek in de Nederlanden plaats vond in Boeschepe op 12 juli 1562 en dat de Beeldenstorm begon in Steenvoorde op 10 augustus 1566.

Zoals met Nooit brengt een oorlog vrede, dat in 1978 een groot succes kende, wil Opbouwwerk Heuvelland met deze tweede evocatie van een brok streekgeschiedenis de aandacht ver-nieuwen voor de Westhoek als ontwikkelingsgewest.

Bij deze gelegenheid werd de speltekst van Marieke Demeester, die samen met Wannes van de Velde ook voor de erin opgenomen liederenteksten instond, uitgegeven. Terzelfder tijd verscheen ook de brochure Geuzen in het Westquartier van de Brugse historicus Ludo Vandamme. In dit werkje wordt het feitenmateriaal, waarop het volksspel gebaseerd was, op een heldere manier weergegeven. Zo kwam in de historiografie van het Oranjejaar 1984 de streek die ooit de vonk gaf toch nog tot haar recht.

marieke demeester, Vonk, Vuur en Asse (speltekst van het gelijknamige volksspel), Malegijs, Kemmel, 1984, 42 p.
ludo van damme, Geuzen in het Westquartier, Malegijs, Kemmel, 1984, 42 p.

Zowel aan Willem van Rubroek (dertiende eeuw) als aan Ogier Gisleen van Busbeke (zestiende eeuw), twee grote figuren uit de (Franse) Nederlanden die met hun reisliteratuur de wetenschap hebben gediend, werden publikaties gewijd. Het Reisverhaal van Willem van Rubroek, uitgegeven door de Heemkundige Kring De Roede van Tielt, bevat naast een gefundeerde inleiding het boeiend reisrelaas van de fransciskaan, die vóór Marco Polo Midden-Azie binnentrok.

Pieter Jan Verstraete schreef de biografie van Busbeke, die als ambassadeur in Constantinopel verbleef toen het Turkse Rijk op het hoogtepunt van zijn macht was. Het werkje bevat ook een bloemlezing uit de Turkse Brieven.

u. devolder, r. ostyn, p. vandepitte, Het reisverhaal van Willem van Rubroek, de Vlaamse Marco Polo: 1253-1255, Tielt, 1984, 160 p.
p.j. verstraete, Leven en werk van Ogier Gisleen van Busbeke, Antwerpen, 1983, 40 p.

Dirk Verbeke