Ons Erfdeel. Jaargang 26

Publikaties

Taal en Sociale Integratie 6.

In 1978 verscheen de eerste verzamelbundel Taal en Sociale Integratie, uitgegeven door het ‘Centrum voor Interdisciplinair Onderzoek naar de Brusselse Taaltoestanden’. Els Witte, directeur van het centrum, heeft nu een Ten Geleide geschreven voor het zesde deel in de reeks. De eerste publikatie was dus duidelijk geen eendagsvlieg, en dat verdient enige aandacht, te meer omdat de publikaties handelen over één van de meest intens beleefde politieke, sociale, economische en taalkundige problemen van België én van Vlaanderen: met name Brussel! Taal en Sociale Integratie 6 is niet zomaar een verzamelbundel, zoals de vijf vorige, met enkele bijdragen over onze hoofdstedelijke problematiek. Deze keer bevat het boek studies waarin reeds eerder geformuleerde hypotheses geverifieerd worden’ zowel als ‘onderzoeksresultaten over deelaspecten die voor het eerst aangeraakt worden’. (p. 1) In het korte bestek van deze bijdrage kunnen wij uiteraard geen gedetailleerd beeld schetsen van alle bijdragen. Daarom geven we alleen een overzicht en besteden iets meer aandacht aan enkele, naar onze mening, belangwekkende artikelen.

In eerste instantie behandelt Ria van Alboom Aspecten van de Waalse Beweging te Brussel (1877-1914). Hierin wordt onder meer aangetoond, dat de door G. Fonteyn geponeerde stelling, dat de Waalse Beweging te Brussel een fundamentele invloed uitoefende, ook een historische voedingsbodem heeft. Zo geeft de auteur een overzicht van die Waalse verenigingsactiviteiten in het Brusselse (voorlopers in de 19e eeuw, belangrijke initiatieven van diverse verenigingen rond de eeuwwisseling, lokale actieve verenigingen na 1900, het Waals Congres van 1905, de verdediging van de Franse taal en cultuur, toestand in diverse Brusselse gemeenten, invloed van Waalse streekverenigingen en van de jongerenbewegingen). Uit dit alles blijkt dat de Waalse beweging in Brussel vooral na 1900 van de grond kwam en eigenlijk bestond uit een geheel van los van elkaar staande clubjes. Uit een sociale doorlichting van dit Waals verenigingsleven blijkt ook dat er na 1900 eigenlijk slechts een drieduizendtal leden waren. Een studie van de socio-professionele kenmerken van die groep toont echter aan, dat de meeste leden uit de allesdominerende elitegroepen kwamen: ingenieurs, advocaten, artsen, kunstenaars, hogere ambtenaren, industriélen, politici van hoog niveau, enz. Over de belangrijkste leden geeft de auteur trouwens gedetailleerde informatie in een uitgebreide alfabetische en goed gedocumenteerde lijst. Als drukkingsgroep traden deze mensen op tegen de Vlaamse eisen, binnen de Liberale partij (1892), tegen de gelijkheidswet (1898), tegen de wet Franck-Segers (1910), als Waalse Partij in Brussel (1910), of door het oprichten van een Comité électorale antiflamingant de l'agglomération bruxelloise (1912). Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, mede door de opleving van het patriottisme, werd de actie van de Waalse Brusselaars sterk verzwakt. Het staat echter als een paal boven water, dat de invloed van de Waalse bewegingen in en rond Brussel verder moet worden bestudeerd, ook die van na de Eerste Wereldoorlog. De interessante gegevens van Van Alboom maken dat overduidelijk.

Luc Jansegers heeft het over de Onmachtspositie van het Brusselse Liberale Flamingantisme (1884-1895). Na een overzicht van de diverse liberale organisaties uit die periode, van enkele liberale kranten en van de sociale profilering van de partijleden (geen contact met de arbeiderswereld), worden de acti-

[p. 785]

viteiten van de Brusselse liberale flaminganten als drukkingsgroep onderzocht. Heel wat aandacht wordt besteed aan de Vlaamse Volkspartij (ontstaan, ideologie, organisatie en mislukking van de V.V.P.). Het is duidelijk dat de Brusselse liberale flaminganten onmachtig waren, zowel binnen als buiten de partij, om werkelijk van enige betekenis te zijn voor de Vlaamse zaak in de hoofdstad.

Kris Deschouwer bestudeert Het profiel van de Brusselse FDF-kiezer (1968-1978); het is een zeer interessante bijdrage. Schematiserend kan men uit dit artikel het volgende concluderen: zowel mannen als vrouwen stemmen FDF; naarmate de jaren vorderen is er een toename van kiezers uit de kader- en handelaarsgroepen; terzelfdertijd is er een afname van kiezers uit groepen van bedienden en arbeiders; de FDF-er is echter in doorsnee een middenklasser, vooral wat men noemt een ‘sociale stijger’ (die zijn verworven posities poogt veilig te stellen); meer en meer jongeren stappen af van de FDF-trein; in 1978 stijgt echter het aantal kiezers van middelbare en hogere leeftijd. Hoe dan ook, naarmate de partij evolueert, vervaagt over het algemeen het profiel van de kiezer. ‘Een laatste machtsbasis van het FDF, die de partij voorlopig wel voor een definitief verdwijnen kan behoeden, is de brede en diepe inplanting in alle gebieden van het Brusselse sociale leven, waardoor het kan rekenen op een behoorlijke proportie loyale want a-politieke kiezers’. (p. 165)

H. Baetens Beardsmore bestudeert de soorten tweetaligheid die men in Brussel aantreft, vooral op linguïstische en sociolinguïstische basis. Guy Janssens heeft het over de evolutie van de taaltoestand in Overijse (1830-1980). A. Behling en M. de Metsenaere onderzoeken de taalsituatie in het Lager Onderwijs tussen 1814 en 1830. K. Deprez en enkele medewerkers bekijken de invloed van de anderstaligen in het Nederlandstalig basisonderwijs: deze bijdrage wordt trouwens een lofzang voor dat basisonderwijs. K. Vanderlinden legt de nadruk op de belangrijke rol van Vlaamse publikaties van de sociale-culturele raden. M. van Malderen onderzoekt de lokalisatie van de geneeskundige praktijk in het Brusselse. Hieruit blijkt dat slechts 6,6% van de Brusselse artsen Nederlandstalig is! Tot slot brengt P. de Ridder nog een bijdrage over de taal van de Brusselse archieven vóór 1500.

Opnieuw brengt deze verzamelbundel opmerkelijke bijdragen op diverse gebieden van de Brusselse samenleving. Vooral de bijdragen van Van Alboom, Vanderlinden, Van Malderen en van Deprez en medewerkers lijken ons van grote betekenis te zijn: de eerste omdat zij een goed inzicht biedt in de oorzaken van de actuele Brusselse problematiek, althans in één van de mogelijke oorzaken, de andere drie bijdragen omdat zij stuk voor stuk een specifiek aspect van die problematiek nú onderzoeken, en zo de basis kunnen zijn van de ontwikkeling van een Vlaamse strategie aldaar. De overige bijdragen zijn van meer historische aard en dus van documentaire betekenis. Ook dát is een deel van de wetenschap die over de Brusselse problematiek beoefend moet worden! Waar we echter naar uitkijken, is de verdere uitwerking van een voorlopig syntheserapport van het Centrum; daarvan biedt dit deel al een voorsmaakje. Hopelijk zal het over de diverse facetten van de Brusselse rotte appel geactualiseerde onderzoeksresultaten bevatten. Daar hebben onze Belgische, Vlaamse en Brusselse beleidsmensen, en dus niet alleen politici!, een grote behoefte aan!

Dr. Alex Vanneste

Taal en Sociale Integratie 6, Centrum voor Interdisciplinair Onderzoek naar de Brusselse Taaltoestanden, V.U. Brussel, Brussel, 1982, 379 p.