Ons Erfdeel. Jaargang 26

De Opera voor Vlaanderen op weg naar kwaliteit.

De Opera voor Vlaanderen heeft er zijn tweede seizoen op zitten; eigenlijk het eerste dat volledig op rekening van de nieuwe directie mag worden geschreven en waarop het verjongd beleid zijn eigen stempel mocht drukken. Men kan moeilijk beweren dat de kwaliteit van het operaleven in Vlaanderen nu plots de hoogte is ingeschoten en dat elke produktie uit het seizoen 1982-1983 de operaliefhebbers met verbazing en bewondering heeft geslagen. In het voorbije festijn zaten wel enkele hoogtepunten.

Het seizoen werd veelbelovend ingezet met een opmerkelijke voorstelling van Lulu van Alban

[p. 607]

Berg. Het was de eerste maal dat deze opera in de voltooide versie van Friedrich Cerha in Vlaanderen op de planken kwam; meteen een schot in de roos. Het hoofdpersonage had van de Joegoslavische regisseuse Mira Trailovic een originele gestalte gekregen: niet de traditionele high-society-hoer, maar een haast ongenaakbare vrouw, die alles domineert, ogenschijnlijk onschuldig overal kwaad sticht en uiteindelijk aan de gezaaide draketanden ten onder gaat. Die conceptie werd schitterend gediend door het decor van Wolfgang Mai. De witglanzende badkamerwanden met plastic gordijnen enz. suggereerden heel duidelijk de kille sfeer van het twintigste-eeuwse bourgeoiswereldje, waarin de individuen zonder de minste gevoelswarmte naast elkaar leven. Alle acteurs en zangsolisten hebben aan dit sterk dramatisch gebeuren een echt fascinerende uitbeelding gegeven. Ook het orkest o.l.v. Frits Celis verklankte deze moeilijke partituur, met haar contrasterende inhoud van verpletterende obsessie en ontroerende lyriek, op een schitterende manier. Met deze produktie heeft de O.V.V. geen gemakkelijke troefkaart getrokken, maar hij heeft wel een groot succes behaald.

Hoewel aan Der Freischätz van Carl Maria von Weber minder zorg was besteed dan aan de Lulu-produktie, haalde het geheel nog een behoorlijk niveau. In het decor van Rudi Corens was voldoende sfeer, al ontsierde het middenpodium het geheel, en de Wolfsschluchtscène kreeg de gepaste demonische betovering. O.l.v. Silveer van den Broeck speelde het orkest, op enkele schoonheidsvlekjes na, dynamisch en rijk geschakeerd. De meeste solisten zongen en acteerden voortreffelijk.

Met Turandot van Giacomo Puccini ging de kwaliteitscurve flink de hoogte in. De kostuums kwamen uit de Weense Staatsopera,

Lulu in de Opera voor Vlaanderen.

het decor was afkomstig van de Opéra de Wallonie, de regie was in handen van An Roos en het geheel werd geleid door Luigi Martelli. Een bont allegaartje, zou je zeggen; toch had men dit alles handig tot een mooi en homogeen geheel gecombineerd. Naast de voortreffelijke Marion Sylvestre als Liu leverden ook verscheidene andere solisten kwaliteitswerk. De liefhebbers van het belcanto kregen meer dan hun gading en het talrijk opgekomen publiek werd herhaaldelijk geboeid door indrukwekkende ensembletaferelen en aangrijpende dramatiek.

Een ander hoogtepunt uit het voorbije seizoen was de voorstelling van The Rake's Progress van Igor Strawinsky. Daarin kregen enkele jonge talenten uit Vlaanderen, zoals Lieve Jansen (Anne Trulove), Guy de Mey (Tome Rakewell), Dirk van Croonenborch (Nick Shadow), de kans van hun leven. Zij hebben het er niet kwaad van afgebracht. Soms zongen ze nog te veel in een mooi uitgebalanceerde oratoriumstijl en miste hun voordracht het krachtige en dramatische opera-mordant. Voor een werk als deze Rake's Progress is dat niet zo hinderlijk. Strawinsky heeft zich immers in deze neoclassicistische partituur duidelijk geïnspireerd op de achttiende-eeuwse conceptie en stijl en een gedepouilleerde muziek geschreven, die volkomen zuiver en origineel is, volkomen gederomantiseerd en eigentijds. De tegenstelling rococo en moderne tijd werd ook opgeroepen in de decors van Andrei Ivaneanu. De grauwe twintigste-eeuwse betonstructuur werd even, maar tegelijk erg effectief, onderbroken door een achttiende-eeuws gevelornament; als de vonk van een straaltje geluk te midden van een sombere gekkenwereld. Vanaf het begin hing het fatum over het gebeuren en stroomde de toenemende krankzinnigheid door het bloed van het hoofdpersonage. Ronny Lauwers had die gestadige, maar onafwendbare gang naar het gekkenhuis in zijn regie duidelijk geaccentueerd o.a. door voortdurend een stel krankzinnigen als in een Sade-Marat-film over het toneel te laten evolueren of in onvergetelijke tableaux vivants tegenover het gebeuren te plaatsen. Zowel door het koor (Jaak Gregoor) als door het beperkt orkest (Frits Celis) werd gaaf en knap werk geleverd. Een produktie die een herhaling waard is.

De twee volgende realisaties waren geen hoogvliegers. Voor Der Rosenkavalier van Richard Strauss had de O.V.V. wel enkele behoorlijke vocalisten geënga-

[p. 608]

geerd (Mechtild Gessendorf, Eric Garrett, Hilda de Grootte), maar het hele gezelschap leek niet opgewassen tegen de zware eisen van de partituren. De kleinere rolletjes waren mager of verkeerd bezet, Peter Massmann voerde een zwakke, ondermaatse regie en in de orkestrale begeleiding (Silveer van den Broeck) viel weinig te merken van de Weense charme, noch minder van de zwoele en sensuele Strausssfeer. Al even zwak was de regie van Stephan Volkmann in Rigoletto van Giuseppe Verdi, die niet veel meer bereikte dan een keurige reeks belcanto-taferelen. Onder de solisten stak Laureen Livingstone als Gilda, zowel technisch als interpretatief, met kop en schouders boven haar collega's uit. Aan het geheel zal nog flink geschaafd moeten worden, wil het bij een nieuwe opvoering tijdens het seizoen 1983-1984 het gewenste peil bereiken.

De O.V.V. heeft er goed aan gedaan Les Contes d'Hoffmann eindelijk weer eens op de affiches te plaatsen. Het is een sprankelende partituur en zoals ze o.l.v. Nicholas Cleobury werd geïnterpreteerd, ontdek je heel goed welke rijke muzikale inhoud erin verborgen ligt. In alle opzichten was de fameuze aria van de pop het onvergetelijk hoogtepunt uit deze opvoering: een acrobatisch stukje muziek, dat virtuoos gezongen en attractief gespeeld werd door Sandra Dugdale. Daarnaast zat de regie van Pierre Fléta nog vol andere vondsten, had Marie-Claire van Vuchelen een origineel en functioneel decor ontworpen, en stond de hele muzikale interpretatie op een hoog niveau.

Met Prinses Zonneschijn van Paul Gilson heeft de O.V.V. de bal lelijk misgeslagen (zie ook commentaar van Hendrik Willaert in het vorige nummer op p. 446). Voor die ene keer dat men dan toch een Vlaamse opera op het programma plaatst, had men alles op alles moeten zetten om het beste resultaat te bereiken. Met een prutserig decor (Fernand Boudens) en een versleten, fantasieloze regie (Eddy Verbruggen) boor je zulk werk regelrecht de grond in, zeker wanneer het koor en de meeste solisten, met uitzondering van Zeger Vandersteene, niet van het hoogste niveau zijn. De Vlaamse muziek verdient veel beter!

Mathis der Maler van Paul Hindemith is geen opera waarmee het grote publiek naar de opera wordt gelokt. Toch moet een opera-instelling die zichzelf respecteert en een internationaal allure beoogt, nu en dan iets buiten het ijzeren repertoire durven kiezen. Mathis der Maler is een eigenaardige en boeiende partituur. Eigenaardig maar typisch Hindemith, omdat zang en orkest vaak een eigen leven leiden, schijnbaar onafhankelijk van elkaar; boeiend door de soliede symfonische behandeling, de psychologische tekening en de onverwachte lyrische fragmenten. Op muzikaal gebied werd het werk voortreffelijk verdedigd, zowel door enkele voorbeeldige en imponerende solisten-acteurs als door het orkest, dat o.l.v. Frits Celis aan die moeilijke materie een plastische en stevige verklanking gaf. Regie (Jo Dua) en enscenering (Philippe Duchenne) daarentegen vielen bedroevend mager uit. De regisseur was er niet in geslaagd een meeslepend theatergebeuren op het toneel te brengen. Het geheel bleef veel te statisch en het visioen miste elke hallucinante betovering. Het decor was meestal rommelig en onesthetisch, en bezat weinig of geen sfeer. Jammer dat een dergelijke muzikale uitvoering in zo'n onooglijk en armtierig decor werd gepresenteerd. Zo zal men het al te traditionele publiek niet winnen voor de moderne opera!

Een van de zwakste voorstellingen uit het voorbije seizoen was Tanhäuser van Richard Wagner. Buiten een schitterende Siegfried Vogel (Landgraaf), een briljante Zeger Vandersteene (Walther von der Vogelweide), een keurige Frans van Eetvelt (Wolfram von Eschenbach) en een vakkundige orkestdirectie, maar meer ook niet, van Georg Kardos, viel er in deze nieuwe produktie niet veel positiefs te beleven. Jean Cox mag vroeger een prima Tannhäusser geweest zijn, nu is hij uitgezongen. Het pelgrimskoor zong vermoeid. De regie van Walter Eichner was volkomen uit de tijd; decor en kostumering van Rob van der Vorst en Alain de Coster getuigden van weinig inspiratie, toneelmatige visie en Wagnerkennis.

Daarna begon de kwaliteit opnieuw te stijgen. In Cosi fan tutte ontbraken nog wel de echte Mozartspirit en -finesse, maar het geheel stond op een behoorlijk niveau. Jo Dua had een verzorgde regie uitgewerkt met enkele fijne vondsten in een charmant en warmgetint decor van Philippe Duchenne. Dirigent Gerhard Fackler van zijn kant slaagde erin orkest en solisten netjes door deze delicate partituur te loodsen.

Aan het einde van het seizoen stonden nog twee Puccini's op het programma. In Manon Lescaut, dat we niet tot de beste opera's van de Italiaanse componist durven te rekenen, schitterde de Bulgaarse sopraan Valeri Popova in de titelrol; zij gaf het geheel een behoorlijke allure. La Bohème oogstte terecht meer succes, niet dat de tjokvolle zaal die avond iets unieks beleefde. Het was eenvoudig zoals het voor zo'n werk hoorde: verzorgd theaterspel, mooie stemmen die het belcanto zonder valse schreeuwerigheid verkopen en een orkest dat o.l.v. Luigi Martelli bezield en gedetailleerd musiceert.

De Opera voor Vlaanderen is moeilijk uit zijn startblokken geschoten. In haar wedloop naar kwaliteit heeft de jonge instelling enkele horden gemist en ligt ze nog enkele lengtes achter bij de Muntschouwburg, die nagenoeg

[p. 609]

gelijktijdig met een nieuwe directie van start is gegaan. Toch heeft ze daarnaast enkele malen bewezen dat ze zelfs de moeilijkste hindernissen veilig kan nemen. Die successen rechtvaardigen de hoop op de toekomst, waarin, aldus directeur A. van Impe, nog een en ander verwezenlijkt dient te worden, zoals ‘de oplossing van de vele organisatorische, structurele en infrastructurele problemen, gladstrijken van het restant aan psychologische tegenstellingen, geleidelijke verbetering van het artistiek niveau’. Tijdens het afgelopen seizoen is de aandacht hoofdzakelijk uitgegaan naar het zuiver muzikale aspect. Af en toe was het resultaat duidelijk te horen. In een tweede fase zal de O.V.V. nu ook de scènische vormgeving beter verzorgen. Dat is inderdaad hoogst nodig!

Hugo Heughebaert