Hij leerde zijn volk lezen...
Op 10 september 1983 is het honderd jaar geleden dat Hendrik Conscience te Elsene overleed. Een goede reden dus om deze belangrijke Vlaamse schrijver in herinnering te brengen. Om deze herdenking luister bij te zetten werd reeds in 1981 de Stichting Hendrik Conscience vzw opgericht. De herinnering aan het werk van Conscience levendig houden is haar voornaamste doel. En wat kan men dan beter doen dan een boek over de gevierde uit te geven? Dat is wat de Stichting heeft gedaan.
Men heeft zich duidelijk ingespannen om er een verzorgde uitgave van te maken en daar is men zonder meer in geslaagd. Het boek is afgewerkt met een gekartonneerde band met stofwikkel en de tekst is verlucht met meer dan 100 zwart-wit illustraties. De auteur, Dr. Emiel Willekens, is ere-directeur van de Antwerpse stadsbibliotheek en ere-conservator van het Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven. Deze laatste instelling groeide trouwens zo'n vijftig jaar geleden uit een grote Consciencetentoonstelling. De meeste illustraties zijn dan ook uit het A.M.V.C. afkomstig.
A. Kinsbergen, gouverneur van de provincie Antwerpen, schreef een kort ‘woord vooraf’, terwijl Conscience-kenner Prof. dr. A. Keersmaeker zich ‘bezint’ over deze ‘noodzakelijke herdenking’. Dit is een vlot geschreven tekst, die echter weinig bezinning biedt. Er staan nogal wat zaken in die we later ook in de tekst van Willekens terugvinden. Had men er niet beter aan gedaan in deze inleiding een ernstige verantwoording mee te geven van dit gedenkboek? We vinden ze beslist niet in de bijdrage van Keersmaeker.
De hoofdbrok is uiteraard de tekst van Willekens, die uit acht hoofdstukken bestaat. De eerste zeven daarvan behandelen de grote perioden in het leven van Conscience. Het laatste hoofdstuk is een soort algemeen besluit. De levensbeschrijving gebeurt met veel aandacht voor het detail. De hele tekst is met liefde voor het onderwerp geschreven. Veel kritische bedenkingen moet men er helaas niet in zoeken. Misschien hoeft dat niet in een gedenkboek. Maar mag de lezer langzamerhand niet iets nieuws verwachten? Dit boek voegt niets toe aan het vertrouwde verhaal over Conscience. Maar misschien is dit oordeel nu toch te streng. Een gedenkboek heeft tot doel iets of iemand in herdenking te brengen en dat doet dit boek zeker.
Dirk van Assche
Dr. Emiel Willekens, Hij leerde zijn volk lezen. Profiel van Hendrik Conscience, 1812-1883, Stichting Hendrik Conscience, Antwerpen, 1982.
Auteursrechtelijk beschermd