Ons Erfdeel. Jaargang 26

[p. 277]

Beeldende kunst

Emiel Hoorne.

Al op zeer jeugdige leeftijd gaf Emiel Hoorne (Roeselare, 1951) blijk van een ongewoon tekentalent. Voor de tienjarige jongen stond het dan ook vast dat hij kunstenaar zou worden. De in aanleg aanwezige gave werd via een degelijke vorming ontwikkeld: achtereenvolgens volgde hij les aan de Stedelijke Academie te Izegem (1964-65), het Hoger Instituut voor Plastische Kunsten te Brugge (1965-67), de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Gent (1967-71). In het Gentse instituut bestudeerde hij de vele mogelijkheden en technieken van de grafische kunsten bij Pierre Vlerick (graveerkunst), Gerard Gaudaen (xylografie), Willy van Driel (steendruk), Hilaire Roels (zeefdruk).

Toen Emiel Hoorne zijn veelzijdige opleiding te Gent voltooide, was hij twintig jaar. Al snel ontwikkelde hij zich tot een ongewoon begaafd en oorspronkelijk graficus, zodat het kunstinstituut, dat hij kort tevoren had verlaten, hem een leraarsopdracht gaf. Eerst kreeg hij de taak toegewezen het zeefdrukatelier van het Hoger Secundair Kunstinstituut tot een volwaardige artistieke klas uit te bouwen, daarna werd hij voor dezelfde discipline verbonden aan de Gentse Academie.

Tijdens de jaren zeventig ontwikkelde Emiel Hoorne zich tot één van de belangrijkste grafici in ons land. Hij werd talrijke malen bekroond, o.m. met de ‘Nationale prijs forum van de grafiek’ (1973), en vertegenwoordigde België op de ‘IVde Biënnale voor grafische kunst te Firenze’ (1974). In 1979 kreeg hij een bijzondere vermelding in ‘Belgica 150’ voor grafische kunst. Zijn tentoonstelling in het Museum van Hedendaagse Kunst te Utrecht (sept-okt. '80) oogstte bijval bij het Noordnederlandse publiek.

Reeds in het begin van de jaren

Emiel Hoorne,
‘U.F.O. 2’, zeefdruk, 1980 (Foto Barbe).

zeventig vertoonde Hoornes werk de karakteristieken die het tot heden kenmerken, zij het dat hij, vanzelfsprekend, zijn inzichten sedertdien heeft verdiept en zijn technische vaardigheid verruimd en verfijnd. Zoals vele van zijn tijdgenoten vond hij voor zijn debuut een aanknopingspunt in de nieuwe figuratie die in de loop van de jaren zestig vorm had gekregen. Vooral het vormenarsenaal van de pop-art boeide de jonge kunstenaar. Hij zag daarin de mogelijkheid om een persoonlijke thematiek met een sterk eigentijds karakter uit te werken.

De produkten die bestemd zijn voor massaconsumptie, de elektrische apparaten en hun onderdelen, de banale gebruiksvoorwerpen uit onze omgeving, zijn de hoofdelementen van de beelding. Ze ondergaan evenwel een grondige gedaantewisseling door de specifieke visie en stijl waarmee de kunstenaar dit commentaar op onze technologische wereld op het blad brengt.

Door de techniek van de close-up krijgt een voorwerp of een

[p. 278]

fragment ervan een dwingende kracht, een obsederende intensiteit, een vervaarlijk uitzicht. Vaak herkent de kijker pas na enige inspanning het voorgestelde ding, want het werd door de macroweergave vervreemd en opgenomen in een rijke, zelfs barokke, zeer bewogen beeld- en tekentaal. De agressiviteit van onze wereld, de gevaren van de uit de hand lopende technologie, de opdringerigheid van publiciteit en verkooptechniek reflecteren zich in een krachtige expressieve, temperamentvolle en op haar beurt ook soms agressieve uitwerking van het thema. Draai- en wentelbewegingen, explosies, vernietigend maar ook zichzelf vernielend geweld behoren tot het wezen van deze uitgebeelde objecten.

De heftige bewerking van het blad verbindt zich evenwel dikwijls met een relativerend afstandnemen dat zich concretiseert in spot of humor, ironie of schalksheid. Scherp kritisch of hekelend, strijdlustig of ironiserend, altijd getuigen de bladen van de kwaliteiten van zuivere teken- en graveerkunst. Rond de centraal geplaatste, in macroopname geprojecteerde hoofdelementen wervelen in roekeloze vlucht spiraal-, draai- of cirkelbewegingen, stippelen velden van punten of dotjes, groeperen zich arceringen of rasterstructuren.

Hoewel hij in zijn zeefdrukken op fraaie wijze kleuren heeft aangewend, gaat de voorkeur van Emiel Hoorne uit naar de zwart-witte procédés. Hij zet felle contrasten van het wit in het zwart of omgekeerd, maar werkt tevens met de vele schakeringen van de tussentonen, met de grotere helderheid of dofheid die aan het lichte of donkere gegeven kan worden.

De afbeeldingen laten zien hoe fraai hij de wit- en zwart-waarden verdeelt, tegenover elkaar stelt of door tussentonen en stippelvelden de contrasten verzacht.

Dat het werk van Emiel Hoorne

Emiel Hoorne, ‘Spaandergans’, zeefdruk, 1980 (Foto Barbe).

een gelukkige synthese is van thematische gebondenheid en hoogstaande esthetische kwaliteiten, blijkt erg duidelijk uit zijn mappen Expansie vervuiling (vijf zeefdrukken, 1973), Wereldproblematiek (vijf steendrukken, 1975), Tour de France - de Klimmer (boek, 1974). Problemen en kritiek in verband met natuurbehoud, leefmilieu, militarisme, bewapening en competitiesport worden in de dadelijk te herkennen, persoonlijke vormentaal uitgewerkt. In de 2 × 1 meter grote zeefdruk Régie de la coloration - Paris (1975) zien we de kathedraal Notre Dame in confrontatie met een toestel dat kleurpotloden afvuurt. Het is Hoornes humoristische manier om de vraag te stellen, hoe het behoud van waardevolle monumenten en de vernieuwing van de stadskern samen kunnen gaan.

Emiel Hoorne heeft zijn rijk talent ontplooid in de brede waaier van de grafische technieken: linosnede, houtsnede, burijngravure, droge-naald-ets, steendruk, serigrafie. Velen de-

[p. 279]

den op hem ook een beroep voor het ontwerpen van een exlibris.

Op zijn map, bestaande uit zeven houtsneden, gaan we dieper in. Ze draagt de titel Well-known and unknown flying objects en is een publikatie van Xylon, een tijdschrift, dat uitgegeven wordt door de Zwitserse afdeling van de internationale vereniging van houtsnijders ‘Xylon’. Het Ufo-thema is voor een fantasierijk graficus als Emiel Hoorne een uiterst dankbaar gegeven. Het laat hem toe de meest vreemdsoortige tuigen te creëren, de naïeve goedgelovigheid te ironiseren, een bizarre of hallucinante sfeer op te roepen.

De monumentale 1 × 1 meter metende zeefdruk Ufo (1979) roept de vraag op naar het al dan niet bestaan van buitenaards leven; de reeks Bekende en onbekende vliegende voorwerpen werkt het thema veelzijdig uit in de zo eigen Hoorniaanse stijl. In de nu eens onheilspellende, dan weer komische tuigen herkennen we koffiemolens, elektriciteitsstekkers, pick-upkoppen, cameralenzen, soepmixers... In deze reeks slaagde Hoorne erin zijn typische stijl met puntrasters, vlekken, draaibewegingen en wervelingen in het xylografische medium te vertolken, een uit het zuiver technische standpunt beschouwd beslist opmerkelijk, om niet te zeggen meesterlijk, resultaat.

De hoogstaande Vlaamse traditie van houtsnijkunst, in het begin van de eeuw ingezet door ‘De vijf’: Frans Masereel, Jan-Frans Cantré, Jozef Cantré, Joris Minne en Henri van Straeten, heeft in de nog jeugdige Emiel Hoore én een waardige voortzetter én een belangrijke vernieuwer gevonden.

Jaak Fontier.