Ons Erfdeel. Jaargang 26

Eufoda presenteert muziek van eigen bodem.

Eufoda is de naam van het platenmerk waarmee het Davidsfonds ongeveer twintig jaar geleden op de markt kwam. In 1960 nam deze uitgeverij en cultuurvereniging de inhoud van de toenmalige Europese Fonoclub over en bouwde daarmee haar sociaal-cultureel vormingswerk op een ruimere basis uit. Het duurde wel een tijdje eer ze met haar plaatuitgaven van klassieke muziek de kinderschoenen ontgroeid was en de juiste draai gevonden had. De laatste jaren echter heeft ze haar catalogus met verscheidene kwaliteitsrealisaties aanzienlijk aangevuld en heeft ze tal van merkwaardige opnamen uitgegeven. Het doel dat ze zich daarbij stelt is tweevoudig. Ze wil op de allereerste plaats het werk van Vlaamse componisten voorstellen, vooral dan die bladzijden welke in een ruimere kring bekendheid verdienen en door een breed publiek van echte muziekliefhebbers en fijnproevers naar hun zuivere waarde kunnen worden geschat. Daarnaast zet ze zich ook in voor de presentatie van buitenlands werk, maar dan in eersterangsuitvoeringen door Vlaamse musici en ensembles.

De Eufodacatalogus bevat thans een zestigtal nummers. Alle genres zijn erin vertegenwoordigd. We doen een greep: Vlaamse strijdliederen, beiaardklanken, volksliederen uit alle landen, dansmuziek, flitsen uit het ANZ-Zangfeest, marsmuziek en een hele reeks platen met kwalitatieve klassieke muziek uit heden en verleden. De overgrote meerderheid kan de vergelijking doorstaan met opnamen uit bekende internationale platenlabels. Ook Eufoda stelt immers de hoogste eisen, zowel aan uitvoering en opname als aan persing en presentatie. Wie het opgenomen repertoire van klassieke muziek doorloopt zal vlug constateren dat zowat alle stijlperiodes erin aan bod komen, van het gregoriaans en het oude volkslied tot de twintigste-eeuwse muziek, van Pergolesi, Bononcini, Händel en Bach over Benoit, Tinel, De Vocht en Brahms tot Orff en Rosseau. Opmerkelijk is verder dat verschillende partituren hier voor het eerst op de grammofoonplaat werden vastgelegd en zo eindelijk de kans krijgen in een ruimere kring bekend te worden.

Een drietal platen (1002, 1009, 1014) zijn gewijd aan het gregoriaans. Die gezangen worden verklankt door het koor van het Lemmensinstituut te Leuven. Had men daarvoor een betere keuze kunnen doen? Het is een van de weinige centra in ons land waar de schoonheid van het oudchristelijk gezang nog met zorg, eerbied en kennis van zaken wordt gekoesterd en van generatie op generatie onverminkt wordt doorgegeven.

‘De blauwe steen’ (1049) bevat een verzameling oudnederlandse volksliederen; voor het grootste deel liederen die nog niet, we zouden beter zeggen niet meer ingeburgerd zijn bij de grote massa, maar pareltjes van melodische eenvoud en spontaneïteit, verhalende stijl en bescheiden gevoelsexpressie zijn. Ze zijn zo gekozen dat zowat alle soorten en kwaliteiten van ons volkslied duidelijk aan bod komen: oude en jongere gezangen, minnelie-

[p. 128]

deren en religieuze liederen, sociaalgerichte en humoristische. Voor de uitvoering maakte men geen gebruik van volksinstrumenten of pseudo-volkse speelmethoden. De liedjes werden in hun originele gedaante bewaard, en in een uiterst verzorgde interpretatie voorgesteld door Guy de Mey (tenor, af en toe begeleid door Raphaëlla Smits (gitaar) of Walter Heynen (dwarsfluit).

Voor een klankbeeld uit de zestiende eeuw deed Eufoda een beroep op Pandora (1070), een jong Vlaams ensemble dat bestaat uit vijf instrumentalisten en een zanger. In 1976 en 1979 behaalde het een eerste prijs op het Internationaal Concours voor oude muziek te St.-Hubert en in 1981 werd het laureaat op de internationale Wedstrijd voor ensembles in het kader van de Musica-Antiqua-Week van het Festival van Vlaanderen. Het heeft zich gespecialiseerd in de vertolking van muziek uit middeleeuwen en renaissance en presenteert dat repertoire op een levendige en gevarieerde wijze. Voor zijn interpretatie steunt het op een diepgaand historisch opzoekingswerk en verantwoorde uitvoeringspraktijken, maar zorgt er wel voor dat de oude muziek fris, spontaan en afwisselend overkomt. Daarvoor beschikt het over een uitgebreid instrumentarium, dat hoofdzakelijk bestaat uit kopijen van oude instrumenten. Op de nieuwe plaat vertolkt het ensemble o.a. Vlaamse liederen en dansen uit de zestiende eeuw, Engelse muziek aan het hof van Elizabeth I, Spaanse kerstliederen en Italiaanse dansen.

Een plaat die bij vele melomanen sterk in de smaak zal vallen, is ‘Ik ken een lied’ (1033), wellicht meer om haar documentaire en inhoudelijke waarde dan ter wille van de vertolking. De Vlaamse romantiek heeft veel meer schoonheid voortgebracht dan op dit ogenblik op onze concertprogramma's nog te horen is. Er is beslist één domein waar de Vlaamse componisten uit de vorige generaties onbetwiste meester waren, nl. dat van het lied. Evengoed als hun tijdgenoten uit Duitsland of Frankrijk waren zij in staat hun gemoed uit te zingen en een gedicht adequaat in muziek om te zetten. Velen onder hen beschikten over het talent om een sierlijk golvende of expressief geladen melodie uit te bouwen. Uit die rijke schat van kunstliederen werden er voor deze plaat enkele samengelezen. De keuze had wel iets selectiever kunnen gebeuren. Het overzicht loopt van Peter Benoit met Mijn Moederspraak en Willem de Mol met Ik ken een lied tot Renaat Veremans met Vlaanderen. Andere bekende liederen als Karekiet (J. Broeckx), Lapper Krispijn en Hemelhuis (E. Hullebroeck), Het kerkske van te Lande (A. de Boeck) en Het liedje van de smid (F. Andelhof) ontbreken niet in deze anthologie. Onbegrijpelijk is echter dat Lodewijk Mortelmans in de galerij ontbreekt. De solisten Maria Verhaert, Sylvain Deruwe en Herman Bekaert zingen vloeiend en ongekunsteld en waar nodig leggen ze in hun vertolking de juiste interpretatieve schildering.

In de keuze van haar uitvoerders mikt Eufoda overigens zo hoog mogelijk. Dat blijkt uit de voorkeur voor de twee ensembles die meer dan één plaat voor dit merk hebben vol gezongen of gespeeld: het koor Concinite en het koperensemble Theo Mertens, die allebei met een koffertje van vijf langspeelplaten in de reeks vertegenwoordigd zijn.

Oorspronkelijk was Concinite het kinderkoor van de Sint-Kwintenskerk te Leuven, dat in 1965 door Karel Aerts, die er nog steeds de leiding van heeft, werd samengesteld. Intussen is het uitgegroeid tot een vrouwenkoor, dat over een indrukwekkend repertoire van meer dan driehonderd werken beschikt. Het was verscheidene malen laureaat in de geduchte Wimpelreeks van het Europees Muziekfestival van de Jeugd te Neerpelt en maakte enkele concertreizen in het buitenland. De Cappella Concinite bezit zoveel kwaliteiten, zowel op zuiver koortechnisch als op interpretatief gebied, dat je ze zonder gevaar van overdrijving tot de topklasse kan rekenen, waarin slechts enkele koren in Vlaanderen thuishoren. In het buitenland was een ensemble met die allures al lang door de grote platenfirma's opgeslorpt en had zo de gelegenheid gekregen om een internationale reputatie uit te stralen. Welk genre dit koor ook aansnijdt, welke stijlperiode het aanboort, het komt steeds met een produkt voor de dag dat tot in de kleinste details geslepen en afgewerkt is. Het zingt met een homogeniteit alsof elke partij uit één volronde stem bestaat. Van de eerste tot de laatste noot én in alle registers blijft de koorklank doorzichtig, levendig en sonoor. Het interpreteert met de juiste frazering en innerlijke bezieling en vertolkt elke bladzijde in een verantwoorde en aangepaste stijl, niet volgens strikt puristische normen maar volgens algemeen geldende esthetische opvattingen. Rustig en gematigd expressief vloeit het koraal Veni, Emmanuel op een oude Franse melodie. Het Regina coeli van G. Aichinger klinkt fris en levendig, het Alta Trinita breed en wijdingsvol. Tota pulchra es van V. Nees wordt in een broze sfeer voorgesteld en O salutaris hostia van A. Caplet als in een etherische droom. De plaat Gewijde muziek voor alle tijden (1056) bevat nog andere motetten en hymnen voor de diverse feesten uit het kerkelijk jaar. Met evenveel zin voor detaillering en afwerking zingt het koor op de plaat Praise for the singing (1077) bewerkingen van liederen van Paul Simon, de Beatles, Cat Stevens, Harvey Schmidt e.a. Zowel voor de liefhebbers van die songs als voor echte koor-

[p. 129]

fanaten is dat een buitenbeentje. De meeste van die onvergetelijke en populaire ‘meezingers’ werden in een licht romantisch kleedje gestoken, met enkele eigentijdse versieringen in de geest van het originele werk opgesmukt, echter zonder gezochte effecten of goedkope vulling.

Een andere verdienste van Eufoda is dat het verguisde maar waardevolle componisten in de kijker plaatst. Naar aanleiding van de twintigste verjaardag van het overlijden van Arthur Verhoeven verscheen een langspeelplaat met een bloemlezing uit diens oeuvre (1046).

De Antwerpse componist Arthur Verhoeven (1889-1958) behoort in de verste verte niet tot de baanbrekers uit de twintigste eeuw, zelfs niet tot the upper ten. Maar onder de dii minores verdient hij veel meer dan ergens een eervolle vermelding. Hij was een ongemeen vruchtbaar componist, die de schokkende vernieuwingen van zijn tijd over zich heen liet razen en zich ongestoord bleef uitzingen in een romantische taal, lichtjes aangepast aan modernere wendingen. De romantiek lag hem het best en wie kan hem dat kwalijk nemen? Hij drukte zijn gevoelens oprecht uit, spontaan en zo vakkundig dat vele van zijn werken de onbevooroordeelde luisteraar intens kunnen boeien, zowel om hun muzikale als om hun expressieve inhoud.

Vijfenveertig jaar lang was Arthur Verhoeven, die een grondige muzikale opleiding had gekregen aan het Kon. Vlaams Muziekconservatorium te Antwerpen, organist geweest aan de St.-Cordulakerk te Schoten. Hij stond tot ver buiten de grenzen van zijn gemeente bekend om zijn improvisatietalent. Het is niet verwonderlijk dat hij voor zijn lievelingsinstrument enkele werken heeft geschreven zoals Preludium en fuga in Es, een partituur waarin hij zijn soliede kennis op het gebied van contrapunt en fuga op een overtuigende wijze illustreert. Maar A. Verhoeven was voor alles een componist van vocale bladzijden. Hij schreef tientallen liederen op teksten van de Kempense dichter Jozef Simons. Daarin viert zijn poëtische natuur hoogtij en komt zijn voorliefde voor een cantabele lyriek het best tot uiting. Sommige liederen als De vlokkige sneeuw bezitten de eenvoud van een volkslied; de meeste echter zijn innige stemmingsliederen, waarbij de zangstem fijnzinnig omspeeld of delicaat begeleid wordt door een fijne klavierpartij. Ook in de twee motetten O salutaris en O quam suavis est geeft de componist een sobere maar serene verklanking aan de tekst. Overwegend in harmonische stijl uitgeschreven, vertonen ze hier en daar toch een bescheiden polyfoon reliëf. Zijn Vioolsonate klinkt af en toe wat vooruitstrevender, doch ook hier overheerst, zeker in het lyrische middeldeel, de poëtische sfeerschepping. Al die bladzijden worden voorbeeldig uitgevoerd door solisten als Ria Bollen (alt), Jozef de Beenhouwer (piano), Dirk Vermeulen (viool), Herman Verschraegen (orgel) en door het Westvlaams Vocaal Ensemble o.l.v. Patrick Peire.

Nog een merkwaardige verwezenlijking is de reeks ‘Vlaamse Orgelpracht’. Daarin worden belangrijke instrumenten uit het Vlaamse orgelpatrimonium voorgesteld. Met de eerste drie uitgaven (1050, 1062, 1065) heeft Eufoda duidelijk gesteld dat het de bedoeling is zowel historische monumenten uit het verleden als degelijke moderne instrumenten op te nemen. De eerste realisatie is gewijd aan het prachtige achttiende-eeuwse orgel uit Beauvoorde. De tweede plaat belicht een totaal ander aspect van de Vlaamse orgelbouw: Anneessensorgel uit Izegem, en de derde aan het Van Peteghemorgel te Ichtegem.

De familie Anneessens heeft gedurende ruim een eeuw een vooraanstaande plaats ingenomen in de orgelbouwkunde in Vlaanderen en wist tot over de grenzen haar faam uit te dragen. De laatste vertegenwoordiger ervan was Paul Anneessens, die in 1976 overleed. Hij bouwde in 1969-1970 het voorgestelde instrument, dat wellicht het mooiste is uit een hele reeks en het best beantwoordt aan zijn bedoelingen, nl. de rijke traditie van de zeventiende- en achttiende-eeuwse Vlaamse orgelpracht nieuw leven in blazen. Kenners getuigen dat dit instrument, in privé-bezit van Robert Lambert, het beste is van die aard en derhalve ook een belangrijke documentaire waarde heeft.

Johan Huys is erin geslaagd dit tweemanualig instrument met zijn achttien registers in al zijn mogelijkheden, klankkleurkwaliteiten en schoonheid voor te stellen. Hij heeft daarvoor een uitstekend en origineel programma samengesteld. Op de eerste plaatzijde interpreteert hij een aantal werken van zestiende- en zeventiende-eeuwse componisten die voor korte of lange tijd in Vlaanderen werkzaam zijn geweest: G. de Macque, J. Bull, A. van den Kerckhoven en P. Cornet. De tweede kant is geheel gewijd aan Duitse orgelmuziek uit de zeventiende en achttiende eeuw, o.m. van H. Scheidemann, G. Böhm, D. Buxtehude en J.G. Walther.

Er komen in Vlaanderen steeds meer platenmerken op de markt die door het ongewone repertoire dat ze voorstellen een aanzienlijke leemte vullen én door de kwaliteit van de uitvoerders en de technische verzorging niet in de schaduw van de buitenlandse labels hoeven te staan. Eufoda verdient naast Accent, Alpha, Pavane e.a. een vooraanstaande plaats in de rij.

Hugo Heughebaert.