Ons Erfdeel. Jaargang 26

[p. 124]

Muziek

Festival in Kortrijk en Brugge.

De Westvlaamse takken van het Festival van Vlaanderen zijn achter de rug. Voor Kortrijk waren dan elf concerten verspreid over de periode van 22 april tot 11 juni. Voor Brugge omvatten de ‘19de Internationale Muziekdagen’ zoals gebruikelijk een zwaar gevulde veertiendaagse (31 juli - 14 augustus): eerst de orgelweek met concours, cursussen, referaten, tentoonstelling en orgelconcerten en tijdens dezelfde periode de concertveertiendaagse met als thema's het uitgebreide inspelen op het Maria van Bourgondiëjaar en de herdenkingen van Alessandro Stradella (†1682) en Joseph Haydn (^o1732).

Kortrijk was aan zijn twintigste Festivaldeelname toe en bewees opnieuw in het totaal van het Festival van Vlaanderen het meest traditiegebonden broertje te zijn: de programmatie verlaat zelden de veilige, maar platgetreden paden van Bach, Vivaldi, Mozart, Haydn, Beethoven, Schubert, Tsjaikovski. Sinds enkele jaren wordt de modetrend gevolgd en zijn Bruckner en Mahler erbij gekomen. Voor wie toch ook wat anders wil, is er ieder jaar een concert ‘oude’ muziek (dit jaar Pro Cantione Antiqua in een Lassusprogramma) en zijn verspreid over de concertenreeks enkele buitenbeentjes te vinden (dit jaar Elgar, Gorechi, Decadt en Mayuzumi). Op gevaar af van discriminatie te worden verdacht, moet ik toegeven dat het vooral uit nieuwsgierigheid was dat ik het Bachconcert uitkoos: een volledig Japanse bezetting bracht het Magnificat en de cantates Himmelkönig sei wilkommne en Christ lag im Totesbanden. Die Japanse bezetting, dat waren het Bach Collegium Tokio, het Japans Oratoriumgezelschap en vier solisten onder leiding van Noritu Hamada voor de tweede maal op tournee in Europa met een Bachprogramma. Stilistisch beluisterd viel deze ‘oosterse’ Bach best mee. Soms wel eens te veel volgens het boekje, iets té haastig, of té nadrukkelijk waardoor het levendige wat werd verdrongen. Overigens niets dan lof voor het orkest, met een extra pluim voor de blokfluitsolist en een negatief punt voor de (originele) hobo's die wat last hadden met de toonvorming. Het vocale aspect was minder geslaagd. De vier solisten, alle met Duitse of Oostenrijkse studeer- of werkachtergronden, leverden betrekkelijk keurig werk maar waren geen hoogvliegers. Idem voor het koor: zuiver maar geen diepgang. Overigens zeer licht van sonoriteit en met een heel ongewone verdeling: 5 bassen, 8 tenoren, 19 alten en 20 sopranen.

Opvallend in de Kortrijkse programmatie was dit jaar de grote aandacht voor de orkesten: English Chamber Orchestra, Pools Kamerorkest, Amsterdams Philharmonisch Orkest, Saarländisches Staatsorchester, Philharmonie van Antwerpen en met als blikvanger de Bamberger Symphoniker. Geleid door de 80-jarige Eugen Jochum vertolkten deze laatsten Bruckners achtste symphonie, bijgenaamd de Apocalyptische. Bruckner zelf noemde deze symfonie ‘ein Mysterium’. Voor beide termen kan in de partituur een verklaring worden gevonden. Ligt de nadruk op de grootse klankconstructies, op de dichtgevulde en felle orchestratie, dan kan van Apocalyptische visioenen worden gesproken. Heeft men meer oor voor de constante innerlijke spanningen of de bewogen lyriek dan past de term mysterie. Waar Wieners eerder de muzikaliteit van die tweede visie zoeken, gingen de Bambergers duidelijk meer de eerste richting uit. De zowat courante uitdrukking ‘Bruckners 8ste is hét monument van de symfonische literatuur’ werd stevig in de verf gezet. In deze pathetisch romantische visie was het een prachtige vertolking waarin de rijke sonoriteit van elke orkestgroep tenvolle werd beleefd, incluis de door Bruckner ruim bedachte koperblazers. Jochum, die het hele werk (zo'n 80 minuten) uit het hoofd en zonder pauze indringend had geleid, kreeg een staande ovatie. Een relatief meer intieme en ‘mysterievolle’ benadering van Bruckners klankenkathedraal zou toch in de kleine Kortrijkse schouwburg, waar de 90 musici op elkaar zaten gepakt, wellicht niet misstaan hebben.

Brugge had dit jaar een interessante programmatie, waarin o.a. het luik ‘muziek uit de tijd van Maria van Bourgondië’ dat de kans gaf de polyfonie van eind 15de eeuw uit de Nederlanden, Engeland en Duitsland onderling te vergelijken, of meer historisch gesitueerd, muziek aan het hof respectievelijk van Maria van Bourgondië, Margareta van York en Maximiliaan I. Voor eerstgenoemde koos het Huelgas-ensemble onder leiding van Paul van Nevel uit de liedboeken die werden gebruikt in de kringen rond Maria van Bourgondië en die vooral werken bevatten van de hofcomponisten en van de groten uit die tijd: Antoine Busnois, Heyne van Ghisegem, Joannes Ockeghem. Vaak waren dat hoofdzakelijk chansons waaruit bleek hoe bij die componisten uit de ‘Eerste Nederlandse School’ geleidelijk de vrijere renaissancevormen ontstaan en hoe de harmonische polyfonie groeit. Knap werk van het Huelgas-ensemble: men moet wel even wennen aan de schijnbaar ongepolijste zangstijl, maar die gaat uiteindelijk toch boeien in de nuancering. Ook de afwisselende, sobere instrumentatie verdient lof. De repertoirekeuze was wel iets te eenzijdig gericht op het treurige, weemoedige liefdeslied.

Voor een mooie avond zorgde het Hilliard Ensemble (contratenor, twee tenoren, bas) en The Lute Group (luitduo, gitaar), met

[p. 125]

werken van o.a. John Dunstable, Walter Frye en John Bedyngham en luitintermezzi, anoniem of van Francesco Spinacino, Francesco da Milano en Joan Dalza. Hierin zat wel een evenwichtige onderverdeling tussen religieuze klaagzangen en vrolijke chansons. De stijl van deze Engelse muziek, die enkele decennia ouder is dan die van de Nederlandse School, is toch wel lichter en meer doorzichtig van stemvoering. Het Hilliard Ensemble, waarvan de leden zowel solo (met luitbegeleiding) als in duo, trio of kwartet acteerden, zingt zeer homogeen. Speciale vocale kwaliteiten bij contratenor David James en de fenomenale basstem van Paul Hillier verdienen speciale vermelding, net als het virtuoze musiceren van de luitspelers Christopher Wilsen en Tom Finucane.

De Duitse renaissance was vertegenwoordigd in het concert door het Adrian Willaert Ensemble uit Freiburg dat werk bracht van de hofcomponisten van Maximiliaan I: Heinrich Isaac, Paul Hofmayer en Ludwig Senfl, figuren die al een stap in de 16de eeuw zetten. Met hun composities was een uitstekend gedoseerd programma opgebouwd met religieuze gezangen, liefdesklachten, volksliederen, jachtchansons... vlot aaneengepraat door leider Hans Renner. Jammer genoeg was de uitvoering niet altijd even uitgebalanceerd als de programmasamenstelling. Eerst de pluspunten: de snaren en de blokfluitengroep van het ensemble en de vocale duo's of trio's waren uitstekend. Helaas werd die lofwaardige instrumentale bezetting maar weinig gebruikt en lag het overwicht al te veel bij de blazers met slordige trombones en een dreinerige dulciaan (fagot). In het kwintetzingen vielen de binnenstemmen alt en contratenor zwak uit en duwde de sopraan al te opdringerig haar collega's naar een begeleidingsrol.

Een ander interessant luik van het Festival van Brugge kon worden gevonden in de verschillende groeistadia van het oratorium. Als vertegenwoordiger van de verwante voorlopers van dit genre stond Jacobus Gallus - ook Händl genaamd - geprogrammeerd met een keus uit zijn wereldlijke madrigalenbundels getiteld Harmoniae Morales (1590). Uitvoerders waren het Consortium Antiquam en het koor Thesaurus Musicus onder leiding van Kamiel Cooremans. Deze Harmoniae Morales bieden een rijk gestoffeerd werk, vaak nogal declamatorisch tekstgebonden in een brede homofone stijl wat een rijk geschakeerde uitdrukking biedt. Declamator Stan Milbau bracht overigens schakeringen aan voor elk nummet in een vrije vertaling van de latijnse teksten. Thesaurus Musicus presteerde verzorgd, met vooral knap virtuoos werk in de twee a capella koorgedeelten Heroes pugnate (oorlogsuitbeelding) en En ego campana (klokkenspelimitatie), maar globaal genomen toch niet overrompelend of indrukwekkend. Consortium antiquum leverde wel eens wat slordig werk, vooral de soli, tenor Michel Bouveroux en sopraan Margaretha Grolig waren zeer zwak in vergelijking met de solostemmen van de overige concertavonden.

Het oratorium San Giovanni Battista, door Allesandro Stradella gecomponeerd in 1675 werd uitgevoerd door het Westvlaams Vokaal Ensemble, het Orchester der Capella Clementina en vijf soli geleid door Helmut Müller-Brühl. Dit zeer mooie, en nog te weinig bekend werk behoort al tot de volle oratorium-traditie van de barok. Wel is er in vergelijking met de latere oratoria van Bach en Haendel nog een sterk overwicht van recieten en aria's van de hoofdpersonages en is de rol van het koor zeer miniem. Koor en orkest waren in de uitvoering in Brugge als zeer voortreffelijk te beoordelen. Herodes (bas Urich Studer), Salome (sopraan Barbara Schlick) en Johannes de Doper (contratenor Andrew Dalton) krijgen dus in de uitbeelding van het levensverhaal van St-Jan-Baptist de hoofdrol in tal van gevarieerde aria's. Studer werd voor het concert ziek verklaard en dat was uiteraard merkbaar in zijn prestatie, Dalton bezit een mooie stem maar door gebrek aan volume en vocale spankracht ging hij geregeld de mist in.

Hoogtepunt van het Festival van Brugge was ongetwijfeld The Creation, de Engelse versie van Haydn's oratorium, gebracht door Judith Nelson, Nigel Rogers, David Thomas, het Westminster Abbey Choir en The Academy of Ancient Music gedirigeerd door Simon Preston. Haydn's meesterwerk, rijk aan orchestrale hoogstandjes, solistische bravoure en indrukwekkende koorpassages kreeg een excellente vertolking. Ster van de avond - naast Haydn - was David Thomas die weer adembenemend interpreteerde en zijn stem in alle registers van hoog tot laag sonoor en zeer genuanceerd weet te gebruiken. Ook veel respect voor het koor (een twintigtal jongenssopranen, vier contratenoren, vier tenoren, vier bassen) die naar de normen van dergelijke stemverdeling uiterst homogeen en toonzuiver overkwamen. Homogeniteit ook bij het orkest dat zich niet liet vangen door de gevaarlijke akoestiek van de Walburgakerk waar kopers en lage houten en strijkers zo gemakkelijk te krachtig overkomen. De enige reserve gold wellicht tenor Nigel Rogers die op zijn retour lijkt te zijn, maar die toch nog steeds bij de topfiguren van het oratoriumzingen behoort. En nu maar afwachten wat de Duitse versie in het Festival van Gent zal brengen.

Hendrik Willaert.