Ons Erfdeel. Jaargang 25

Nederlandse cultuur in Amerika.

Als Nederlander in Amerika kun je rekenen op een sympathieke ontvangst en een gretige, zij het niet altijd diepgaande interesse. Ik geloof, dat Nederland niet meer zo algemeen wordt geassocieerd met molens en tulpen, ook al zijn voornamelijk Nederlandse immigranten er verantwoordelijk voor, dat die associatie toch nog vaak gemaakt wordt. Het ‘Tulip Time Festival’ in Holland, Michigan, is het op een na best bezochte festival in de Verenigde Staten, en een vast in de Michiganbodem verankerde geïmporteerde heuse molen en optredens van Urker mannenkoren staan wel heel ver af van de krakersbeweging en Koot en Bie. Maar tulpen en molens hebben afgedaan als Nederlandse symbolen, het Huis van Oranje is symbool gebleven en Amsterdam (ooit het ‘Magisch Centrum van het Heelal’) is bij vele Amerikanen bekend en is ook door velen bezocht. De Koningin heeft bij haar bezoek aan de Verenigde Staten ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan van vriendschapsbetrekkingen tussen Amerika en Nederland, uiting gegeven aan de kritische Nederlandse houding tegenover kernbewapening (‘Queen to speak her mind’, kondigde de ‘Ann Arbor News’ al aan) en zo blijft niets bij het oude.

Als gastdocent in Nederlandse taal- en letterkunde kom je ook in aanraking met vele Amerikanen, wier belangstelling voor Nederland veel dieper gaat en die door een veelvoud van motieven wordt aangevuurd. In de vijf jaar, dat ik in het plaatsje Ann Arbor in de automobielstaat Michigan (drie kwartier rijden van Detroit) Nederlands heb gedoceerd, heb ik 118 verschillende gezichten gezien in al mijn klassen. En uit de meeste gezichten sprak enthousiasme voor datgene waar deze studenten mee bezig waren: de studie van Nederlandse taal, letterkunde en cultuur, niet hun eerste keus, want het betreft hier maar een bijvak in een zwaar pakket, maar voor de meesten wel een bewuste keus voor de taal en cultuur van hun ouders, voorouders, vriendje of vriendinnetje of de taal die zij nodig hebben voor hun studie. Zo heb ik tamelijk veel muziekstudenten in mijn klassen gehad (want Nederland loopt voorop in de bestudering en uitvoering van moderne en barokmuziek) en ook studenten die zich toeleggen op de studie van de Indonesische cultuur, ‘Indonesian Studies’ is toevallig in Ann Arbor een sterke afdeling en het oudste Indonesische programma in de V.S. Ook bestaat er een uit studenten en professoren samengesteld gamelanorkest, dat twee keer per jaar een uitvoering geeft.

[p. 624]

Ann Arbor heeft twee gezichten: dat van gerenommeerde universiteit met alle spanning en stress die daarbij hoort en dat van een culturele stad met een ongelooflijk aanbod aan films, lezingen, congressen, concerten, jazz-, bluegrass- en rockcafé's. In deze context is de oprichting van een ‘Netherlands America University League’ en de instelling van een ‘Netherlands America Center’ niet verwonderlijk. De NAUL bestaat al sinds de herfst van 1976 en het informatiecentrum voor Nederlandse cultuur is in oktober 1981 door de Consul-Generaal in Chicago, de Heer S.C. van Nispen, officieel geopend. Er blijkt ruimte te bestaan voor een Nederlands aanbod, dat de taallesjes te boven gaat (en complementeert). Tevens is er een jaarlijkse Nederlandse gastdocent in telkens een andere discipline: geschiedenis, wiskunde, rechten en pedagogiek, om er maar een paar te noemen, waar een Nederlander de afgelopen jaren zijn sporen achterliet. Ook moet genoemd worden de grote steun die we ondervonden van het ‘Center for Western European Studies’ evenals van het Consulaat en van de Nederlandse Ministeries van Onderwijs en Cultuur.

Een nieuwe ontwikkeling was de aanstelling van een Nederlandse schrijver als writer-in-residence, wiens salaris, net als dat van de gastdocent in Nederlandse taal- en letterkunde, door Nederland en de Universiteit van Michigan gezamenlijk wordt opgebracht. Voor wie gewend is aan de bureaucratische molen, is deze aanstelling verrassend snel realiteit geworden, niet in de laatste plaats door de actieve medewerking van Joost de Wit die als directeur van de Stichting voor Vertalingen ook het writer-in-residence-programma in Minneapolis steunt en begeleidt. De eerste writer-in-residence in Ann Arbor was Bert Schierbeek en zijn aanwezigheid hier was een groot succes. Het culturele programma van de NAUL dat in voorgaande jaren al vele boeiende activiteiten vertoonde (lezingen over kunstpsychologie, het carillon, Nederlandse immigratie in de zeventiende eeuw, een filmfestival, een forum over universiteitsbestuur, om een paar punten te noemen) werd nu nog veel rijker, ook al omdat 1982 het jaar is van grootscheepse vieringen van het ‘Treaty of Amity and Commerce’ tussen Nederland en de Verenigde Staten. Zo hebben sinds september 1981 de auteurs Freddy de Vree, Leo Vroman, Henk van Kerkwijk en Frans Kellendonk in Ann Arbor lezingen gehouden. Kellendonk was in 1981-82 writer-in-residence in Minneapolis en Van Kerkwijk was in het najaar van 1981 betrokken bij het Creative Writing-programma aan de Universiteit van Iowa. Drie plaatsen in het Middenwesten van Amerika, waar Nederlandse auteurs het hunne doen om de Nederlandse cultuur uit te dragen! Bert Schierbeek haalde Karel Appel naar Ann Arbor, die voor een groot gehoor over zijn werk sprak en zich de volgende dag ongedwongen met studenten uit de ‘Art School’ onderhield. In april was er ten slotte nog een filmfestival en lazen zes rondtrekkende Nederlandse dichters uit hun werk voor - beide gebeurtenissen in het kader van die vieringen. Ook weer niet zonder een kritisch tintje, want enkele van de dichters lieten hun poëtische anti-atoomgeluiden horen en hun gedichten werden in de publikatie van ‘City Lights’ in San Francisco gevolgd door een opstel van Anton Constandse over de antinucleaire ziekte, de Hollanditis.

Gezelligheid, dat is natuurlijk ook iets van de Nederlandse cultuur. En gezelligheid vind je, als je mosselen gaat eten in het Vlaamse café in Detroit (waar ook de Gazet van Detroit te vinden is, een wekelijks verschijnende krant voor het grootste Vlaamse contingent buiten België), zoals ik vaak met mijn studenten heb gedaan. Of in eigen kring, als er Sinterklaas gevierd wordt of Indisch gegeten. Maar dat we niet bij rijsttafels alleen leven, is wel duidelijk uit het voorafgaande. Ondanks de economische crisis die vooral in de autostaat Michigan slachtoffers maakt, blijven de taal- en literatuurcursussen dezelfde aantallen studenten trekken (gemiddeld 25 per semester) en floreert de Nederlandse cultuur als nooit tevoren.

Kees Snoek, visiting lecturer Netherlandic language & literature / Ann Arbor, Michigan.