Ons Erfdeel. Jaargang 25

[p. 452]

Muziek

Brugge: Bach, Beelaerts en anderen...

Brugge is een stad waar op muzikaal vlak het jaar door een drukke bedrijvigheid heerst waarvan globaal genomen het aanbod ook kwalitatief heel wat te bieden heeft. Uit het voorbije voorjaar koos ik een drietal gebeurtenissen, elk met hun eigen interessante aspecten.

Op 29 januari vierden het Collegium Instrumentale Brugense en het Westvlaams Vokaal Ensemble hun tienjarig bestaan met een concert gewijd aan Bach en Händel. Tien jaar geleden, na hun allereerste concert schreef ik hier in deze kroniek: ‘Beide groepen bewezen hun degelijke vorming, samenhorigheid en echte muzikale discipline. Het koor muntte uit door stijlvolle interpretatie en homogene stemdosering. Zij brengen een licht en duidelijk kontrapunt in sobere stijl zonder tot klankarmoede te vervallen. Het Collegium musiceert op professioneel peil en getuigt van verzorgde stilering en concentratie op het orkestrale gebeuren’. Lofwoorden dus voor twee jonge ensembles die toen op verrassend hoog niveau hun geboorte bekend maakten. Nu ze ‘volwassen’ zijn geworden, doorstaan zij even schitterend de nu hoger gestelde kwaliteitsnormen. Wel is een en ander geëvolueerd. Het koor is zowat verdubbeld in stemmenaantal. Het orkest is van kleine begeleidingsgroep uitgegroeid tot een volwaardig kamerorkest. Patrick Peire dirigeert nu beide groepen en de oorspronkelijke koordirigent Geert Claeys heeft zich ontpopt tot een manager van onschatbare waarde voor de zakelijke werking van de groep. Bij vorige gelegenheden heb ik hier al wel eens meer de kwaliteiten van beide ensembles bij hun tien jaar concertpraktijk geroemd. Hun lustrumconcert werd overigens nog maar eens alom op terechte superlatieven onthaald, waar ook Stads- en Provinciebestuur zich bij aansloten. Voor de nabije toekomst blijft het werkschema goed gevuld. Er zijn onder andere enkele optredens voor het Festival van Vlaanderen en het koor - dat vorig jaar met het Requiem van Campra uitgevoerd in samenwerking met Musica Polyphonica van Louis Devos de ‘Prix Mundial’ voor de beste plaatproduktie verwierf - werkt aan een nieuwe opname eveneens met Louis Devos. Grootse projecten zoals de succesvolle uitvoering van Telemanns Passie in het jongste Festival van Vlaanderen, moeten echter wegens financiële problemen op betere tijden wachten.

Van 25 tot 31 januari ging in Teater 19 te Brugge de ‘Tweede Avantgarde Muziekweek’ door, een organisatie van HEMS of HEdendaagse MuziekSpreiding. Naast LOGOS in Gent (Godfried Willem Raes) en SEM in Antwerpen (Joris de Laet) is immers in Brugge onder impuls van Yves Knockaert en Cis Laleman sinds enkele jaren een groep actief die zich inzet voor de nieuwe en nieuwste stromingen in de muziek. HEMS heeft daarbij klaaromlijnde doelstellingen, die in hun jongste folder aldus zijn geformuleerd: verspreiding van muziek gecomponeerd na 1950; jonge uitvoerders en componisten aan bod laten komen; specifieke aandacht voor de Belgische muziek terzake; alle genres van de hedendaagse muziek worden vertegenwoordigd: vokaal en instrumentaal, electroakoestische muziek, muziektheater en film. De middelen om dit doel te bereiken zijn uiteraard concerten, maar ook tentoonstellingen, workshops en stages worden georganiseerd. Al deze elementen kwamen dan ook aan beurt in het volbeladen programma van hun ‘Tweede Muziekweek’. Om er één aspect uit te pikken, de Belgische componisten kwamen inderdaad goed aan hun trekken (méér op deze zeven concerten dan pakweg in het hele Festival van Vlaanderen). Naast de reeds ‘geconsacreerde’ figuren van de avantgarde als Karel Goeyvaerts, Lucien Goethals en Henri Pousseur werd werk uitgevoerd van Claude Coppens, Joris de Laet, Jacqueline Fontyn, Raoul de Smet en van jongeren als Wilfried Deroo, Luc Brewaeys en Paul Beelaerts. Aan het werk van deze laatste was zelfs een volledige concertavond gewijd. Paul Beelaerts (Oostende, 1949) is wellicht vooral bekend als hoboist. Hij studeerde hobo en kamermuziek aan de conservatoria in Gent en Brussel, behaalde de Pro Civitate en de Tenutoprijs en werd solist in verschillende ensembles waarmee hij in binnen- en buitenland optrad. Tegenwoordig speelt hij in het Collegium Instrumentale Brugense maar legt hij zich ook meer en meer toe op het avantgarde repertoire. Hij is leraar hobo en kamermuziek aan het conservatorium in Brugge en aan de academie in Izegem. Als komponist is Paul Beelaerts autodidact. In 1977 behaalde hij de Tenutoprijs voor compositie met Permutaties op een thema van Martinu voor kamerorkest. Nadien schreef hij nog enkele instrumentale werken voor kleinere bezetting zoals Drie Inventies, Schmollerie, en andere. De jongste jaren is zijn visie echter grondig gewijzigd en staat hij niet meer volledig achter die eerste werken. Hij noemt ze te cerebraal en al te strak gebonden aan regels en structuren van dodecafonie of serialisme zodat elke vorm van communicatie met het publiek ging ontbreken. De oplossing van dit probleem vond Beelaerts in een sterke versobering en in een teruggrijpen naar het vokale. Het overgrote deel van het programma van het HEMS-concert was dan ook aan deze recente stijlevolutie gewijd met Syllaben zonder lading, Life is a flower en Lange Maebe. Syllaben... op gedichten van

[p. 453]

Paul Beelaerts (^o1949).

Franz Peter van Boxelaer is gecomponeerd voor recitant, dwarsfluit, blokfluit en hobo. Hoofdaccent lag bij het componeren op de verstaanbaarheid van de teksten zodat het reciteren voorkeur kreeg op een lied-uitwerking. De muziek is daarbij eerder sfeerscheppend dan beschrijvend. Zo verklaarde Paul Beelaerts in een interview met Yves Knockaert: ‘Ik denk dat de muziek op elk moment sfeerscheppend kan genoemd worden, soms samen met het gedicht, soms erna. Het gebeurt ook dat enkele woorden uit de tekst geaccentueerd worden, tot het komische toe. Toonspraak en techniek zijn hedendaags maar je kan niet van echte avantgarde spreken. Er komen zelfs laat-romantische passages in voor. Maar actueel is zeker de versobering van de middelen. Ik heb bijna uitsluitend een pentatonische techniek gebruikt. Een doorwerking, in de klassieke zin heb ik bewust achterwege gelaten. Dus geen doorwerking maar per gedicht één muzikale idee, omdat ik daardoor juist hechte parallellismen verkreeg met de poëzie’. Het resultaat van dit alles kan worden samengevat als een ‘terugkeer naar de muziek’ en een uiting van eerbied voor de ‘rechten van het publiek’. Alleen al het bestaan van een vereniging als HEMS bewijst hoe het nog steeds moeilijk blijft om de hedendaagse muziek in ruimere melomanenkringen op enige esthetische waardering te doen onthalen. Dit publiek is daar uiteraard ten dele zelf voor verantwoordelijk maar het kan niet worden ontkend dat veel hedendaagse muziek kwalificaties als dor en zwaarwichtig moeilijk kwijtraakt. Zonder in oppervlakkigheid te vervallen bereikt Beelaerts met zijn soberder en non-conformistische aanpak bij de luisteraar een veel meer aansprekend resultaat. De nauwe binding tussen zijn muziek en een onmiddellijk verstaanbare tekst bevordert daarbij de directe communicatie tussen schepper, uitvoerder en publiek. In Life is a flower voor recitant, fluit, hobo, piano en cello trekt hij zijn visie verder door in een nog luchtiger versie en Lange Maebe is een verdere stap in de logische evolutie: hier komt hij tot een mini-zangspel voor drie kinderstemmen, kinderkoor en een handvol instrumenten. De kinderen acteren (half zingend, half reciterend) een sprookjesverhaal van een man die uit zijn huis groeide, waarbij de instrumentale begeleidingsgroep de omkaderende sfeer evoceert. Voor het dicht opeengepakte publiek in Teater 19 (lang voordien uitverkocht) was deze Beelaerts-avond in elk geval één van de hoogtepunten uit de waaier activiteiten van deze ‘Tweede avantgarde muziekweek’.

Op 20 februari vierde de ‘Vriendenkring van het Stedelijk Muziekconservatorium’ het 135- jarig bestaan van deze instelling met een concert in de Stadsschouwburg. Op het programma: symfonisch werk van de directeuren sinds 1900, nl. een Ouverture van Karel Mestdagh, de Eerste symfonie van Joseph Ryelandt, Morgenzang voor viool en orkest en Gondellied voor fluit en orkest beide van Maurits Deroo, Variaties op ‘Ik zag Caecilia’ van Jules Bouquet en Preludio Festivo van Willy Carron. Uit muziekhistorisch standpunt bekeken een zeer interessant programma want naast de creatie van het werk van huidig directeur Carron, kwamen alle andere composities uit de archiefstapels. Nu is deze kennismaking, zelfs voor sceptici tegenover de Belgische muziek, tenzeerste positief uitgevallen. De Ouverture van Mestdagh vertoont enige romantische sentimentaliteit maar ook veel boeiends. De eerste symfonie van Ryelandt bereikt als jeugdwerk nog niet de gaafheid en diepte van zijn latere bekend gebleven oratoria, kamermuziek of bijv. zijn vijfde symfonie. Hoewel Deroo in veel van zijn composities laat horen hoe hij de vernieuwingen van de 20ste eeuw assimileerde, behoren beide geprogrammeerde werken eerder tot het klassiek-romantische genre. Ook de Variaties van Bouquet kunnen aldus worden bestempeld in hun klankbeeld van de verschillende sonore mogelijkheden van een (traditioneel behandeld) orkest. Zelfs Willy Carron, componist van nogal hermetische avantgarde gerichte werken had zijn Preludio Festivo - voor die gelegenheid gecomponeerd - wat meer naar een ruimer publiek gericht: een spetterend orkestraal vuurwerk in een zeer energieke ritmiek en uitlopend op een plechtig majestoso. De positieve ervaring bij het beluisteren van deze partituren werd echter sterk afgezwakt door het bedroevend niveau van de uitvoering. Om financiële redenen kon het Westvlaams Orkest slechts drie herhalingen spenderen aan het instuderen van deze zes nieuwe werken. De vakkennis van dirigent Jan Louel kon nog een en ander redden maar het is toch lang geleden dat ik een orkest zo vals, zo onsamenhangend, zo onaf heb horen concerteren. Het is overduidelijk dat dit toch niet de goede weg is om propaganda te voeren voor de ten onrechte miskende Belgische muziek.

Hendrik Willaert.